Alimlər atəş altında: azərbaycanlı tədqiqatçının aclıq aksiyası siyasi repressiyalara işıq salır

“Mən mindən çox Azərbaycan gəncinə xaricdə təhsil imkanı yaradan bir təşəbbüs-AYEF layihəsini (Böyük Britaniyanın Xeyriyyə Komissiyası tərəfindən qeydiyyata alınan Təhsil Fondu) irəli sürdüyümə, iqtisadçı alim Qubad İbadoğlu ilə birlikdə Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə bağlı tədqiqatlar apardığıma, xeyriyyəçi azərbaycanlı iş adamı Mübariz Mənsimova qarşı repressiyalara etiraz etdiyimə görə, özüm repressiyalara məruz qalmışam. İndi siyasi repressiyaların qurbanı olmaq təhlükəsi ilə üz üzəyəm”.

Bu barədə 29 gündür 1saylı Bakı İstintaq Təcridxanasında aclığı davam etdirən İstanbul Universitetinin doktorantı Fazil Qasımovun müraciətində deyilir.

Müraciəti Fazil Qasımovun ailəsi iyulun 12-də Amerikanın Səsinə təqdim edib.

“Məruz qaldığım şər-böhtana və kobud insan hüquqları pozuntularına etiraz olaraq 29 gündür aclıq edirəm. Səhhətim ağır vəziyyətdədir. Daha öncə mədə əməliyyatı olunduğuma görə, aclığın sağlamlığıma mənfi təsirləri daha böyükdür. 1930-cu illər Sovet Azərbaycanında intelektual soydaşlarımıza qarşı aparılmış repressiyalar, həmçinin Türkiyəyə sığınan soydaşlarımızın siyasi sifarişlə geri göndəriləndən sonra Sovet əsgərləri tərəfindən güllələnməsi hələ də qəlbimizi sızladır. Dünyadakı vicdanlı insanlar, o cümlədən vicdanlı dünya azərbaycanlıları dəstək olub məni zindandan çıxarmasına, haqq ədalət dayanıqlı inkişaf, demokratik islahatlar, təhsildə fürsət bərabərliyi üçün mübarizə aparan, Türkiyədən siyasi sifarişlə qanunsuz deportasiya olunduqdan sonra Azərbaycanda şər-böhtana, işgəncələrə, təhqirlərə məruz qalan, çayına, yeməyinə qatılan psixotrop maddələrlə zəhərlənən, qəsdən sağlamlığına ağır zərər vurulan, bütün bu haqsızlıqlara, repressiyalara, barbarlığa aclıq edərək etirazını bildirən bir elm adamı yaxın zamanda həbsdə həyatını itirəcək. Bir daha Türkiyə Prezdentindən, Azərbaycan həbsxanasında Aleksey Navalnının aqibətini yaşamadan məni Türkiyəyə qaytarmasını və təhlükəsiz şəkildə İstanbul universitetində elmi tədqiqatlarımı davam etdirməyim üçün köməklik etməsini xahiş edirəm”, o müraciətində bildirib.

O həsbindən sonra işgəncələrə və qeyri insani rəftara məruz qaldığnı bildirib. Qasımovun fikrincə işgəncələrə məruz qalmasının səbəbi apardığı araşdrımalarıdır.

