Azərbaycan: 2023-cü ildə yanacaq-energetika sektorunda mühüm hadisələr

1. 23.01.2023 - BP "Şahdəniz" yatağında yeni "SDX-8" kəşfiyyat quyusunun qazılmasına başlayıb. O, böyük dərinliklərdə qaz ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi üçün əhəmiyyətlidir. Əslində, bu quyu “Şahdəniz”in işlənməsinin “Mərhələ 3” resursunu müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Hələ heç bir nəticə yoxdur, çünki qazma bir il çəkir.
2. - SOCAR və “ACWA Power” beynəlxalq iqlim gündəliyi üzrə öhdəlikləri çərçivəsində bərpa olunan enerji mənbələrinin (RES) inkişafı üzrə Əməkdaşlıq Memorandumu imzalayıblar
3. 03.02.2023 - Bakıda Cənub Qaz Dəhlizinin (CQD) Məşvərət Şurasının növbəti iclası keçirilib, onun çərçivəsində, o cümlədən, SOCAR və “Romgaz SA” arasında Rumıniyaya 1 milyard kubmetrə qədər qaz  və “ACWA Power”lə “1,5 GVt-a qədər dəniz külək enerjisi layihəsinin həyata keçirilməsinə dair icraçı müqavilə”, “1 GVt-a qədər quruda külək elektrik stansiyasının yaradılması üzrə Anlaşma Memorandumu” və “Azərbaycanda enerji saxlama sistemlərinin inkişafı üçün anlaşma Memorandumu” imzalanıb.
4. 13.02.2023 - İtaliyanın enerji avadanlığı istehsalçısı “Ansaldo Energia” Azərbaycan İstilik Elektrik Stansiyasının gücünün 1280 MVta (Cənubi Qafqazın ən böyük elektrik stansiyası) artırılması çərçivəsində Azərbaycana dörd qaz turbinini tədarük edəcək.
5. 20.03.2023 — Qazaxıstanın Kaşaqan yatağından neftin ilk partiyası Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) neft kəməri ilə nəqli üçün Bakıya çatdırılıb.
6. 24.03.2023 — BTC vasitəsilə Qazaxıstanın “Tengiz” yatağından neft tranziti başlayıb
7. 25.04.2023 — Beş Avropa dövləti, o cümlədən Azərbaycan “Həmrəylik halqası” qaz kəmərinin birləşdirici layihəsi üzrə Memorandum imzalayıb.
8. 25.04.2023 — SOCAR-ın Sofiyada ofisi açılıb
9. 01.06.2023 — Azərbaycanın Energetika Nazirliyi Çinin “China Gezhouba Group Overseas Investment” şirkəti ilə bərpa olunan enerji mənbələri (RES) sahəsində 2 GVt gücündə layihələrin həyata keçirilməsinə dair Niyyət Memorandumu imzalayıb.
10. 02.06.2023 - SOCAR və Macarıstanın “MVM CEEnergy” şirkəti 2023-cü ildə Macarıstana 100 milyon kubmetrədək həcmdə Azərbaycan qazının tədarükünə dair müqavilə imzalayıb.
11. 10.07.2023 - Xəzərin “Abşeron” yatağından ilk qaz alınıb ​(
12. 24.07.2023 – “SOCAR Trading” və Pakistanın PLL şirkəti mayeləşdirilmiş təbii qazın alqı-satqısına dair müqavilə imzalayıblar
13. 04.08.2023 - ADNOC Azərbaycanda Xəzər dənizində “Abşeron” qaz layihəsində 30% pay alıb
14. 07.08.2023 – “Advisian” AYİB-in yardımı ilə Azərbaycanda aşağı karbonlu hidrogen iqtisadiyyatının perspektivləri ilə bağlı araşdırmanı təqdim edib
15. 22.08.2023 — Azərbaycan və Özbəkistan 2026-cı ilə qədər enerji sahəsində əməkdaşlığa dair “Yol xəritəsi” imzalayıblar
16. 21.09.2023 — SOCAR və AİŞ Cəbrayıldakı (“Şəfəq”) günəş elektrik stansiyası layihəsi üzrə bp-nin tərəfdaşı olublar
17. 29.09.2023 — Azərbaycan və Türkiyə Naxçıvandan keçən elektrik dəhlizinin yaradılmasına dair “Yol xəritəsi” imzalayıblar.
18. 03.10.2023 — Azərbaycanın görkəmli neft-geoloqu, SOCAR-ın birinci vitse-prezidenti Xoşbəxt Yusifzadə vəfat edib.
19. 12.10.2023 — Rusiya Federasiyası Azərbaycana svop neft tədarükünü təklif edib
20. 26.10.2023 — Qaradağ İES istifadəyə verilib (“Masdar”)
21. 29.10.2023 — SOCAR İsraildə karbohidrogen layihəsində operatorluq alıb
22. 15.11.2023 — SOCAR və “Srbijagas” qaz müqaviləsi imzalayıblar
23. 28.11.2023 — SOCAR Türkmənistanda nümayəndəliyini açıb
24. 04.12.2023 — SOCAR COP28 çərçivəsində Dubayda istixana qazı emissiyalarının azaldılması üzrə mühüm sənədlərə qoşulub
25. 04.12.2023 — SOCAR ADNOC və “Sirius” ilə strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş imzalayıb
26. 15.12.2023 — SOCAR və bp metan emissiyalarının azaldılması səylərini dəstəkləyəcək
27. 22.12.2023 — SOCAR Azərbaycanda üç layihədə Norveçin “Equinor” şirkətinin səhmlərini alır
     

