"Biz AŞPA çaldığı hava ilə durub oturmurug, münasibətlər gərginləşəcək"

Bu gün, sentyabrın 30-da Strasburqda Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) sessiyası keçirilir. Orada müzakirələr oktyabrın 5-nə kimi davam etməlidir.

Sessiyada Culian Assanjın (Julian Assange) saxlanması, mühakimə olunması, bunun insan hüquqlarına təsirləri barədə, eləcə də Avropada təbliğat və məlumat azadlığı ilə bağlı müzakirələrin aparılması planlaşdırılıb. Bu ilin iyununda "WikiLeaks"in qurucusu Culian Assanja qarşı işə xitam verilib, ABŞ hakimiyyəti ekstradisiya tələbini geri götürüb. O, ABŞ-də casusluqda ittiham edilirdi. 2019-cu ildə Britaniya polisi onu saxlamışdı. Assanj ABŞ məhkəməsində milli təhlükəsizlik ilə bağlı məxfi məlumatları qanunsuz əldə etdiyi və yaydığını etiraf edib.

Assambleyanın sessiyasında habelə Şimali Makedoniya xarici işlər naziri Timço Mucunski və Avropa Şurasının yeni Baş katibi Alain Bersetin çıxışı gözlənilir. Eyni zamanda Bosniya və Herseqovinanın öhdəliklərinə əməl etməsi, virtual aləmin (metavers) riskləri və əlverişliliyi, insanın qida hüququnun təmin edilməsinə dair müzakirələr aparılmalıdır. Həmçinin, miqrantların qeyri-qanuni alverinə qarşı mübarizə də sessiyanın gündəliyində yer alır.

Bu ilin yanvarında AŞPA Azərbaycan nümayəndə heyətinin mandatını təsdiqləməyib. Buna cavab olaraq Azərbaycan da qurumda fəaliyyətini dayandırıb. Üstəlik, bir müddət öncə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) AŞPA-da Azərbaycan nümayəndə heyəti əleyhinə səs vermiş deputatların arzuolunmaz şəxslər siyahısına salındığını bildirib. İndi bu payız sessiyasında Azərbaycanda demokratiya, qanunun aliliyi və insan hüquqlarının vəziyyətinin pisləşməsi mövzusunda müzakirələrin keçirilməsi də gözlənilir.

Milli Məclisin deputatı Elman Nəsirov Turana bildirib ki, hələ bu ilin yanvar ayında AŞPA Azərbaycana qarşı sanksiya tətbiq etdi – ölkənin nümayəndə heyətinin fəaliyyəti qurumda qeyri-müəyyən vaxta qədər donduruldu: “Bu addım çox absurd bir ideya ilə atıldı. Heç kəs üçün sirr deyil ki, Avropa Şurasının Parlament Assambleyası Azərbaycanı ona görə o sanksiyaya məruz qoydu ki, Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrın 19-20 tarixində Ermənistanın silahlı qüvvələrinə və separatçı quruma qarşı antiterror əməliyyatı nəticəsində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur üzərində suverenliyini tam şəkildə bərpa etdi”.

Deputatın sözlərinə görə, bu, AŞPA-nın planına tamamilə zidd idi: “Çünki onlar bu münaqişənin həllində maraqlı deyildilər və onu dondurulmuş vəziyyətdə saxlamaq istəyirdilər. Azərbaycan ordusu öz tarixi missiyanı yerinə yetirəndən sonra onlar bu cəza mexanizmi tətbiq etdi”.

E.Nəsirovun fikrincə, bunun başqa bir səbəbi var: “Azərbaycan yaxın aylarda çox mühüm bir tədbirə - COP29-a ev sahibliyini edəcək. Biz dəfələrlə görmüşük ki, analoji böyük tədbirlərə Azərbaycan ev sahibliyini edərkən bizə qarşı beynəlxalq təzyiqlər artır. İndiki halda da bu istisna deyil. Biz bir yandan Avropa Parlamentindən, bir yandan AŞPA-dan, daha sonra ABŞ Konqresindən koordinasiya olunmuş təzyiqlərlə məruz qalmışıq”.

