İsraillə “Hizbullah” arasında atəşkəs qüvvəyə minib

NBC NEWS: İsraillə “Hizbullah” arasında atəşkəs razılaşması çərşənbə günü prezident Co Baydenin İsrail-Livan sərhədində hərbi əməliyyatların dayandırılmasına dair razılaşmanın "hərbi əməliyyatların həmişəlik dayandırılması üçün hazırlandığını" deməsindən sonra qüvvəyə minib.

Livandakı müharibə 3500-dən çox insanın ölümünə və təxminən 1,2 milyon insanın evlərini tərk etməsinə səbəb olan humanitar fəlakətə səbəb olub. İsrail tərəfində isə təxminən 80 İsrail əsgəri və 50 mülki şəxs həlak olub, İsrailin şimalında yaşayan 60 min insan evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb.

Bayden çərşənbə axşamı bildirib ki, ABŞ və onun tərəfdaşları, o cümlədən Fransa, çərşənbə günü yerli vaxtla səhər saat 4-də qüvvəyə mindikdən sonra "bu razılaşmanın tam şəkildə yerinə yetirilməsinə əmin olacaqlar".

“İcazə verin açıq deyim: “Hizbullah” və ya başqası müqaviləni pozarsa və İsrailə birbaşa təhdid edərsə, İsrail beynəlxalq hüquqa əsasən özünümüdafiə hüququnu özündə saxlayır”, – prezident Bayden Ağ Evdən deyib.

O, razılaşmanın Livanın maraqlarına uyğun olduğunu və onun suverenliyini dəstəklədiyini vurğulayaraq, xalqının Qəzzə xalqı kimi zorakılığa son qoyulmasına və əhalinin geri qayıtmasına layiq olduğunu bildirib.

"Qəzza xalqı cəhənnəmdən keçib. Onların dünyası tamamilə məhv olub", - deyən Bayden HƏMAS-ın İsraillə müharibədən yeganə çıxış yolunun girovları azad etmək olduğunu bildirib.

Onun sözlərinə görə, İsraillə İranın dəstəklədiyi “Hizbullah” qruplaşması arasında əldə olunan razılaşma “bizə sülhün mümkün olduğunu xatırladır”.

“Bir daha təkrar edirəm: sülh mümkündür”, - prezident deyib. "Nə qədər ki, bu belədir, mən buna nail olmaq üçün çalışmağı bir an belə dayandırmayacağam."

ABŞ müdafiə naziri qeyd edib ki, sazişin qüvvəyə mindiyi vaxt “tarixi an”dır.

“Bu diplomatik həll həm Livanda, həm də İsraildə on minlərlə mülki şəxsə təhlükəsiz şəkildə sərhədin hər iki tərəfindəki evlərinə qayıtmağa və bu münaqişənin səbəb olduğu zorakılıq və dağıntılara son qoymağa imkan verəcək”, - Lloyd Austin bəyanatında bildirib.

Bayden çərşənbə axşamı günortadan sonra razılaşmanı elan etməzdən əvvəl İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu deyib ki, onun kabineti ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə 10 nazir lehinə, biri əleyhinə olmaqla sövdələşməni təsdiqləyib.

“İsrail ABŞ-ın bu prosesə töhfəsini yüksək qiymətləndirir və onun təhlükəsizliyinə hər hansı təhlükəyə qarşı hərəkət etmək hüququnu özündə saxlayır”, - Netanyahu bildirib.

ABŞ administrasiyasının yüksək rütbəli rəsmisi bildirib ki, razılaşma qüvvəyə mindikdən sonra hər tərəfdən bütün atəşlər dayandırılacaq və İsrail qoşunlarının mərhələli şəkildə çıxarılmasına başlanılacaq.

Livandakı İsrail əsgərləri öz mövqelərini qoruyacaq və 60 günlük ərzində t Livan ordusu və təhlükəsizlik qüvvələri cənubda yerləşdiilrməyə başlayaca. Məmur prosesin bir gecədə və ya bir neçə gün ərzində baş verməyəcəyini bildirib.

“Livan hərbçiləri dönüb cənuba çatdıqda İsrail hərbçiləri oranı tərk edəcəklər” deyən rəsmi 50-60 gün ərzində bütün İsrail qoşunlarının geri çəkiləcəyini bildirib.

Çərşənbə axşamı günü Netanyahu kabinetinə 7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS-ın 1200-ə yaxın insanın öldüyünü və 250-yə yaxın insanın girov götürüldüyünü bildirdiyi hücumundan bir gün sonra İsraillə atəş mübadiləsinə başlayan “Hizbullah” ilə razılaşmaya razılıq verməsini tövsiyə etdiyini söylədi.

Anklavdakı tibb işçilərinin bildirdiyinə görə, İsrailin Qəzza zolağına hərbi hücumu 41,000-dən çox insanın ölümünə səbəb olub.

“Hizbullah” Fələstin müqavimətini dəstəklədiyini deyir; İsrail bunu Tehranın yəhudi dövlətinə növbəti hücum cəhdi kimi qiymətləndirir.

İsrail həmçinin “Hizbullah”ın ən güclü liderlərindən bir neçəsini, o cümlədən Həsən Nəsrullahı öldürdü. Onun rəhbərliyi altında qrup Yaxın Şərqdə İranın dəstəklədiyi ən güclü silahlı qrupa çevrilmişdi.

Netanyahu və digər İsrail liderləri İsrailin şimalında evlərindən qovulmuş 60 min sakin sağ-salamat qayıdana qədər “Hizbullah”a qarşı mübarizəni dayandırmayacaqlarına söz veriblər. 7 oktyabr 2023-cü ildən bəri təxminən 90 İsrail əsgəri və 50 mülki İsrail vətəndaşı öldürülüb.

Livanın Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, döyüşlər başlayandan bəri İsrailin Livandakı bombardmanı 3820-dən çox insanın ölümünə səbəb olub, təxminən 1,2 milyon insan evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb və bu, humanitar böhran yaradıb.

Dünya Bankının hesabatına görə, Livandakı münaqişə nəticəsində fiziki zərərin və iqtisadi itkilərin dəyəri 8,5 milyard dollar təşkil edir.

Yaxın Şərqdəki bu çoxtərəfli müharibədə Livandakı münaqişə son aylarda İsrail üçün əsas hadisə oldu. Bu, qismən “Hizbullah”ın güclü raket arsenalına görədir ki, bu arsenal dünyanın istənilən digər qeyri-dövlət qruplarından daha böyükdür və İsrailin raketdən müdafiə sistemlərinə nüfuz edə biləcəyi güman edilir.

Bayden deyib ki, vəzifəsində qalan müddət ərzində o, “bütün Amerikanın xas təhlükəsizliyini gücləndirən inteqrasiya olunmuş, təhlükəsiz və çiçəklənən region” vizyonunu həyata keçirməyə sadiqdir.

O deyib ki, İsrail ilə HƏMAS arasında atəşkəsə və "Fələstinlilərin öz dövlətlərinin olacağına, bunun İsraili təhdid etməyəcəyinə və İranın dəstəklədiyi terrorçu qrupları qanadı altında saxlamayacağına ümid edir və bunun üçün dua edir".  İsraillilərin və fələstinlilərin bərabər təhlükəsizlik, firavanlıq və ləyaqətdən bərabər şəkildə istifadə etdikləri gələcəyə” inanır.