2023-cü il “yaşıl iqtisadiyyat”a keçid şüarı ilə keçdi

Yanacaq-energetika kompleksi (YEK) Azərbaycan iqtisadiyyatında əsas olaraq qalır, lakin 2023-cü il “yaşıl iqtisadiyyata keçid”, bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı şüarı altında keçdi və dekabr ayında COP28-də SOCAR-ın istixana qazı emissiyalarını azaltmaq və aşağı karbon layihələrini inkişaf etdirmək öhdəliyi ilə qeyd olundu.

Buna baxmayaraq, neft və qaz Azərbaycanın ümumi ixracının 90%-dən çoxunu, beynəlxalq neft və qaz sazişlərinin icrasından əldə olunan gəlirlər isə dövlət büdcəsinin 60-70%-ni təşkil edir.

2023-cü ildə Azərbaycan “Azeri Light” markalı neftin bir barrelini orta hesabla 80-83 dollara satıb ki, bu da ölkənin strateji valyuta ehtiyatlarını xeyli artırıb.

Azərbaycan OPEC+ sazişinin iştirakçısıdır, lakin ölkədə hasilat sürətlə azalır və 2023-cü ildə kondensatla birlikdə təxminən 30 milyon ton olacaq.

Xarici şirkətlər “yaşıl tendensiyaları” nəzərə alaraq, mədən yanacaqlardan imtina etməyə (COP28 həllərindən biri 2050-ci ilə qədər sıfıra çatmaq), xərclərini optimallaşdırmağa və biznes strategiyalarına yenidən baxmağa başladılar. Məsələn, “Equinor”un Azərbaycanı tərk edib Avropadakı layihələrə fokuslanmaq qərarını bununla izah edir.

Azərbaycan neftinin hasilatı və ixracının azalması BTC-də Qazaxıstan nefti üçün imkan yaradıb və 2024-cü ildə tranzit artırılacaq.

Qaza gəlincə, əsas “Şahdəniz” yatağında hasilat ildə təqribən 26 milyard kubmetr pik həddinə çatıb və bu qazın ardınca bir sıra Aİ ölkələri, xüsusilə Rumıniya, Macarıstan və Serbiya gəlib. Albaniya ilə danışıqlar başa çatır.

Eyni zamanda, söhbət böyük həcmdə tədarükdən getmir, bu avrozona ölkələri üçün ehtiyat xarakterlidir.

Aİ bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafına getdikcə daha çox diqqət yetirir və Azərbaycan da eyni yolla gedir, “yaşıl” enerji layihələri portfelini artırır.

Hələlik yalnız 230 MVt gücündə Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası (“Masdar”) faktiki olaraq fəaliyyətə başlayıb, qalan BEM stansiyaları (“ACWA Power”, bp-dən) 2025-ci ildə işə salına bilər və Azərbaycan 2028-ci ilə qədər enerji balansında BEM-in payını 33%-ə qədər artırmaq istəyir.

Azərbaycan Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda “yaşıl iqtisadiyyat” yaratmağa, Naxçıvanla enerji əlaqələrini inkişaf etdirməyə çalışır və bu baxımdan Türkiyə ilə strateji tərəfdaşlıq haqqında razılığa gəlib, mümkün qədər çox xarici investor cəlb etməyə çalışır.

Azərbaycan həmçinin Aİ və Mərkəzi Asiya ölkələrini özünün bərpa olunan enerji mənbələrindən avrozonaya enerji istehsalçısı, ixracatçısı və tranzitçisi kimi mühüm roluna inandırıb.

Azərbaycanın yaşıl enerji istehsalı üçün cəlbedici şəraitə malik ölkə kimi yerləşməsi dekabrın birinci yarısında Bakının COP29-un ev sahibi seçilməsinə səbəb oldu.

Çox güman ki, belə bir qlobal məsuliyyət 2024-cü ildə Azərbaycanın yanacaq-energetika kompleksinin inkişaf prioritetlərinə təsir göstərəcək.