Media-icmal 23.07.18

Son altı ayın uğurları, kredit faizlərinin enməməsi və ölkədə pensiya yaşının artırılmasının səbəblərinə baxış bugünki (23 iyul, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Son 6 ayın uğurları və perspektivlər

"Azərbaycan" qəzeti "İqtisadi müstəqillik milli inkişafın möhkəm təməlidir" sərlövhəli məqalədə son 6 ayda icra edilən sosial-iqtisadi layihələrin ölkənin inkişafına şərait yaratmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyev də bütün sahələrdə islahatların davam etdirilməsinin, daha da dərinləşməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Yazı müəllifinə görə, bu islahatların həyata keçirilməsi nəticəsində makroiqtisadi sabitlik möhkəmlənib, biznes və investisiya mühiti daha da yaxşılaşıb, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, regionların və sahibkarlığın inkişafı sürətlənib, qeyri-neft ixracı artıb.

Müəllif bu uğurların əldə olunması səbəblərini dövlət başçısının belə sıraladığını deyir: "Əlbəttə ki, bizim inkişafımızın təməlində həm düşünülmüş siyasət, həm güclü iradə, eyni zamanda, güclü iqtisadiyyat dayanır. Son illərdə güclü iqtisadiyyat quran Azərbaycan bu gün heç kimdən asılı deyil və iqtisadi baxımdan 15 il ərzində ölkəmiz qədər inkişaf edən ikinci dövlət yoxdur".

Müəllif son altı ayda ölkədə icra olunan sosial-iqtisadi və beynəlxalq transmilli layihələri sadalayır və bu sırada "Cənub qaz dəhlizi"nin, TANAP-ın rəsmi açılışnı, Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının istifadəyə verilməsini, 634 nəfərlik əfv fərmanının imzalanmasını, Naxçıvan hərbi əməliyyatının və s.adlarını çəkir.

Ölkədə valyuta ehtiyatının 44 milyard dollara yüksəlməsi, ölkə iqtisadiyyatına 6 milyarddan çox sərmayə qoyulması, ÜDM-in 11,3 faiz, qeyri-neft sektorunun 2, qeyri-neft sənayesinin 8,8, kənd təsərrüfatının 7,6 faiz artması, inflyasiyanın 3% olması, sahibkarlara kreditlər verilməsi və s.sadalanır.

Müəllif bu ilin sonuna kimi icrası gözlənilən layihələr barədə də danışır və sadalamada 137 modul tipli məktəb tikiləcəyini, 20 min məcburi köçkünün yeni evlərlə təmin ediləcəyini, 2 "ASAN xidmət" mərkəzinin açılacağını, 5 rayonda 100 milyon manatdan çox olan sərmayə layihələri icra ediləcəyini, Bakı-Gəncə sürət qatarının xəttə buraxılmasının nəzərdə tutulduğunu, 14 aqroparkın istifadəyə veriləcəyini, üçüncü peykin orbitə buraxılacağını bildirir.

Müəllif deyir ki, son 6 ayın göstəriciləri və qarşıdakı hədəflər icra edilən islahatların bəhrəsidir, amma dövlət başçısı bundan sonrakı illərdə də ölkə iqtisadiyyatını dinamik inkişaf etdirmək tapşırığı qoyub, odur ki, islahatlar daha da dərinləşməlidir.

Bütün bunlar müstəqil Azərbaycanın son 15 ildəki inkişaf göstəricisidir və bu reallıqlar verilən vədlərin uğurla yerinə yetirildiyini bir daha təsdiqləyir.

Tərs mütənasiblik: enən uçot dərəcəsi, bahalaşan kredit faizləri

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Uçot dərəcəsinə sözardı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif izah edir ki, Mərkəzi Bankın (MB) faiz dərəcəsi ölkənin pul-kredit siyasətinə cavabdeh olan MB-nin özünün, eləcə də digər dövlət orqanlarının illik hesablamalar aparmaları üçün əsaslandıqları rəqəmdir.

Müəllifə görə, Azərbaycanda bu mexanizm "ölü" olaraq qalır, belə ki, MB-nin kredit faiz dərəcəsi kommersiya kredit-maliyyə təşkilatlarının dərəcələrinə heç bir təsir göstərmir: "Yəni, MB kommersiya banklarına və digər maliyyə təşkilatlarına kredit verir, bu banklar isə öz növbəsində vətəndaşlara, eləcə də şirkət və təşkilatlara kreditlər verirlər. Beləliklə, burada uçot dərəcəsi və ya faiz dərəcəsi kreditin dəyərini, eləcə də iqtisadiyyata pul "axını"nın həcmini tənzimləməyə imkan verən alət rolunda çıxış edir".

Bu məqamda müəllif belə cəhəti xüsusi vurğulayır ki, bu ilin əvvəlindən MB artıq üçüncü dəfədir ki, uçot dərəcəsini aşağı salır, bununla belə, yerli kommersiya banklarında kredit faizləri artmaqda davam edir: "Bu daha qəribə görünür ki, MB uçot dərəcəsini 11%-dən 10%-ə endirdi, yuxarı faiz dərəcəsi 14%-dən 12%-ə düşdü, faiz dərəcəsinin aşağı həddi 8%-ə endirildi, bu da kommersiya banklarını faiz dərəcələrini aşağı salmağa vadar edə bilmədi".

