Panikaya düşən Putin Ukraynadakı müharibənin Rusiyaya artan təzyiqi fonunda “sovet tərzi dağılma”dan qorxur

Bu başlıq altında Britaniyanın Express qəzeti Vladimir Putinin iqtisadi çətinliklərin ağırlığını hiss etdiyini bildirir. Bu çətinliklər, hazırda Rusiyanın Ukraynadakı davam edən müharibənin təzyiqi altında mübarizə apardığı bir dövrdə, Sovet İttifaqının dağılmasına səbəb olan vəziyyəti xatırladır.

Qərb rəsmilərinin sözlərinə görə, Rusiya prezidenti müdafiə xərclərini artırmağa məcbur qaldığı halda, sosial xidmətləri ixtisar etmək məcburiyyətindədir və bu, sonu görünməyən uzunmüddətli münaqişənin maliyyə nəticələri ilə mübarizə aparmağa çalışdığını göstərir.

Döyüşlərdə dönüş olacağına dair ümidlərə baxmayaraq, Ukraynanın şərqində münaqişənin davam edəcəyi gözlənilir. Bu həftə Rusiya qoşunları strateji əhəmiyyətli Vuhledar şəhərinə nəzarəti ələ keçirdi, Ukrayna isə Rusiyanın Kursk bölgəsində qəfil hücumlara başladı. Lakin müharibənin yaratdığı gərginlik Rusiyanın iqtisadi qərarlarında daha aydın görünür.

Son vaxtlar Rusiya Mərkəzi Bankı faiz dərəcəsini 19 faizə qədər artırdı. Bu addım Qərb sanksiyaları və kritik sektorlarda işçi qüvvəsinin çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir.

Eyni zamanda, büdcə layihələrində göstərilir ki, Moskva 2025-ci ildə müdafiə xərclərini dörddəbir artıraraq ÜDM-in 6,3 faizinə çatdırmağı planlaşdırır — bu, Soyuq Müharibədən bəri ən yüksək səviyyədir.

Bunun əksinə olaraq, Rusiya hökuməti sosial xidmətləri, o cümlədən pensiyaları təxminən 15 faiz ixtisar edir.

“Putin iqtisadiyyatının təzyiq altında olduğunu bilir”, — deyə bir Qərb rəsmisi qeyd edib və hazırkı vəziyyətin Sovet İttifaqının dağılmasına səbəb olan iqtisadi gərginliyi əks etdirdiyini əlavə edib. O qeyd edib ki, “Putin Mərkəzi Bankın rəhbərinin məsləhətlərini diqqətlə dinləyir, çünki bu məsləhətlərin SSRİ-nin dağılmasına necə təsir etdiyini yaxşı başa düşür”.

Lakin o, xəbərdarlıq edib: “Mən yaxın gələcəkdə qaçılmaz maliyyə böhranını proqnozlaşdırmıram, amma iqtisadi və siyasi təzyiqlər 2025-ci ilə qədər daha da artacaq”.

Gərginliyin artmasına əlavə olaraq, Putin iqtisadi vəziyyətin daha da pisləşəcəyindən narahat olduğu üçün səfərbərliyi uzatmaq istəmir ki, bu da təxminən Rusiyanın hər gün 1200 hərbçisini itirməsi ilə nəticələnir.

ABŞ rəsmiləri Rusiyanın iqtisadi vəziyyətinin hələ də qeyri-sabit olduğunu vurğulayıblar, lakin yaxın zamanda baş verəcək maliyyə böhranını proqnozlaşdırmaqdan çəkiniyiblər.

2025-ci ildə Rusiyanın hərbi xərclərinin 13,5 trilyon rubla (£110,5 milyard funt sterlinq) çatacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da sosial ehtiyaclara ayrılan vəsaitin iki dəfə çox olması deməkdir, — Al Jazeera xəbər verir.

Müdafiə xərcləri ümumi büdcənin 32 faizini təşkil edəcək — bu rəqəm sonuncu dəfə SSRİ-nin baha başa gələn Əfqanıstan müharibəsi apardığı dövrdə müşahidə olunub.

Rusiya Maliyyə Nazirliyi əlavə edib ki, artırılan vəsait ordunun silahlandırılmasına, hərbçilərin maaşlarının ödənilməsinə və müdafiə sənayesinin dəstəklənməsinə yönəldiləcək.

Bununla müqayisədə, pensiyalar və səhiyyə də daxil olmaqla sosial xidmətlər üçün ayrılan vəsait ciddi şəkildə azaldılır. Bu addımın ölkə daxilində narazılığı artıracağı və adi rusiyalıların iqtisadi çətinliklərin əsas yükünü çəkməsi ehtimalı böyükdür.

“Putinin müharibəyə olan riski, maliyyə böhranının gözlə görülməməsinə baxmayaraq, prezidentin iqtisadi qeyri-sabitliyin mümkünlüyünü dərindən başa düşdüyünü göstərir,” — deyə Moskva Karnegi Mərkəzindən bir analitik qeyd edib.

Buna əlavə olaraq, neft və qaz gəlirləri — uzun müddət Rusiya iqtisadiyyatının həyat mənbəyi olan — növbəti iki ildə daha da azalacağı gözlənilir. Maliyyə naziri Anton Siluanov qeyd edib ki, ölkə neft və qazdan asılılığını tədricən azaldır, lakin bu keçid yeni iqtisadi çağırışlar yaradır.

Kreml müharibə səylərinə resursları yönəltməklə, 2024 və 2025-ci illərdə büdcə kəsirinin artacağı və Rusiyanı getdikcə daha həssas vəziyyətə salacağı gözlənilir.

Bəzi analitiklər ölkənin hələlik təzyiqə tab gətirə biləcəyinə inanırlar, lakin onlar xəbərdarlıq edirlər ki, Putinin hərbi xərcləri sosial sabitliyin hesabına artırmağa yönəlmiş diqqəti, Sovet dövrünün sonlarına xas olan ictimai narazılıq və iqtisadi çöküşə bənzər bir vəziyyət yarada bilər.

İqtisadi perspektiv getdikcə daha qaranlıq görünür və müharibənin sonu hələ də görünmür. Bir çoxları Putinin müharibə və müdafiə xərclərini artırmaq üçün atdığı addımların Rusiyanı Sovet İttifaqı ilə eyni yola aparıb-aparmadığını sual edirlər.

“Putin ölkəsini bənzər bir taleyə sürükləyə bilər,” — deyə bir Qərb müşahidəçisi qeyd edib. “Sovet İttifaqının dağılma kabusu Kremlin üzərində dolaşır.”