Cərimələr adekvatdırmı?

Bakı/02.06.20/Turan: İyunun 2-də Milli Məclisdə İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (İXM) dəyişikliklərin üçüncü oxunuşda müzakirəsi olub və dəyişkliklər qəbul edilib. Söhbət koronavirus infeksiyasına yoluxmanın qarşısnı almaq üçün maska taxılmamasına görə cərimələrin qəbul olunmasından gedir.

Məcəlləyə olunan dəyişikliyə əsasən karantin rejimi dövründə tənəffüs yollarını qoruyan fərdi vasitələrdən istifadə qaydalarının pozulmasına görə cərimələr qüvvəyə minir. Cərimələr fiziki şəxslər üçün 50 manatdan 100 manata, hüquqi şəxslər üçün 200 manatdan 400 manata qədər dəyişir.

Bu cərimələrin məbləği əhalinin vəziyyətinə uyğundurmu? Ekspertlər və rəsmilər bu barədə nə düşünürlər?

Bu işdə tələskənlik var

Hüquqşünas Hafiz Həsənov dəyişikliklərin qəbul edilməsində tələsiklik gördüyünü bildirir: “Burada bir tələskənlik var. Adətən birinci oxunuşdan sonra fasilələr yaranır, müzakirələr gedir, sonra ikinci oxunuş başlanır. Milli Məclisdə dəyişikliklərin belə dalbadal üç iclasda qəbul olunması da bu tələskənliyin göstəricisidir. Sanki vətəndaşları daha tez cərimələmək hissi yaradır”.

H.Həsənov vurğulayır ki, yəqin sabaha (iyunun 3-nə-red.) prezident qanunu imzalayacaq, qüvvəyə minəcək, tələskənlik bunu deməyə əsas verir. Onun fikrincə, cərimələrin məbləği insanların həyat şəraitinə uyğun deyil.        

Məbləğlər yüksəkdir

“Əlbəttə, təyin edilən məbləğlər insanların həyat şəraitinə uyğun deyil. Həm də qanunvercilik texnikasında belə cəhət var ki, verilən sanksiyalar ədalətli, insanların həyat şəraitinə uyğun, icra edilə bilən olmalı, tətbiqində problem yaranmamalıdır”.

Qanunu pozan kim, cərimə olunan kim? 

Hüquqşünas gözlənilən dəyişikliklərdə qapalı məkana (restoran, mağaza, kafe və s.) vətəndaşların maskasız gəlməsinə görə hüquqi şəxsin məcburi məsuliyyət daşıması kimi müddəanın yer almasını anlaşılmaz sayır: “İnzibati Xətalar Məcəlləsinə olunan dəyişikliklərdəki ədalətsiz məqamlardan biri  maska taxmamağa görə qapalı məkana maskasız gələn şəxsə görə müəssisə sahibinin cərimələnməsi və buna görə məcburi  məsuliyyət daşımasıdır. Bu, nə dərəcədə ədalətli yanaşmadır? Hüquqi şəxs işini-gücünü buraxıb obyektə, mağazaya maskasız gələnlərə də nəzarət etməlidir? Bu baxımdan vəzifəli, hüquqi şəxslərin üzərinə belə məcburi öhdəlik qolyulması Konstitusiya və qanunlara da uyğun gəlmir”.

Onun fikrincə, burada ədalətlilik, hüquqi məntiqilik pozulur və başqasının etdiyi pozuntuya görə bir başqa şəxsin əsassız maliyyə sankasiyasına məruz qalması kimi anlaşılmazılıq ortaya çıxır.

H.Həsənova görə, burada cərimə cəzasından çox inandırma, maarifləndirmə kimi alternativ üsullardan istifadə olunması daha məqbul sayılardı, bu mənada adi insanlar üçün indiki şərtlərdə 50 manat özü də çox böyük məbləğdir.  

Bunun üçün əsaslar var idi

Deputat Fəzail Ağamalı isə deyir ki, bu dəyişikliklərin olunmasına ciddi əsaslar var: “Belə ki, sərt karantin rejimi zamanı istər koronavirusa yoluxanların, eləcə də bu səbəbdən vəfat edənlərin sayında ciddi azalma var idi. Amma karantin rejimində yumşalmalar başlayan kimi virusa yoluxanların da, vəfat edənlərin də sayı artdı. Bu durumda belə halların geniş miqyas almaması üçün ciddi tədbirlər görülməsi vacib idi”.