Müəllif bu faktın 30 kommersiya bankının fəaliyyətində əksini tapdığını bildirir və deyir ki, MB ilin əvvəlindən uçot dərəcəsini 15%-dən 13%-ə endirib, ondan sonra 11%-ə endirib, sonuncu dəfə isə faiz dərəcəsi 10%-ə düşüb, amma, bununla belə, bu il mayın 1-nə manatla verilən kreditlər 13%, xarici valyuta ilə verilən kreditlər 9% bahalaşıb.

Müəllif deyir ki, MB-nin uçot dərəcəsini belə aşağı salmasına baxmayaraq, banklar kreditləşdirməni 28% azaldıblar.

Maliyyə sahəsi üzrə ekspert Əkrəm Həsənov isə qəzetə deyir ki, bankların risklərlə bağlı kreditləşdirməni azaltması "kölgə iqtisadiyyatı" və açıqlanmayan xərclərilə bağlıdır və bank sistemində hələ də sağlam mühitin yaradılmamasının göstəricisidir: "Dəfələrlə deyilib ki, uçot dərəcəsinin səmərəsizliyinin səbəbi MB-nin maliyyə resurslarını bölüşdürməsi mərhələsində şəffaflıq və rəqabət prinsiplərinə əməl etməməsidir. Belə ki, kreditlər az sayda kommersiya banklarına verilir, qalanları MB-nin vəsaitlərindən asılı olmurlar, amma hətta kredit alan banklar belə kredit faiz dərəcələrini aşağı salmaqda maraqlı olmurlar", deyə Ə.Həsənov ölkədə kredit verilməsi sahəsindəki durumu qəzetə şərh edib.

Azərbaycan ahılının pensiya "arzusu"

"Müsavat.com"da isə "Azərbaycan və dünyada pensiya yaşı niyə artırılır?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda və eləcə də bir sıra xarici ölkələrdə pensiya yaşlarının artırılmasını müzakirə müstəvisinə daşıyır.

Yazıda xatırladılır ki, bu günlərdə 2019-cu ildən Rusiyada pensiya yaşlarının artırılması qərarı etirazlara səbəb olub, belə ki, bu yaş həddi kişilər üçün 65, qadınlar üçün 63 yaşa kimi uzadılır, buna qədərsə pensiya yaşı kişilər üçün 60, qadınlar üçün 55 yaş idi.

"Azərbaycanda isə pensiya yaşının artırılmasına ötən ilin yanvarından başlanıb. 2017-2021-ci illərdə kişilərin, 2017-2027-ci illərdə isə qadınların pensiya yaşı hər il 6 ay olmaqla artırılıb 65-ə çatdırılacaq. Kimsə işləyə-işləyə bu yaşa çata biləcəksə, dərhal pensiya almaq hüququ əldə etməyəcək.Bu, onun Pensiya Fondunda toplanan pensiya kapitalının məbləğindən asılı olacaq".

Müəllif deyir ki, işlədiyi dövrdə fonda onun üçün ödənilən sosial sığorta haqqının 85 faizini təşkil edəcək bu kapitalı 144 ay olmaqla 2 ilə bölünəcək, alınan məbləğ indi 110 manat olan minimum pensiya məbləğindən az olacaqsa, şəxs pensiya ala bilməyəcək, işlməyə məcbur olacaq ki, minimum pensiyanı ala bilsin.

Məqalədə deyilir ki, minimum pensiyanı almaq üçün isə azı 25 illik iş stajı tələb olunur, bu stajı da olmayanlar yalnız yaşa görə müavinət ala biləcəklər.

Müəllif bunu da vurğulayır ki, 65 yaşda pensiya almaq o adamlar üçündür ki, yüksək maaş və qanuni əmək müqaviləsi ilə işləyib, özünə yaxşı pensiya kapitalı yığa bilib.

Məqalə müəllifi deyir ki, indi sayı 100 minlərlə ölçülən əmək müqaviləsiz işləyənlər, aldığı əmək haqqının cüzi bir hissəsini rəsmiləşdirənlər də pensiya ala bilməyəcəklər.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda pensiya yaşının artırılmasını əsaslandırmaq üçün məmur və deputatlar tez-tez Avropa və s. ölkələrin təcrübəsinə istinad edirlər. O, bu istinadı əsassız sayır: "Məsələ burasındadır ki, bu nümunə gətirilən ölkələrdə pensiya yaşı ona görə qaldırılır ki, insanların ömür uzunluğu artıb, doğum əmsalı isə azalıb. Azərbaycanda isə əmək qabiliyyətli yaşda olan əhali ümumi əhalinin 60 faizindən yuxarıdır. Ölkədə təbii artım əmsalı azalsa da, orta Avropa göstəricisindən çox yuxarıdır.

Daha sonra müəllif Avropa Birliyi və MDB-də pensiya yaşı məsələsinə baxışları təqdim edir və müqayisə əsasında Azərbaycanla eyni statusda olan ölkələrdə belə pensiya yaşının Azərbaycandakı qədər yüksək olmadığını bildirir:

"Hökumət hesab edir ki, Azərbaycanda orta ömür uzandığı üçün 65 yaşdan pensiyaya çıxan qadın-kişilər rahatlıqla 12 il pensiya ala biləcəklər - yəni 77 yaşadək yaşayacaqlar. Rəsmi statistikaya görə, bizdə kişilərin orta ömür müddəti 72 yaş, qadınların 75 yaşdır. BMT-nin hesablamalarına görə, Azərbaycanda orta ömür müddəti ondan da az - 70 ildir".

Müəllif müstəqil ekspertlərə istinadən deyir ki, Azərbaycanda pensiya yaşının artırılması hakimiyyətin yaşlı insanların sosial yükünü və problemlərini öz üzərinə götürməkdən imtinası deməkdir.