Liberalizm böhran yaşayırmı? Filosof «hə», siyasətçi «yox» deyir

Milli Strateji Düşüncə Mərkəzi (MSDM) “Böhran: qlobal və lokal amillər” mövzusunda dinləmələr keçirib.

“Bu gün böhran yaşanır, dünyada da işartıları var, ölkə də böhran içindədir, buradan çıxış yolu nədir -bunu müzakirə etmək üçün toplaşmışıq”, - deyə Mərkəzin rəhbəri İsa Qəmbər bildirib.

“Dünyanın böhran yaşamasının əsas səbəbi qlobal kapitalizmin ideoloji dayağı olan liberalizmin böhran yaşaması ilə bağlıdır”, deyə filosof Əbülhəsən Abbasov dünyada  böhran yaşanmasına birmənalı səbəb kimi aparıcı ideoloji cərəyanın böhran yaşamasını göstərib. O, vaxtilə fərdi azadlıqların, əsas insan azadlıqlarının qorunmasında liberal cərəyanın böyük rolu olduğunu vurğulayıb.

Hüquqi dövlət fəlsəfəsinin kökündə məhz liberal cərəyanın dayandığı xatırladılıb.

“XX əsrin 50-ci illərindən isə oliqarxik liberalizm formalaşmağa başlayıb, vaxtilə insan haqları ilə bağlı elan etdikləri prinsipləri özləri pozmağa başlayıblar. Vaxtilə insan hüquqlarının qorunması bu cərəyanda universal məsələ elan edilmişdi. Amma 2000-ci illərdə İnsan Hüquqları Konsepsiyası qəbul edildikdə liberallar Avropaya aid ölkələrdə insan haqlarının qorunmasına məsul olduqlarıını bəyan ediblər, beləliklə insan haqları məsələsi lokallaşdırılıb”, - deyə filosof liberalların prinsiplərindən geri çəkildiklərini nəzərə çatdırıb.

Onun firkincə, 90-cı illərdən  liberallar merkantil maraqlarına görə insan azadlıqlarını arxa plana keçiriblər. Bu zaman Ə.Həsənov fikrini əsaslandırmaq üçün 90-cı illərdə Rusiyada hakimiyyətə gələn liberalların, konkret Qaydar hökumətinin Kubaya yardım etməsi kimi faktları əsas gətirib. Onun fikrincə, anqlo-sakson mənşəli liberalizm müasir tələblərə cavab vermədiyi üçün yeni bir trend lazımdır. “Mənə elə gəlir ki, dünya ideloji baxımdan inkişaf edə bilmək üçün yenidən formatlanmalıdır, hansı “izm”ə söykənməli olduğu, siyasi arxitektura  müəyyən edilməlidir, bəzi ekspertlər düynanın fəlakətlə üz-üzə qaldığını iddia edirlər”, - deyə Ə.Abbasov mövqeyini ifadə edib. Filosofa görə, artıq dünyada kommersiyaçılıq elmiliyi, mədəniyyəti sıradan çıxarır və buna qarşılıq üçün yeni nəzəriyyə ortaya qoyulmalıdır.

“Liberalizm böhran keçirmir, əksinə inkişafdadır, sadəcə bəşər bu inkişaf sürətinə yetə bilmir”, deyə Mərkəzin rəhbəri İsa Qəmbər Ə.Abbasovun liberalizmin böhran keçirməsi mövqeyinə münasibət ifadə edib. O, Avropanın söz sahiblərinin yalnız Avropa ölkələrində insan haqları məsələsinə sahib çıxmalarını da doğru saymayıb. “Artıq onlar da dərk edirlər ki, insanlıq azad olmadan, mədəni dünya rahat yaşaya bilməz, bütün düynada insan haqları təmin edilməlidir. “Bir əsir insan, bir əsir millət varsa, dünya etimad içində yaşaya bilməz”, - deyə İ.Qəmbər Azərbaycan cümuriyyətinin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadədən sitat gətirib.

Azərbaycanda yaşanan böhrana gəlincə, İ.Qəmbər bu böhranın dünya ilə əlaqəsi olmadığını deyib. Azərbaycan bərbad idarəçilik böranı yaşayır”, deyə ölkədə yaşanan böhranın hər-hansı fəlsəfi və ya iqtisadi əsası olmadığını vurğulayıb.

Müzakirələrdə də çıxışçılar dünya çapında liberalizmə alternativ olmadığı düşüncəsini daha qabarıq ifadə etməyə çalışıblar. -05C-