Fahişəlik iqtisadi azadlığın olmaması fenomendir

***

-Səməd bəy, sentyabrın 2-dən etibarən Bakıda ictimai mənəviyyat əleyhinə və milli mentalitetə zidd olan hallara qarşı mübarizənin gücləndirilməsi məqsədi ilə Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsinin rəhbərliyi tərəfindən təsdiq olunmuş Tədbirlər Planına müvafiq olaraq, polisin səlahiyyətləri çərçivəsində konkret vəzifələr müəyyən edilib və icraya yönəldilib. Bir sözlə, Bakıda fəaliyyət göstərən bəzi əyləncə-istirahət yerlərində - gecə klublarında, barlarda, otel və motellərdə, həmçinin mərkəzi küçələrdə "ictimai mənəviyyat əleyhinə, əxlaqa zidd halların qarşısını almaq" məqsədi iləbu tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulub. Sizcə, bu doğru addımdırmı?

-Mən bunu düzgün tədbir saymıram. Çünki ümumiyyətlə "ictimai mənəviyyat" və "əxlaq" dövlətin yox, cəmiyyətin məşğul olacağı və öz üzvləri arasında həll edəcəyi məsələlərdir. Əgər bu aktlar könüllüdürsə, bir tərəf digər tərəfi məcbur etmirsə, onda dövlət bu sahədən uzaq durmalıdır. Düzdür, Azərbaycan qanunvericiliyi polisə bu sahələrə müdaxilə etmək imkanları verib. Həm Cinayət Məcəlləsi, həm də İnzibati Xətalar Məcəlləsi ictimai mənəviyyat əleyhinə cinayətləri qadağan edib və bu qadağalar polisə müəyyən qədər tənzimləmə səlahiyyəti də verir. Təəssüf ki, bu səlahiyyətin hüdudları dəqiq və aydın göstərilməyib. Buna görə də sui-istifadəyə açıqdır. Güman ki, praktikada da ciddi sui-istifadə halları olacaq. Ona görə də mən bu addımı səhv addım sayıram.

-Sizcə, bu tədbirlər şəxsi həyata müdaxilə hallarının artmasına gətirib çıxarmayacaqmı?

-Fahişəlik və bəzi digər ictimai mənəviyyat məsələləri insanların şəxsi həyatında baş verir. Heç bir ağlı başında olan insan küçənin ortasında sekslə məşğul olmur. Bu hallar özəl yerlərdə (şəxsi evlər və bar, pab, kafe kimi özəl məkanlarda) baş verir. Bu baxımdan, həmin hallara müdaxilə istər-istəməz insanların şəxsi həyatına və məhrəmiyyətinə müdaxiləyə gətirib çıxaracaq. İndiyə qədər də təcrübədə bu cür hallar şəxsi həyata əsassız müdaxilələrə səbəb olur. Məsələn, otellərin və ya maklerlərin bir yerdə qalmaq istəyən kişi və qadından nikah sənədi tələb etməsi də polisin əsassız müdaxiləsinin nəticəsidir. Bu səbəbdən də polisin bu məsələlərdə "intensivləşməsi" labüd olaraq insanların şəxsi həyatına (məhrəmiyyətinə) müdaxilə ilə nəticələnəcək.

-Ümumiyyətlə, xatırlayırsınızsa, bir vaxtlar Dənizkənarı Milli Parkda və ya 28 May metro stansiyası ətrafında belə reydlər keçirilirdi. Və onlardan adi vətəndaşlar, sevgililər, nişanlı, ailəli insanlar da əziyyət çəkirdilər. Yəni bütün cütlüklər həmin reydlərin qurbanı olurdu. Amma buna baxmayaraq, vəziyyət düzəlmirdi. Çünki həmin reydlər o vaxtlar, demək olar ki, rüşvət, pul tələsi olaraq həyata keçirilirdi. Indi də bu cür addımların atılması şəhərin mərkəzində rüşvətin artmasına gətirib çıxarmayacaq ki?

-Dövlətin müəyyən sahələrdə səlahiyyətlərinin artması həmişə dövlət məmurlarının korrupsiyalaşması ilə nəticələnir. Korrupsiyalaşmanın bir nəticəsi də qanunlardan sui-istifadə etməklə, müəyyən təhdidlərlə rüşvət alınmasıdır. Fahişəlik və ictimai mənəviyyatın, eləcə də ictimai qaydanın pozulması, yaxud xırda xuliqanlıq da bu sayaq əməllərdəndir. Hazırda da yeni "intensivləşmə" cütlüklərin şəxsi həyat çərçivəsində partnyorluğuna maneə yaradacaq.

-Məlumatda deyilir ki, Səbail rayonu ərazisində yerləşən "Fəvvarələr meydanı" və Nizami küçəsində, Nəsimi rayonu Səməd Vurğun və Nizami küçələrinin kəsişmələrində yüngül əxlaqlı həyat tərzi sürən şəxslərin profilaktikasına dair tərkibi əməliyyat, təhqiqat, ictimai təhlükəsizlik əməkdaşlarından ibarət fasiləsiz fəaliyyət göstərən xüsusi qruplar yaradılıb. Yəni, bir sözlə, həmin tədbirlər şəhərin mərkəzində ərəb ölkələrindən gələn turistlərə seks xidməti təklif edən şəxslərə qarşı görülür. Bu, vəziyyətdən çıxış yoludurmu? Onlara qarşı mübarizə aparılmalıdırmı? Aparılmalıdırsa, bu mübarizə hansı formada olmalıdır?

