Ulmaların işgəncəli ölümü hadisəsini bütün dünya bilməlidir

Polyaklar olaraq biz 10 sentyabr 2023-cü il tarixində Ulma ailəsinin, həmvətənlərimizin Katolik kilsəsinin müqəddəsləri arasına daxil ediləcəyi üçün qürur duyuruq. Bu hadisənin əhəmiyyəti dini çərçivələri aşır - bu, həm də ali bəşəri idealları təcəssüm etdirən qəhrəmanlara hörmət əlaməti olacaq.

Həddindən artıq köhnəlmiş, saralmış, mərhəmətli samariyalı haqqında qırmızı hərflərlə yazılmış və kənarda əl yazısı ilə “BƏLİ!” qeydi olan hekayə səhifəsi açılmış Bibliya - bu, Ulma ailəsinin muzeyi, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Polşanın cənubunda Markova kəndində polyakların yəhudiləri xilas etməsi haqqında düşünərkən hər dəfə ağlıma gələn eksponatdır.

Müqəddəs Kitabların bu nüsxəsi Yuzef və Viktoriya Ulmaya məxsus idi. Onlar yəhudi əsilli səkkiz həmvətənini: Qolda Qryunfeld, Lea Didner və azyaşlı qızı, Sol Qoldman və dörd oğlunu himayəsinə götürən Polşa fermerləri idi. 1944-cü il martın 24-də səhərin açılmasına az qalmış alman jandarmlar Markovada fermaya basqın ediblər. Gizlənən yəhudilər və onları qoruyanlar yerindəcə güllələnib. Faciəvi qurbanlar arasında təkcə Yuzef Ulma və onun hamilə həyat yoldaşı Viktoriya deyil, həm də onların altı azyaşlı övladı var idi.

Alman-nasist işğalı, Xolokost və polyaklara qarşı kütləvi cinayətlər vətənimin çox əhəmiyyətli və hələ də çox ağrılı hissələridir. Hər il martın 24-də biz dövlət bayramını - alman işğalı zamanı yəhudiləri xilas edən polyakların Milli Anım Gününü qeyd edirik.

İkinci Dünya Müharibəsi başlamazdan əvvəl Polşada çox böyük yəhudi icması - bu ölkənin tarixində ən böyük yəhudi icmalarından biri yaşayırdı. Əsrlər boyunca yəhudilər ölkəmizdə məskunlaşmağa can atırdılar, ölkəyə çox gözəl “Polin” adını vermişdilər, tərcüməsi “burada istirahət edə bilərsən” deməkdir. Polşa onlar üçün sülh və inkişaf imkanlarını təmin edib, 1930-cu illərin sonlarında Varşavanı dünyanın böyüklüyünə görə yəhudilərin məskunlaşdığı ikinci yaşayış məntəqəsinə çevirmişdilər.

Almaniyanın yəhudiləri kütləvi şəkildə məhv etmək planı - qeyri-insani, mexaniki, demək olar ki, sənaye xarakterinə görə dəhşətli plan bu faktları nəzərə almalı idi. Belə ki, işğal edilmiş Polşada alman nasistlər ölüm fabrikləri - ölkəmizdən və Üçüncü Reyxin ələ keçirdiyi digər ərazilərdən olan yəhudilərin məhv edilməsi düşərgələr yaratmışdılar. Polşa əsrlər boyunca xristian dəyərlərinin mədəniyyəti və sosial münasibətləri formalaşdırdığı tolerant ölkə kimi məşhur idi. Buna görə işğalçı alman hakimiyyəti öz cinayət əməllərinə qarşı müqavimət gözləyirdi. İtaətsizliyi minimuma endirmək üçün onlar bizim torpaqlarımızda gizlənən bir yəhudiyə kömək etməyə belə çalışan istənilən şəxsi ölümlə təhdid edirdilər. Amma bu sərt cəzalara baxmayaraq, onlarla Polşa yəhudisi həyati əhəmiyyət kəsb edən köməyi almışdılar. Onların gettodan qaçmasına kömək etmişdilər və sığınacaq, yemək, pul və saxta sənədlər vermişdilər.

Tarixçilər indiyədək həmin illərin dramatik hadisələrinin gedişatını bərpa edirlər. Hazırda Viktoriya və Yuzef Ulma da daxil olmaqla, yeddi mindən çox polyak Qüdsdəki Yad Vaşem İnstitutu tərəfindən verilən Dünya Xalqlarının Salehləri adına layiq görülüb. Fəxri salehlər arasında polyaklar ən çoxsaylı milli qrupdur. Polşa hakimiyyəti və dövlət müəssisələri bu səssiz, çox vaxt anonim olan qəhrəmanların - xüsusən şücaətinə və fədakarlığına görə həlak olanların xatirəsini əbədiləşdirmək səylərini davam etdirir.

Polyaklar olaraq biz 10 sentyabr 2023-cü il tarixində Ulma ailəsinin, həmvətənlərimizin Katolik kilsəsinin müqəddəsləri arasına daxil ediləcəyi üçün qürur duyuruq. Bu hadisənin əhəmiyyəti dini çərçivələri aşır - bu, həm də ali bəşəri idealları təcəssüm etdirən qəhrəmanlara hörmət əlaməti olacaq. Onların işgəncəvi ölümü bütün dünyada qəbul edilməyə layiqdir, belə ki, o, dəhşətli də olsa, yaxınlara sevginin ilham verən dəlilidir. Qoy bu, qəlbləri dəyişdirsin və açıqlıq və həmrəylik nümunəsi olsun.

Polşanın hər ay dərc olunan “Wszystko co najważniejsze” nəşri ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Milli Yaddaş Fondu və Polşa Milli Fondu tərəfindən birgə həyata keçirilən tarixi layihə çərçivəsində dərc olunub.