Reallaşmış xəyalların gətirib-gəldiyi istəklər:son qərar kimin olacaq?

Ankara Suriyanın yeni lideri Əhməd əş-Şaaranın addımlarını gözləyərkən, həm də PKK-nın Suriya qolu PYD/YPG-yə müxtəlif vasitələrlə hər saat, hər gün təzyiq göstərir: Dəməşq şimal-şərqdə formalaşan kürd kantonlarından 'silahları torpağa basdırmağı' tələb edərkən, Ankara bu tələbi öz sərhədləri daxilində və Şimali İraqdakı terrorçulara daha qəti şəkildə çatdırır. 8 Dekabrda, Türkiyənin dəstəklədiyi bir təşkilatın Suriyanın şimal-qərbində Əsəd ailəsinin qaçmasından sonra hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə, Türkiyə bu vəziyyətdən sürətlə faydalanmağa başlayıb. İndiyə qədər atılan addımların sürəti və dəqiqliyi bunu təsdiqləyir; açıqdır ki, Ankara bu günlər üçün illərlə əvvəldən yaxşı hazırlaşmışdır."

"Əhməd əş-Şaaranın ilk xarici səfərinin Ankaraya olmasının simvolik və mənəvi aspektləri ilə yanaşı, Türkiyə Suriyanın yenidən qurulmasında tələb olunan investisiyalar üzrə aparıcı rol oynamağa çalışır: inşaat sektoru üzrə dünya miqyasında müsbət imicə malik bir ölkənin başqa bir ölkəni yenidən qurmasında ön planda olmasını təmin etmək üçün bütün gücünü sərf edəcək. Yeni Suriya ilə əksər ticarət əməliyyatlarının Türkiyənin quru sərhədləri vasitəsilə aparılacağına görə, Erdoğan administrasiyası bir çox məsələləri idarə etməkdə özünə əmin hiss edir. Bu sürətin əsas səbəblərindən biri də 20 yanvarda keçiriləcək 47-ci ABŞ Prezidenti Donald Trampın andiçmə mərasimindən əvvəl Türkiyənin Suriyada güclü mövqe qurmaq arzusudur."

"İslam Dövləti terror təşkilatına qarşı mübarizə aparmaları və ABŞ ilə yaxşı münasibətlərə malik olmaları səbəbindən PYD/YPG Vaşinqton və Yerusəlimdən dəstək ümid edirdi. Lakin Ankara bu güc mərkəzlərinin Suriya kürdlərindən asanlıqla dəstəyini geri çəkməyəcəyini bilir və Dəməşqdəki yeni hökuməti istifadə edərək onları daha da küncə sıxışdırır. Türkiyənin hərəkətlərinin Yerusəlimi narahat etməsi heç kimə sirr deyil; buna görə də, hökumətin İsrailin hərbi büdcəsi ilə əlaqədar hesabatlar hazırlamaq üçün yaratdığı Nagel Komissiyasının Türkiyədən qalxan gərginlik ehtimalına qarşı hərbi büdcənin artırılmasını təklif etməsi təsadüfi deyil. Belə psixoloji manevrlərə baxmayaraq, Yerusəlim əsas ümidini Trampa bağlayıb; İran Azərbaycanlılarının ifadəsini borc alsaq, 'Göydə Allah, yerdə ağa Tramp' deyirlər."

"2019-cu ildə Liviyada göstərdiyi qətiyyəti nəzərə alaraq, Prezident Erdoğanın Tel Əviv+Yerusəlimin düşünce mərkəzləri Türkiyəyə qarşı psixoloji müharibə planlaşdıra bilər, lakin Ankara öz təmkinini itirmədən irəliləməyə davam edir. Maliyyə məsələlərinə gəldikdə, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri haqqında danışa bilmərəm, amma Katarın Suriyaya edəcəyi maliyyə yardımları və açacağı kreditlərdə Türkiyənin əhəmiyyətli təsir göstərəcəyinə inanıram. Katarın cari administrasiyası bunu Erdoğanın onları qorumaq üçün göndərdiyi bir diviziya əsgərə borcludur; başqa sözlə, Türkiyə əsgərləri Katar monarxiyasını saray daxili çevrilişlərdən qoruyur."