“Biz, iqtisadçı alim Qubad İbadoğlu ilə  2021-ci ilin payızından başlayaraq Azərbaycanda iqtisadi fəaliyətin iki mühüm indikatoru-ümumi daxili məhsulun və ümumilli məhsulun formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayan şirkətlər və investorlarla bağlı tədqiqatlar aparmışıq. Biz ikimiz də ixtisasça iqtisadçıyıq və Azərbaycan vətəndaşlarıyıq. Ona görə də, Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə bağlı tədqiqatlar aparmağımız təəccüb doğurmamalıdır, ancaq Azərbaycanda korrupsiya hallarının geniş yayılması ucbatından Azərbaycan iqtisadiyyatı barədə apardığımız tədqiqatlar korrupsiyaya bulaşmış məmurlar tərəfindən narahatlıq doğurur. Biz Beynəlxalq Şəffaflıq təşkilatı tərəfindən yayınlanan korrupsiya qavrama indeksi üzrə siyahıda Azərbaycanın 150-ci yerdə olmasından və ildən ilə mövqeyinin pisləşməsindən narahat olaraq, dövlər büdcəsinin və dövlət şirkətlərinin idarə edilməsində səmərələliyin və şəffaflığın artırılmasına töhfə verməyə çalışmışıq. Həmçinin, azərbaycanlı investorların ölkə daxilində və xaricindəki biznes fəaliyyətlərini araşdıraraq onların Azərbaycanın ümummilli məhsulunun formalaşmasında rolunu müəyyən etməyə çalışmışıq. Biz Azərbaycan neft-qaz və əlvan metal sənayesinin inkişaf tarixini, azərbaycanlı investorların ofsor biznesini də tədqiq etmişik. Bu tədqiqatlarımız ictimai maraqlara xidmət edir”, o qeyd edib.

Qasımov hesab edir ki, neft-qaz sektoru ilə bağlı apardıqları araşdırmalar nəticəsində 2022-ci ildə Azərbaycan dövlər neft şirkətinin (SOCAR) idarə edilməsində köklü islahatlar həyata keçirilib, idarə heyətinə yüksək təhsilli, biznes idarəçiliyində təcrübəli, korrupsiyaya bulaşmamış şəxslər təyin edilib.

“SOCAR-ın sabiq rəhbərliyinin korrupsiya əməlləri ilə bağlı yerli və xarici mətbuatda çoxlu məlumatlar var. Biz bu məlumatların həqiqətə uyğun olub olmadığını araşdırmışıq, məlumatlar təsdiqini tapıb. Bu araşdırmada bizə kiçik bir köməklik edən araşdırmaçı jurnalist Hafiz Babalı da saxta ittihamlarla cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmişdir. Biz SOCAR-da korrupsiya cinayətlərinin törədildiyi 50 törəmə şirkət müəyyən etmişik. Bu 50 şirkət vasitəsilə mənimsənilən dövlət vəsaitlərinin miqdarı bir milyad dollardan çoxdur. Bu dünyada analoqu olmayan korrupsiya cinayətidir”, o qeyd edib.

O dünyanın inkişaf etmiş ölklərində belə böyük iqtisadi cinayətlərin üstünün açılmasında köməklik edən şəxslərə yüksək mükafatlar verildiyini, Azərbaycanda isə saxta ittihamlarla cinayət məsuliyyətinə cəlb edildiyini bildirir.

“İstər Azərbaycan konstitusiyası, istərsə də Azərbaycanın qoşulduğu beynəlxalq konvensiyalar, o cümlədən BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Konvensiyası, insan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyası vətəndaşlara qarşı pis rəftarı qadağan edir”, o qeyd edib.

Fazil Qasımovun fikrincə, dünyada London İqtisadiyyat məktəbinin müəllimini və UN GSP (Diplomdan sonrakı təhsil proqramı) məzununu saxta ittihamlarla cinayət məsuliyyətinə cəlb etmiş ikinci bir dövlət yoxdur.

“Bizim barəmizdə verilən ədalətsiz qərarlar Azərbaycan xalqına, dünya ictimaitinə, beynəlxalq hüquqa, ümum bəşəri dəyərlərə meydan oxumaqdır”.

O Azərbaycanda siyasi repressiyaların dayandırılmasına nail olmaq üçün beynəlxalq dəstəyə ehtiyac olduğunu bildirir. Bu arada Qasımov çoxsaylı beynəlxalq media qurumlarından, BMT rəhbərlərindən, insan hüquqları üzrə beynəlxalq qurumlardan, bir sıra dövlər başçılarından kömək istəyir. 

