Reinteqrasiya planı sosial və humanitar vəzifələrin həllini nəzərdə tutur - ekspertlər

Bakı/25.09.23/Turan: Sentyabrın 21-də Bakıda Qarabağ İqtisadi Rayonunun (QİR) erməni əhalisinin reninteqrasiyası üzrə dövlət planı açıqlanıb. Azərbaycan Prezident Administrasiyasında hazırlanmış plan Yevlaxdakı görüşdə ermənilərin nümayəndələrinə təqdim edilib. Azərbaycan prezidentinin köməkçisi - AR Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri üzrə şöbə müdiri Hikmət Hacıyev bu sənədi "Qarabağın erməni əhalisinin Azərbaycan cəmiyyətinə reinteqrasiyası planı" adlandırıb. Rəsmi mətbuatda planın məzmunu dərc edilməyib.

Sentyabrın 21-də baş verən hadisələri reinteqrasiya planının həyata keçirilməsinin tərkib hissəsi hesab etmək olar. Xankəndi Ermənistanın enerji sistemindən ayrılıb və Azərbaycanın enerji sisteminə qoşulub, tərksilah edilən döyüşçülər QİR-dən çıxarılır, Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti Qarabağ bölgəsinin erməni əhalisinə silahları təhvil vermək çağırışı ilə müraciət edib, əhali Azərbaycan FHN-in xüsusi olaraq qurduğu çadırlarda ərzaq, yanacaq və dərmanla təmin edilir.

Turan əlaqə saxlaya bildiyi ekspertlərdən Planın məzmununu mətbuata açıqlamağı xahiş edib, lakin heç kim, hətta Milli Məclisin deputatları belə bu sənədi oxumayıblar. Deputat Rasim Musabəyov əmindir ki, reinteqrasiya planı uzun müddət çünü nəzərdə tutulub və müxtəlif istiqamətdə çox saylı tədbirləri nəzərdə tutur.

O, Turan-ın müxbiri ilə söhbətində əvvəlcə və qısa müddətdə yerinə yetirilməli olan vəzifələri sadalayıb: əhalidə olan silahların təhvil verilməsi, insanlara ərzaq çatdırılması, qanunsuz hərbi birləşmələrin buraxılması, Ermənistan ordusunun bölmələrinin Azərbaycandan çıxarılması, talanların qarşısını almaq üçün əraziyə hərbiçilər tərəfindən nəzarət olunması. QİR-in elektrik şəbəkəsi Azərbaycanın elektrik sisteminə inteqrasiya olunub və bundan sonra digər kommunal sistemlər Ermənistandan ayrılmaqla, Azərbaycana qoşulacaq. Telefon, Qaz, internet, su təchizatı Bakıdan idarə olunacaq, Musabəyov belə təxmin edir.

Reinteqrasiya planına yerlərdə Azərbaycan konstitusiya hakimiyyəti rəmzlərinin qəbul edilməsi və keçmiş rejimin rəmzlərinin - bayrağının, gerbinin, himninin ləğvi, o cümlədən yaşayış məntəqələrinin dövlət rəmzləri ilə təchiz edilməsi daxildir.

Növbəti mərhələdə Azərbaycanın maliyyə və vergi sisteminin tətbiqi nəzərdə tutula bilər. Təhsil, səhiyyə və digər sistemlərin keçidi gələcəkdə ola bilər, deyə deputat əlavə edib. Mürəkkəb iş paketini yerli seçkili hakimiyyət (bələdiyyə) orqanlarına da həvalə etmək olar, lakin Azərbaycan QİR-in ermənilər məskunlaşan hissəsinin icra hakimiyyəti orqanları ilə əməkdaşlıq edə bilməz, deyə o, əlavə edib. 

Milli Məclisin deputatı Arzu Nağıyevin fikrincə, reinteqrasiya planına qanunsuz hərbi birləşmələrin tərksilah edilməsi, silahların təhvil verilməsi, hərbi texnikanın sayılması və qeydiyyatı daxildir. Bunun üçün xüsusi komissiyalar yaradılmalıdır, deyə Nağıyev Turan-a bildirib.

O, hesab edir ki, reinteqrasiya planına ilk növbədə əhalinin ərzaqla, məktəblərin, xəstəxanaların, uşaq bağçalarının lazımi vasitə və məhsullarla təmin edilməsini nəzərdə tutan sosial paket daxildir. "Qarabağ ermənilərinə pensiya verilməlidir, 30 illik işğal dövrü üçün bütün pensiyalar verilə bilər", deyə deputat Arzu Nağıyev Turan-a bildirib.

Siyasi İnnovasiyalar və Texnologiyalar Mərkəzinin (SİTM) rəhbəri Mübariz Əhmədoğlu Turan-la söhbətində planı Azərbaycanın Qarabağ İqtisadi Rayonunda ermənilərin qeyri-rəsmi mədəni muxtariyyəti haqqında təkliflər paketi kimi səciyyələndirib.

Əhmədoğlunun fikrincə, "Prezident Administrasiyasının sənədində Azərbaycan ermənilərinin dildən, dindən, mədəniyyətdən istifadədə və sosial məsələlərdə azadlıq hüquqları sadalanıb. Onlar öz dillərində KİV yarada, öz regionlarını yerli əhali tərəfindən seçilən bələdiyyə orqanları vasitəsilə idarə edə bilərlər. Əhali həmçinin öz etnik xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, bütün ölkə vətəndaşlarına verilən hüquqları əldə edəcək", deyə M.Əhmədoğlu bildirib. --0--