"Başqa bir amil isə Erdoğanın təşəbbüsü ilə İstanbulda yaradılan Maliyyə Mərkəzidir, buradan zəngin Körfəz ölkələri Suriyaya Türkiyənin zəmanəti altında kreditlər açacaq. Erdoğan İstanbul Maliyyə Mərkəzi ideyasını təqdim edərkən əsas məqsədin 'Körfəz ölkələrindən dünyanın müxtəlif yerlərinə pulların İstanbul vasitəsilə transfer edilməsi' olduğunu açıq şəkildə demişdi və əgər Suriyaya göndəriləcək pullar İstanbuldakı Maliyyə Mərkəzi vasitəsilə keçəcəksə, bu, İstanbulun Londondan, Nyu Yorkdan sonra maliyyə mərkəzi olmaq potensialını gücləndirəcək. Və... bu ehtimalı nəzərə almayaraq Türkiyə siyasətini yaxından izləməmək və xüsusilə, hörmətli Erdoğanı yaxından tanımamaq deməkdir."

"Bəli, 14/28 mayda keçirilmiş prezident seçkisində üçüncü dəfə seçilən cənab Erdoğanın bir daha namizəd olmayacağını yazdığımda yanıldığımı etiraf edirəm. Düzdür, o vaxt Türkiyə Suriyadakı Əsəd ailəsi hakimiyyətinin yıxılmasında öz gücünü nümayiş etdirə bilməmişdi, Erdoğanın dördüncü dəfə namizəd olması üçün lazımi siyasi şərait yox idi və s. Ancaq bu sözlərin heç bir qiyməti olmayacaq, çünki bu gün 22 ildən bəri Türkiyəni fasiləsiz şəkildə idarə edən dövlət başçısının Suriyadakı hakimiyyət dəyişikliyini özünün dördüncü namizədliyi üçün istifadə etmək niyyətində olduğunu görürük. 'Kürd məsələsinin həlli prosesi' 1 Oktyabrda yenidən aktivləşdirildikdə, siyasi şərhçilər cənab Erdoğanın bu prosesdən özünün dördüncü namizədliyi üçün istifadə edəcəyini irəli sürsə də, o vaxt bunu inandırıcı hesab etməyənlərin arasında mən də olmuşdum."

"Ancaq o vaxt, Türkiyə hökumətinə çox yaxın olan Heyyət Təhrir əş-Şam təşkilatı İdlibdən yola çıxıb 27 noyabrda Hələbi, 8 dekabrda isə Dəməşqi ələ keçirməmişdi. 2017-ci ildə İdlibdə qurulduğundan bəri Ankara tərəfindən dəstəklənən Heyyət Təhrir əş-Şamın Suriyanın idarəsini ələ keçirməsi cənab Erdoğan üçün qələbə hesab olunur, buna görə də, o, dördüncü dəfə prezidentliyə namizəd olmağı öz haqqı hesab edir. Cənab Erdoğan hesablayır ki, Əsəd ailəsinin hakimiyyətinin devrilməsi ilə PKK-nın Suriya qolunu PYD/YPG üzərində ciddi təzyiq yarada bilmişik və bunu Türkiyədəki kürdlərlə 'yenidən dostluq-qardaşlıq prosesi'nə çevirmək üçün qəti addımlar atmışıq. Bunun 'tarixi proses' kimi xarakterizə edilməsi Türkiyə dövlət başçısının dördüncü dəfə namizədliyini hüquqi və mənəvi baxımdan doğru hesab etməsini təmin edir. İllərdən bəri xəyal etdiyi bir məsələni reallaşdıra bildiyi üçün, planlarını həyata keçirməkdə də haqlıdır."

Ancaq...

Nəticəsinə seçicilər qərar verəcək...

Türkiyə öz gücünü toplumun çoxdan qəbul etdiyi və əsla vaz keçməyəcəyi bu demokratik təmayülə borcludur.

Hamıdan əvvəl isə dövlət başçısı...