Fazil Qasımov həmçinin müraciətində işgəncələrə məruz qalmasının səbəbi kimi Türkiyədə yaşayan iş adamı Mübariz Mənsimovun (Palmalı Şirkətlər Qrupunun təsisçisi-red) azadlığa çıxması üçün 2021-ci ildə araşdırmaları ilə dəstək olmasını göstərir. Bu arada o Mübariz Mənsimova qarşı müxtəlif qrupların, şəxslərin münasibətinin və məhkəmə proseslərinin geniş xronikasını sadalayır.

Öz növbəsində, Azərbaycan hüquq mühafizə orqanları Fazil Qasımovun müraciəti ilə bağlı Amerikanın Səsinin sorğusuna hələ cavab verməyib. Bununla yanaşı Daxili İşlər Nazirliyinin Mətbuat xidməti bir qayda olaraq ittihamlar vəişgəncələrlə bağlı deyilənləri təkzib edir və bunu şəxslərin özlərini müadifə üçün “uydurduqları yalan” adlandırır .

Fazil Qasımov Qafqaz Universitetini bitirib (2017-ci il yanvarın 16-da fəaliyyətini dayandırıb), sonra Türkiyədə oxuyub, daha sonra İstanbul Universitetinin doktoranturasını bitirib.

Türkiyədə yaşayan iqtisadçı alim Qasımov 2023-cü il avqustun 8-də İstanbulda tutularaq Azərbaycana gətirilib. Fazil Qasımov Qubad İbadoğluna qarşı qaldırılmış cinayət işinin istintaqı çərçivəsində saxlanılıb və Cinayət Məcəlləsinin 204.3.1-ci (satış məqsədi ilə hazırlama, o cümlədən saxta pul və ya xarici valyuta əldə etmə və ya satma - eyni əməllər mütəşəkkil dəstə tərəfindən törədildikdə) maddəsi ilə ittiham olunur.

Qasımov həmçinin həbsinə etiraz olaraq iyunun 25-də ictimaiyyətə müraciət edib.

“Səhhətimin ağır vəziyyətdə olmasına baxmayaraq, qanunsuz həbsimə və mənə qarşı baş verən kobud insan hüquqları pozuntularına etiraz olaraq aclıq etməkdən başqa yolum qalmayıb. Ya Azərbaycan həbsxanasında yaxın zamanda aclıqdan öləcəm, ya da Sizlərin dəstəyi ilə azadlığa çıxıb İstanbul Universitetində elmi fəaliyyətimi dəvam etdirəcəm”, o qeyd edib.

O, Qubad İbadoğlu ilə ünsiyyətinin 2020-ci ilin mart ayında virtual formada yarandığını bildirib.

“Təhsil Fondu (AYEF) Böyük Britaniyanın Xeyriyyə Komissiyası tərəfindən qeydiyyata alındıqdan 23 gün sonra Qubad İbadoğlu, 39 gün sonra mən həbs edildim”, o əlavə edib.

Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 204.3.1-ci (satış məqsədi ilə hazırlama, o cümlədən saxta pul və ya xarici valyuta əldə etmə və ya satma - eyni əməllər mütəşəkkil dəstə tərəfindən törədildikdə), 167-3.1-ci (Dini ekstremist materialları, yəni dini ekstremist fəaliyyəti həyata keçirməyə çağıran və ya belə fəaliyyəti əsaslandıran, yaxud belə fəaliyyətin zəruriliyinə bəraət qazandıran materialları hazırlama, saxlama və ya yayma) maddələri ilə ittiham olunan Qubad İbadoğlu ötən ilin iyulunda həbs edilib və bu il aprelin 22-nə qədər həbsdə qalıb.

Çoxsaylı yerli və beynəlxalq çağırışlardan sonra aprelin 22-də İbadoğlunun həbsi ev dustaqlığı tədbiri ilə əvəz edilib.

Mayın 21-də isə ev dustaqlığı müstəntiqin qərarı ilə polisin nəzarətinə verilmə ilə əvəz olunub və iş üzrə istintaqın müddəti daha 3 ay (avqustun 20-dək) uzadılıb.

İbadoğlu ona qarşı ittihamların əsassız və siyasi olduğunu, fəaliyyətinə görə cəzalandırıldığını qeyd edir.