Onun fikrincə, insanlar həm adi həyat şəraitinə qayıtmalı, həm də özlərini koronavirus infeksiyasına yoluxmadan qorumalıdırlar. Deputatın sözlərinə görə, bunun üçün o qədər də ağır tələblər yoxdur, əhali Dünya Səhiyyə Təşkilatının,  Azərbaycan Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahin tövsiyələrini, tələb və təkliflərini nəzərə almalıdırlar: “Qoruyucu tibbi maskalardan istidadə etmək, sosial məsafəni saxlamaq, gigiyenik qaydalara əməl etmək lazımdır”.

Tələblərə əməl et, cərimələnmə

Deputat hesab edir ki, yumşalmalar insanlarda bu virusun artıq yoxa çıxması kimi arxayınlıq yaradıb, bəziləri bu bəlanı ciddiyə almır, tələblərə biganəlik göstərirlər.

Onun fikrincə, bu halda bu bəladan çıxmağın, biganə yanaşanların qarşısını almaq üçün yeganə yol cərimələrin tətbiqidir: “Bu cərimələrin fəlsəfəsi qoruyucu maskalardan istifadə etməyən, etməyə biganəlik göstərən, qoyulan rəsmi tələblərə əməl etməyən vətəndaşları bundan çəkindirməkdir. Sadə məntiq var, 30 qəpik ver, maska al, özünü, özünlə birgə qarşındakını, ailəni də qoru. Eyni zamanda cərimə verməyə məcbur qalma. 50 manatı saxlamaq üçün 30 qəpikdən keç”.

Deputat deyir ki, cərimələrin miqdarının yuxarı qoyulmasının əsas səbəbi insanlarda məsuliyyət hissini gücləndirmək, Operativ Qərargahın göstərişlərinə əməl etmək, özünü qorumaqdır və başqa niyyət də yoxdur.

Milli Məclis nə dedi?   

Epidemiya əleyhinə, sanitariya-gigiyena və karantin rejimləri dövründə tənəffüs yollarını qoruyan fərdi vasitələrdən istifadə ilə bağlı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən tələblərin pozulmasına, habelə vəzifəli şəxslər tərəfindən həmin tələblərin pozulmasının qarşısının alınmamasına görə fiziki şəxslər 50 manat məbləğində, vəzifəli şəxslər 100 manat, hüquqi şəxslər 200 manat məbləğində cərimə ediləcək.

Bu, Milli Məclisin iyunun 2-də keçirilən iclasında üçüncü oxunuşda müzakirəyə çıxarılan İnzibati Xətalar Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb.

Layihəyə əsasən, bu xətanın inzibati tənbeh almış şəxs tərəfindən inzibati tənbeh vermə haqqında qərar qüvvəyə mindiyi gündən epidemiya əleyhinə, sanitariya-gigiyena və karantin rejimləri dövrü başa çatanadək təkrar törədilməsinə görə fiziki şəxslər 100 manat, vəzifəli şəxslər 200 manat, hüquqi şəxslər 400 manat məbləğində cərimələnəcək.

Qanun layihəsi səsə qoyularaq qəbul edilib.

 Xatırlatma

2019-cu ilin sonlarında Çində yeni koronavirus aşkar edilib. Bu il martın 11-də Dünya Səhiyyə Təşkilatı koronavirusu pandemiya elan edib. Dünyada sürətlə yayılan bu virusa yoluxanlardan artıq 362 mindən çox şəxsin vəfat etdiyi bildirilir. Martın 14-dən əksər ölkələr kimi Azərbaycanda da bununla bağlı kütləvi tədbirlər ləğv edilib (martın 3-dən orta və ali məktəblərdə dərslər də dayandırılıb). Həmin ayın 24-dən (aprelin 20-nə kimi) xüsusi karantin rejimi elan edilib. Dövlət əhəmiyyətli sahələr və bir sıra mühüm xidmətlər istisna olunmaqla, əksər yerlərdə fəaliyyət dayandırılıb. Aprelin 5-dən də karantin rejimi çərçivəsində ölkədə hərəkət məhdudiyyətləri müəyyən olunub. Həmin qaydaya görə, dövlət qurumlarında, habelə fəaliyyətinə icazə verilən bir sıra sahələrdə çalışanlardan başqaları tibbi zərurət yarananda, mağazaya, aptekə və yasa gedəndə evdən çıxa bilərdilər. Bundan ötrü onlar 8103 nömrəsinə SMS göndərib icazə almalı idilər. Karantin mayın 4-nə, sonra da həmin ayın 31-nə kimi uzadılıb. Amma əvvəlcə aprelin 27-dən bəzi iş və xidmət sahələrinə qoyulan qadağa götürülüb. Mayın 4-dən bölgələrdə, 18-dən isə Bakı və iri şəhərlərdə SMS-lə icazə almaq qaydası da ləğv edilib, məhdudiyyətlər ümumilikdə azaldılıb.