ANAMA-nın minatəmizləmə fəaliyyətində itlərin ağır və təhlükəli əməyi

Bakı/03.08.21/Turan: Təkcə bu ilin avqust ayında Azərbaycan ərazilərinin minalardan təmizlənməsi üzrə Dövlət Agentliyi – ANAMA azad edilmiş torpaqların 634 hektarlıq hissəsində 455 piyada əleyhinə, 70 tank əleyhinə mina və 503 partlamamış döyüş sursadını zərərsizləşdirib. Ümumilikdə 10.11.2020-ci ildən etibarən 4 575 hektarlıq ərazi təmizlənib, 24 minə yaxın təhlükəli hərbi məmulat zərərsizləşdirilib.

Bu sətrləri oxuduqda hamı Qarabağın yandırıcı günəşi altında həyatını hər gün riskə atan minaaxtaranları minnətdarlıq hissi ilə yad edəcək. Bütün fəaliyyət dövrü ərzində ANAMA-nın iki əməkdaşı minaya düşüb, amma onların həyatı üçün təhlükə olmayıb, müalicə olunduqdan sonra xidmətə qayıdıblar. Minaaxtaranlarla birlikdə mina axtaran itlər üçün mövcud olan təhlükə barədə çox az insan düşünür. İsti ilə əlaqədar heyvanlar istivurmaya məruz qalmasınlar deyə hər iki saat işdən sonra itləri istirahət üçün kölgəyə aparırlar.

Bu yaxınlara qədər ANAMA-nın 38 xüsusi iti var idi. Onların 20-si minaaxtaran kimi fəaliyyət göstərir. ANAMA-nın Göygöl Regional Təlim Mərkəzində açılmış seleksiya mərkəzində xidməti istifadə üçün itlər yetişdirilir, onlar minaaxtarma xidməti üçün təlim keçir. Bu itlərin hazırlanmasına iki il sərf olunur. ANAMA-da minaaxtaran itlərlə yanaşı, 4 it partlayıcı maddələrin axtarışı üçün təlim keçib. Bu itlər əsasən dağıdılmış evlərdə, tərk edilmiş avtomobillərdə partlayıcı maddələrin axtarışına cəlb edilir, - deyə ötən il agentliyin nümayəndəsi bildirib. Dişi itlərin vəzifəsi yeni nəsli dünyaya gətirməkdir. Çox vaxt minaaxtarma işləri üçün çoban itlərindən istifadə olunur, amma başqa cins itlər, hətta cins olmayan itlər də bu işə yarayır.

Bu ilin avqustunda ABŞ-ın Marşall İrs İnstitutu (Marshall Legacy Institute, MLI) ANAMA-ya mina axtarışı təlimi keçmiş 10 it təqdim edib. 2023-cü ilin iyuluna qədər İnstitut Qarabağda azad edilmiş ərazilərin minalardan təmizlənməsi üçün Azərbaycana təmənnasız əsaslarla daha 20 minaaxtaran it verməyi planlaşdırır.

ANAMA-nın Marşall İrs İnstitutu ilə əməkdaşlığı 2018-ci ildə başlayıb, həmin vaxt ANAMA-nın bir qrup iti bu İnstitut tərəfindən “2018-ci ilin kollektivi” adına layiq görülüb. İnstitutun münsiflər heyətinin qərarı ilə ANAMA-nın namizədi Vahid Məmmədov və onun Eskimo ləqəbli minaaxtaran iti minaların təmizlənməsi və insan həyatlarının xilas edilməsi xidmətində fərqlənməyə görə nüfuzlu mükafata layiq görülüb. İnstitutun 21 illiyinə həsr olunmuş tədbirdə ABŞ rəsmilərinin, konqresmenlərin, diplomatların iştirakı ilə bir qrup laureatın mükafatlandırılması mərasimi keçirilib.

Vahid Məmmədov agentliyin Füzuli rayonunun Horadiz qəsəbəsində yerləşən regional bazasında xidmət edir. Bu bazada minaaxtaran itlər saxlanılır. ANAMA-nın ikinci kinoloji bazası Göygöldə yerləşir. ANAMA-nın mətbuat xidmətinin rəhbəri Fəridə Əşrəfova yeni təlim keçmiş itlərin təcrübi işə buraxılması prosedurunu Turan-a izah edib. Bu prosedur ABŞ-dan gətirilən itlər üçün tətbiq ediləcək.

Bələdçilər itlərlə birlikdə imtahan verəcək, həm də hər bir cütdə həm bələdçi, həm də iti ayrı-ayrılıqda müsbət qiymət almalıdır. Onlardan biri imtahanda uğursuz nəticə göstərsə, cüt minatəmizləmə işinə buraxılmır. Bu ciddiliyin səbəbi ondadır ki, insan-it cütündə tam qarşılıqlı anlaşma çox vacibdir. Yeni gələn itlər 2021-ci ilin sonlarında imtahan verəcək.

Bələdçi itin əhval-ruhiyyəsini, adətlərini, hərəkət dilini bilməlidir ki, onun nə vaxt öz hərəkətlərindən əmin olmayıb narahat olduğunu hiss edə bilsin. Bəzən elə olur ki, düşmən itlərə qarşı xüsusi aldatma metodlarından istifadə edir – itlərə yemək atırlar, iyi itlərə məlum olmayan yeni partlayıcı maddələrdən istifadə edirlər. Və ya itlər üçün təhlükəli tələlər qururlar, - deyə Suriyada yaşayan Rusiyalı minaaxtaran mətbuata danışıb.

Mətbuatda İsraildə yüksəklikdən basdırılmış minaların yerini müəyyən edə və bu koordinatları xəritəyə daxil edə bilən yeni dronların istehsal edildiyi haqqında məlumat yayılmışdı. İsrailli ekspert yeni texnikanın sınaqdan keçirildiyini bildirmişdi, o, Azərbaycana ixrac edilə bilər.

Əşrəfova İsraildən minaaxtaran dronlar haqqında rəsmi təklif almadıqlarını deyib. ANAMA-nın müxtəlif xarici şirkətlərlə əməkdaşlığı mümkünlüyü haqqında məlumat var, amma konkret addımlar atılmayıb. -0-