Media-icmal 04.07.17

Beynəlxalq tranzit layihələrinin reallaşdırılmasında Azərbaycanın rolu, ölkənin bank sisteminin durumu, bu ilin 6 ayında ölkə iqtisadiyyatının vəziyyəti bugünki (04 iyul, 2017p-ci il) medianın aparcı mövzularındandır...

Cənubi Qafqazın siyasi və iqtisadi gücü

"Azərbaycan" qəzeti "Pekindən Londona ən qısa yol Bakıdan keçir" sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=125338) məqalədə qlobal nəqliyyat və ticarət logistika sistemində Azərbaycanın mühüm rol oynamasını qiymətləndirir.

Müəllif Azərbaycanı bu gün regionda gedən əsas proseslərin və transmilli maraqların mərkəzində dayandığı üçün Cənubi Qafqazın iqtisadi və siyasi gücü, böyük dövlətlər və iri şirkətlər üçün cəlbedici tərəfdaş adlandırır: "Prezident İlham Əliyevin müəyyənləşdirdiyi düzgün iqtisadi inkişaf strategiyası ilə Azərbaycan Avrasiyanın iqtisadi, siyasi cəhətdən dinamik inkişaf edən bir ölkəsi kimi dövlətlərarası əlaqələrdə ciddi geosiyasi aktor rolunu oynayır".

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, Azərbaycan iqtisadi və siyasi baxımdan sabit ölkədir, buna görə də son 20 ildə 200 milyard dollardan çox sərmayə yatırıb ki, bunun da təxminən yarısı xarici sərmayələrdir.

Müəllif Azərbaycanın beynəlxalq enerji və nəqliyyat layihələri həyata keçirdiyini, bütün istiqamətlər üzrə dəmiryolu əlaqəsinə, bütün təyyarləri qəbul edə bilən hava limanına, yükdaşıma dəniz donanmasına sahib olduğunu vurğulayır.

Məqalədə deyilir ki, böyük infrastruktur layihələri icra edən Azərbaycan artıq əhəmiyyətli tranzit ölkəsinə çevrilir: "Məhz buna görə Avropaya doğru ən qısa yolun Azərbaycandan keçməsini nəzərə alaraq, ölkəmiz mühüm tranzit daşımalarında əsas tərəfdaşlardan biri kimi dəyərləndirilir".

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanın tranzit potensialının artırılması ilə bağlı həyata keçirilən siyasət və irəli sürülən qlobal təşəbbüslər ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına əsaslı töhfə verir və Azərbaycanı Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizləri üzərində mühüm nəqliyyat-logistika mərkəzinə çevirir.

Məqalə müəllifi bu yöndə fikrini qüvvətləndirmək üçün dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: "Beləliklə, biz çoxsaylı dəhliz formatını, Azərbaycan ərazisindən keçən, Şimali Avropadan Hindistana qədər uzanan Şimal-Cənub və Çindən Qərbi Avropaya qədər uzanan Şərq-Qərb dəhlizlərini yaratmış olacağıq".

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın həyata keçirdiyi və Avropada çox yüksək səviyyədə dəstəklənən daha bir layihə "Cənub qaz dəhlizi"dir, bu layihə Avropaya qazın çatdırılması üçün yeganə yeni mənbədir.

Məqalədə layihənin məziyyətləri barədə danışılır və ümumi dəyəri 40 milyard dollardan çox olan bu layihənin 2020-ci ildə başa çatacağı, qazın birbaşa Avropaya nəqlilə bütün regionun enerji xəritəsinin dəyişəcəyi vurğulanır: "Beləliklə, bu layihə ilə Azərbaycan Avropa üçün çox etibarlı tərəfdaş kimi özünü göstərəcək, ölkənin enerji resursları Avropanın enerji təhlükəsizliyinə də öz dəyərli töhfəsini verəcək".

Ekspert: Bankların ⅔-si bağlanacaq

"Exo" qəzetində dərc edilən "Azərbaycan bankları müflisləşmələrini yubandırırlar" sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=60558) məqalədə müəllif ölkənin bank sistemindəki durumu ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

"Ölkə üçün hansı sayda bankın optimal hesab edilməsini söyləmək çətindir. Hazırda Azərbaycanda nisbi mənada "sağlam" bankların sayı 10-dan çox deyil və bu da ancaq dövlət dəstəyi ilə mümkündür. Birmənalı demək olar ki, zamanla indi fəaliyyətdə olan bankların ⅔-si bağlanacaq və bu, nə qədər tez baş verərsə, ölkənin bank sistemi üçün o qədər yaxşıdır. Hazırda bu sistem xərçəng şişləri kimidir, sağlam hüceyrələri də sıradan çıxarır". Ə.Həsənov ölkənin bnak sistemindəki mövcud durumu qəzetə belə şərh edir.

Ekspert deyir ki, ölkə banklarının durumu ağır olaraq qalır və bunu təkcə ona görə rahat söyləmək olar ki, bəzi maliyyə institutları müştərilərinin əmanətlərini qaytarmaq gücündə deyillər.