O, hesab edir ki, AŞPA öz səhvini düzəltmək əvəzinə indi yenə də Azərbaycanı yenə hədələyir, Azərbaycanla bağlı dinləmələr həyata keçirmək istəyir: “AŞPA yenə də Azərbaycanda insan hüquqları və azadlıqlarla bağlı həqiqətə uyğun gəlməyən mövqeyi ortaya qoyur. Biz dərk edirik ki, bunun əsl səbəbi odur ki, biz AŞPA-nın sükanı arxasında dayananların çaldığı mahnısını ifa etmirik. Onlar istəyirlər dirijor çubuğu ilə dövlətləri idarə etsinlər. Amma Azərbaycan dövləti və onun Prezidenti cənab İlham Əliyev müstəqil, milli maraqlara söykənən siyasəti həyata keçirir. Onlar isə bununla barışmaq istəmirlər və bu səbəbdən də bizə qarşı təzyiq mexanizmləri işə salırlar”.

Deputat qeyd edib ki, bu təzyiq mexanizmləri bumeranq effektini verir: “Belə təzyiq mexanizmləri Azərbaycanın xarici siyasət davranışında və atdığı addımlarda müəyyən korrektlərə səbəb olur. Azərbaycan artıq BRİCS təşkilatına üzv olmaq niyyəti ortaya qoyub. Azərbaycana təzyiq edən dövlətlər və siyasi dairələr bilsinlər ki, Azərbaycanın bu təzyiqlərə qarşı immuniteti var, Azərbaycan güclü dövlətdir”.

“Müdafiə Xətti” hüquq müdafiə təşkilatının həmtəsisçisi Rüfət Səfərov isə deputatdan fərqli düşünür. O mövzu ilə bağlı AzadlıqRadiosuna bildirib ki, bu qurum Avropa məkanında insan hüquq və azadlıqları sahəsində vahid standartları müəyyən edən, onu üzv ölkələrə ixrac edən siyasi mexanizmdir: “Hələ 23 il bundan qabaq Azərbaycan Avropa Şurasına üzv olarkən üzərinə siyasi, hüquqi öhdəliklər götürmüşdü. Amma təəssüf ki, bu illər ərzində Azərbaycan nəyinki bu öhdəlikləri yerinə yetirib, əksinə ölkəmizdə hüquqi və siyasi iqlim getdikcə daha da pisləşib”.

Hüquq müdafiəçisinin sözlərinə görə, insan haqları sahəsində təcridetmələr artdığından Azərbaycan nümayəndə heyətinin AŞPA-da etimadnaməsi təsdiqlənməyib. O, hesab edir ki, buna əsas verən Azərbaycanın hüquq siyasəti oldu: “Siyasi məhbusların sayı artdı, azad mediaların fəaliyyəti buxovlandı, siyasət icazəli hala gəldi, hüquq müdafiə mexanizmləri, təşkilatları sıradan çıxarıldı, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına rəvac verilmədi. Faktiki olaraq, Azərbaycan bu illər ərzində Avropa Şurasının siyasi-hüquqi prinsiplərinə uyğun olmadığını ortaya qoydu”.

R.Səfərov qeyd edib ki, Azərbaycan AŞPA-da fəaliyyətini dayandırdığı müddətdə hakimiyyət getdikcə daha da artan xətt üzrə Avropadan və onun mötəbər siyasi-hüquqi mexanizmlərdən uzaqlaşmaq kursunu götürüb: “İnsan hüquqları sahəsində olan problemləri həll etmək əvəzinə Azərbaycan repressiya kəmərini daha da sıxlaşdırdı”.

Hüquq müdafiəçinin fikrincə, bundan sonra da Azərbaycan nümayəndə heyətinin AŞPA-da etimadnaməsi təsdiqlənməyəcək: “Çünki ötən il sərt qərar verilərkən ortada olan o səbəblər aradan qaldırılmayıb, əksinə bu müddət ərzində rəsmi Bakı cavab olaraq siyasi yükə malik olan cinayət təqiblərini daha da artırıb. Bu minvalla Azərbaycanla Avropa Şurası və onun ali strukturları arasında münasibətlər gərginləşəcək”.