-Ümumiyyətlə, dövlət könüllü seks sövdələşmələrinə qarışmamalıdır. Düzdür, dövlət küçə kimi ictimai yerlərdə seks sövdələşmələrinin aparılmasının qarşısını ala, yaxud onu məhdudlaşdıra bilər. Çünki ictimai məkanlar özəl sahə deyil. Amma bunun üçün dövlət özəl sahəyə qarışmamalıdır. Azərbaycanda dövlət özəl sahələrə (şəxsi evlər, otellər, İnternet və sair) çox güclü müdaxilə etdiyi və məhdudiyyətlər qoyduğu üçün və ərəb turistlərin axını mövcud olduğuna görə fahişələrin bir hissəsi qələbəlik olan ictimai yerlərdə seks sövdələşmələri aparır. Əgər dövlət özəl sahələrə müdaxilə etməsə və maneə yaratmasa, onda ictimai yerlərdə belə sövdələşmələr aparmaq praktik olaraq əhəmiyyətsiz olacaq. Həmçinin dövlət də, ictimaiyyət də ictimai yerlərdə seks sövdələşmələrinin şahidi olmayacaq. Lakin dövlətin özəl sahələrə məhdudiyyət qoyması bu cür sövdələşmələri istər-istəməz ictimai yerlərə gətirir. Sonra da dövlət yenidən ictimai sahəyə müdaxilə edir ki, ictimai yerlərdə sövdələşmələri yığışdırsın. Nəticə olaraq, dövlət öz yaratdığı problemi yeni problem yaratmaq yolu ilə həll etməyə çalışır.

-Bu tədbirlərdənsə fahişəliyin leqallaşdırılması ilə bağlı addımlar atılsaydı, daha yaxşı olmazdımı?

-Bəli, fahişəliyin leqallaşdırılması ən optimal yoldur. Təbii ki, tək fahişəlik də deyil, ictimai mənəviyyat əleyhinə cinayətlərin əksəriyyəti (pornoqrafik materialları və ya əşyaları qanunsuz yayma, əxlaqsızlıq yuvaları saxlama, qumarxana təşkil etmə və ya saxlama, avaralıqla məşğul olma) leqallaşdırılmalıdır. Bunlar dövlətin müdaxilə etməli olduğu sahələr deyil. Ümumiyyətlə, dövlət mümkün qədər və heç bir zərurət olmadan başqalarına zərər vurmayan əməlləri yaxud "qurbansız cinayətləri" qadağan etməməlidir.

-Ümumiyyətlə, dövlət bu məsələyə müdaxilə etməlidirmi? Etməlidirsə, necə və ya hansı formada?

-Dövlətin müdaxiləsi, ən uzağı, ictimai yerlərdə seks sövdələşmələrinə məhdudiyyət qoymaq ola bilər. Belə məhdudiyyət də, ən uzağı, sövdələşmənin aparılmasına maneə yaratmaqdan və sövdələşmə aparanları heç bir məsuliyyətə cəlb etmədən onları ictimai yerdən uzaqlaşdırmaqdan ibarətdir. Amma dövlət özəl yerlərdə (kafe, restoran, bar, pab, şəxsi ev, İnternet və digərləri) həyata keçiriləcək sövdələşmələrə qarışmamalıdır. Azərbaycanda hazırda dövlət ikincilərə ciddi məhdudiyyət qoyub deyə sövdələşmələr qələbəlik ictimai yerlərdə aparılır.

-Şəhərin mərkəzində seks xidməti təklif edən şəxslərin artması həm də insanların sosial rifahının aşağı olmasının göstəricisidir. Indi onları göz qabağından yığışdırmaq bu problemin həlli deyil. Yəni bunun onların sosial rifahına müsbət təsiri olmayacaq. Əksinə. Həmin insanlar hansısa formada yenə də bu işlə məşğul olmağa çalışacaqlar. Nə etmək olar ki, insanlar sosial məcburiyyət səbəbindən bu işlərlə məşğul olmasınlar?

-İnsanlar bütün peşələrlə öz sosial rifahlarını artırmaq üçün məşğul olurlar. Bu baxımdan fahişəlik istisna deyil. Sadəcə cəmiyyət fahişəliklə bağlı əxlaq normaları formalaşdırdığı üçün bir çox insanlar bundan yayınmağa çalışırlar. Fahişəlik qədimdən bəri var və həmişə də olacaq. Seksual xidmətlər də ticarətin bir növüdür. Təbii ki, cəmiyyətin mühüm bir hissəsi həmişə əxlaqi səbəblərdən bundan uzaq duracaq. Amma fahişəlik qədimdən bəri mövcuddur və tarixi labüdlükdür. Ona görə də fahişəliyin mövcudluğu bizi narahat etməməlidir. Təbii ki, söhbət könüllü fahişəlikdən gedir (digəri, yəni məcburi fahişəlik insan alveridir və başqalarına ziyan vurduğu üçün haqlı olaraq da qadağan edilir). Ona görə də bəzi insanların rifahın pis olması səbəbindən fahişəlik etməsi reallıqdır və biz cəmiyyət olaraq bu reallığı qəbul etməliyik. Və insanların rifah səviyyəsinin artmasının yeganə yolu dövlətin iqtisadiyyata müdaxilə etməməsi olardı. Lakin hazırda da biz bundan çox uzağıq. Hazırkı məqamda cəmiyyət sadəcə fahişəliyin bir reallıq olduğunu qəbul etməkdən başqa heç nə etməməli və dövlət də özəl sahədə fahişəliyə qarışmamalıdır.