Maliyyə institutlarının cari hesablardan pul vəsaitlərini çıxarmağa məhdudiyyət qoymalarını isə Ə.Həsənov ümumiyyətlə biabırçılıq adlandırır və bu halın səbəbilə bağlı deyir ki, kommersiya bankları Mərkəzi Bankdan kredit ala bilmirlər və bundan da irəli gələrək maliyyə çatışmazlığı yaranır.

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda daha bir çox banklar bağlanacaq və bu, qaçılmazdır, amma Azərbaycan bankları müflisləşməni yubadırlar, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası (MBNP) isə hansı səbəblərdənsə lisenziyaları geri çağırmır: "Onlar qərarı yalnız o zaman çıxarırlar ki, bank tamamailə valyutasız qalır və bütün aktivləri sıradan çıxır".

Müstəqil ekspert Fuad Əlizadə də ölkə banklarının fəaliyyətlərinin normal olmadığı qənatəindədir.

Ekspert hesab edir ki, ölkə banklarının fəaliyyəti aktiv sayılmaz və buna səbəb kimi belə bir faktı göstərir: "Nə qədər ki, banklar tam güclərilə işləməyə, yəni, əhaliyə optimal faizlə kredit verməyə başlamayıblar, onların aktiv fəaliyyət göstərmələri barədə danışmaq olmaz. Amma manatın qeyri-sabit məzənnədə olması bank sisteminə bu prosesi qaydasına salmağa imkan vermir".

F.Əlizadə deyir ki, bütünlükdə banklar öz gəlirlərini kredit xətlərinin genişləndirilməsi və ya əmanətlərin artımı hesabına yox, valyuta satışı kimi kiçik həcmli əməliyyatlar hesabına əldə edirlər, buna görə də banklar tam miqyasda aktiv fəaliyyət göstərmirlər: "Maliyyə müəssisələri yalnız kredit verilməsi əməliyyatlarına başladıqdan sonra bank sistemində böhranın keçməsindən danışa bilərik. İndi isə kredit həcmi azalmaqda davam edir, əhali isə öz vəsaitlərini banklardan çıxarır".

6 ayın yekunu: İqtisadçı bədbindir

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "İlin ilk yarısının əsas iqtisadi yekunu" (http://musavat.com/news/ilin-ilk-yarisinin-esas-iqtisadi-yekunu-iki-ekspert-reyi_450897.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif 2017-ci ilin 6 ayının geridə qaldığını və bu dövrün iqtisadi hadisələr baxımından da çox gərgin və dinamik keçdiyini bildirir.

Müəllif manatın dəyərsizləşməsini, bank sektorundakı böhranın ölkənin imicinə zərbə vurmasını xatırladır və həm də ixrac əməliyyatlarında artım və idxalın azalması baş versə də, bu istiqamətdəki işləri yetərli saymadığını deyir.

Elə bundan da irəli gələrək, son 6 ayda baş verənləri dəyərləndirə bilmək üçün müəllif iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin şərhlərinə yer verir.

İqtisadçı isə bu ilin 6 ayındakı iqtisadi prosesləri ötən ilin 6 ayı ilə müqayisə edərək bəzi nəticələri nəzərə çatdırır: "Pozitiv olan budur ki, Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) azalmanın tempi aşağı olub, yəni, keçən il azalma 1,3 faiz idisə, bu il 0,9 faiz olub. Amma bunun özü də ölkə iqtisadiyyatı üçün kifayət qədər problemlidir, çünki, iqtisadiyyat kiçilməkdə davam edir".

Manatın 1,70 civarında sabitləşdiyini deyən ekspert bunu da vurğulayır ki, bu sabitləşmə iqtisadi aktivliyin azalması, real sektorun zəifləməsi, bankların kreditləşməni tamamilə dayandırması hesabına əldə edilib.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu il bank sektoruna ən böyük zərbəni Beynəlxalq Bank vurdu: "Neqativ hadisələrdən Beynəlxalq Bank ətrafında baş verən son hadisələri göstərmək olar. Bu, bank sektoruna və ümumi iqtisadiyyatımıza çox böyük zərbə oldu. Bu, ölkənin iqtisadi imicinə də zərbə oldu və hazırda gedən proseslərin neqativə doğru dəyişəcəyi haqqında beynəlxalq aləmdə bir fikir yaratdı".

Ekspert deyir ki, iqtisadi inkişafla bağlı yol xəritələri qəbul olundu, amma bununla bağlı ciddi bir irəliləyiş yoxdur.

N.Cəfərli qarşıdakı 6 aylıq dövr barədə də nikbin danışmayıb: "Ötən ilin ilk 6 ayı ilə müqayisədə iqtisadiyyatın daralması davam edir, iqtisadi aktivlikdə, xarici ticarətdə ciddi bir dəyişiklik yoxdur, bir çox iqtisadi göstəricilərdə azalma var, neftin qiyməti ilə paralel hasilatın azalması çox ciddi siqnaldır".

Ekspert deyir ki, bütünlükdə isə iqtisadiyyatın kiçilməsi davam edir və son 1 ayda neftin qiymətlərinin 20 faizə yaxın aşağı düşməsi bu tendensiyanın davamlı olma ehtimalını yüksəldir və ilin ikinci yarısında ölkə iqtisadiyyatında neqativ proseslərin dərinləşməsini, iqtisadiyyatın daralmasını özü ilə bərabər gətirə bilər.