2025-ci ildə Azərbaycanın iqtisadi çağırışları: Qubad İbadoğlunun baxışı

İqtisadçı Qubad İbadoğlu, 2025-ci ilin əvvəlində Azərbaycanın iqtisadi perspektivlərini əhatə edən ciddi təhlil təqdim edir. O, azalan neft qiymətləri, artan inflyasiya və manatın devalvasiyası gözləntiləri ilə xarakterizə olunan mənzərəni vurğulayır. İbadoğlu bildirir ki, bu təzyiqlər real ÜDM artımını zəiflədəcək, investisiyaları zəiflədəcək və işsizlik və yoxsulluq səviyyələrini daha da artıracaq.

2024-cü ilin təhlilinə toxunan İbadoğlu, korrupsiya və monopoliyalaşma kimi sistematik problemlərin həllində irəliləyişin olmamasını tənqid edir. Bu problemlər sərbəst sahibkarlığın qarşısını alıb və bazarda kök salmış maraqların üstünlüyünü daha da möhkəmləndirib. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yüksək səviyyəli korrupsiya işləri dövlət vəsaitlərinin əhəmiyyətli dərəcədə mənimsənildiyini aşkar etsə də, bu hallar şərti hökmlərlə nəticələnib ki, bu da məsuliyyət və idarəetmə ilə bağlı narahatlıqlar doğurur.

2025-ci ildə maliyyə çağırışları ciddi şəkildə hiss olunacaq. Dövlət büdcəsində cari xərclərin 7,7% artaraq 24,845 milyard AZN-ə çatdığı, kapital xərclərinin isə 8,1% azalacağı qeyd olunur. İbadoğlu xəbərdarlıq edir ki, müdafiə və bərpa işləri üzrə qeyri-produktiv xərclər ümumi büdcə xərclərinin təxminən 30%-ni təşkil edəcək ki, bu da davam edən korrupsiya və şəffaflıq çatışmazlığı fonunda iqtisadi səmərəliliyi azaldır.

Azərbaycanın BRICS və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına yönələn xarici siyasəti, əsas ticarət tərəfdaşı olan Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin soyumasını siqnal edə bilər. İbadoğlunun fikrincə, bu yenidən istiqamətlənmə, Donald Trampın ikinci prezidentlik dövrü kimi geosiyasi dəyişikliklərlə birlikdə, iqtisadi təzyiqləri artıracaq. ABŞ-ın aqressiv enerji siyasəti ilə əlaqəli aşağı neft qiymətləri və güclü dollar Azərbaycanın resurs gəlirlərini daha da azaldaraq maliyyə məhdudiyyətlərini dərinləşdirə bilər.

Neft-qaz sektoru mərkəzi yerini qoruyub saxlasa da – 2025-ci ildə ÜDM-in təxminən 28,7%-ni təmin edərək – gəlirlərin azalması və inflyasiya təzyiqləri Dövlət Neft Fondunun ehtiyatlarını zəiflədə bilər. İqtisadiyyat Nazirliyinin proqnozlarına görə, 2025-ci ildə neftin orta illik qiyməti bir barel üçün 70 dollar olacaq, təbii qaz qiymətləri də azalacaq ki, bu da diversifikasiyaya ehtiyacı vurğulayır.

İbadoğlu, struktur islahatlarına olan təcili ehtiyacı önə çəkir, çünki ÜDM artımı 2024-cü ildəki 4,2%-dən 2025-2028-ci illər üçün orta illik 3,3%-ə qədər azalacaq. Bu islahatlar olmadan, İbadoğlu xəbərdarlıq edir ki, Azərbaycan artan həssaslıqlarla üzləşəcək və 2025-ci il əvvəlki ildən daha çətin olacaq.

Bu təhlil, qarşıdan gələn ildə Azərbaycanın iqtisadi və maliyyə risklərini azaltmaq üçün siyasət tənzimləmələrinin vacibliyini bir daha vurğulayır.