Media-icmal 24.04.2017

Ölkədə islahatların iqtisadi inkişafı təmin etməsi, valyutadəyişmə məntəqələrinin yenidən fəaliyyətə başlaya bilməsi, ölkədə “qız uşaqları” abortlarının kütləviləşməsi bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

İslahatlar dinamik inkişafı təmin edib

“Azərbaycan” qəzeti “Yeni iqtisadi islahatlar Azərbaycanın ixrac potensialını artırıb” sərlövhəli məqalədə ölkədə islahatların uğurları dəyərləndirilir. (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=120493).

Müəllif deyir ki, inkişafı dövrün tələblərinə uyğunlaşdırmaq üçün islahatlara ehtiyac duyulur: “Ulu öndər Heydər Əliyevin həm sovet, həm də müstəqillik dövründə Azərbaycana rəhbərliyindən sonra başladığı islahatların nəticələri təsdiq edir ki, tərəqqiyə nail olmaq üçün mütləq dəyişikliklər lazımdır. Sonrakı illərdə Prezident İlham Əliyevin başlatdığı yeni islahatların nəticəsində Azərbaycanda bütün sahələrdə dinamik yüksəlişə nail olundu, o cümlədən iqtisadi keçid dövrü başa çatdı”.

Müəllif vurğulayır ki, Azərbaycanda neft-qaz kəmərlərinin işə düşməsi ilə ölkənin maliyyə imkanları artıb, ixrac potensialı yüksək olan məhsulların istehsalı genişlənib, qeyri-neft sektorunda inkişafa müsbət təsir göstərib.

Müəllif  deyir ki, dünyanın əksər, xüsusən neft istehsalçısı olan ölkələrinin iqtisadiyyatında inkişaf templəri azalıb, makroiqtisadi göstəricilər zəifləyib:

“Lakin dünyada davam edən neqativ proseslərdən qaynaqlanan amillərin təsirinə baxmayaraq, Prezident İlham Əliyevin düşünülmüş iqtisadi siyasəti Azərbaycanın bu iqtisadi təbəddülatlardan minimum itki ilə çıxmasını təmin etdi. Ötən il Azərbaycanın tarixində dərin islahatlar dövrü kimi qaldı. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, biznes və investisiya mühitinin davamlı olaraq yaxşılaşdırılması, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi yeni inkişaf yoluna çıxdı”.

Məqalədə deyilir ki, bu ilin birinci rübünün nəticələri həyata keçirilən islahatların hədər getmədiyini göstərir və iqtisadi strategiyanın doğruluğlu ilə bağlı dövlət başçısı İlham Əliyevin bu il aprelin 17-də Yevlaxda qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsindəki çıxışından sitat gətirilir: “Bu ilin üç ayının göstəriciləri bizi çox ruhlandırır. Bu, bir daha göstərir ki, 2016-cı ildə qəbul etdiyimiz qərarlar və başladığımız islahatlar qısa müddət ərzində öz gözəl nəticələrini vermişdir.

Bu ilin üç ayında iqtisadiyyatımızın qeyri-neft sektoru 2,4 faiz artmışdır. Bu, çox yaxşı göstəricidir. Qeyri-neft sənayemiz 2 faiz, kənd təsərrüfatı 3,5 faiz artmışdır. Üç ay ərzində səksən mindən çox yeni iş yeri yaradılmışdır”.

Yazıda vurğulanır ki, bütövlükdə 2016-cı ilin yekunları və 2017-ci ilin ilk aylarında əldə edilən göstəricilər sübut edir ki, iqtisadi sferada həyata keçirilən tədbirlər əsaslı və düzgündür, iqtisadi islahatlar iqtisadiyyatın inkişafında və artmasında öz nəticələrini göstərir.

Valyutadəyişmə məntəqələrinə ehtiyac varmı?

“Exo” qəzeti “Azərbaycanda valyutadəyişmə məntəqələrinə ehtiyac yoxdur, amma onlar açıla bilər” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=58836) bu məntəqələrin açıla bilməsi perspektivi ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edilir.

“Bu məntəqələrin açılması Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası üçün faydalıdır, belə ki, Palata dövlət büdcəsindən maliyyələşmir, bu mənada onlar üçün rəsmi qaydada əlavə gəlir mənbəyi deməkdir. Hesab edirəm ki, onların sayı cüzi olacaq, çünki, sahibkarlarda bu məntəqələrin açılmasına kütləvi maraq yaratmayacaq. Çünki artıq 4%-lik marja yoxdur, pul dövriyyəsi və valyuta əməliyyatlarına tələbat azalıb”. Ekspert bu sahədə durumu qəzetə belə şərh edir.

Ə.Həsənov hesab edir ki, bu məntəqələrin açılması ilə bağlı bütün razılaşmalar qeyri-rəsmi olub, buna baxmayaraq, Mərkəzi Bank bu strukturun adı çəkilən maliyyə institutuna aid olduğunu bilsə də, bu məntəqələrdə işləyəcək əməkdaşları attestasiyadan keçirib.

Ekspert deyir ki, manatın devalvasiyasına qədər valyutadəyişmə məntəqələri qanuna ciddi əməl edirdilər, amma bu hadisədən sonra özbaşınalığa başlayıblar: “Elə ki, manatın məzənnəsi endi, “dollar aclığı” başladı, onlar 4%-lik marjaya əməl etmədilər və faktiki olaraq “qara bazar”ın oyunçularına döndülər. Onlar bilirdilər ki, Mərkəzi Bankın müəyyən etdiyi məzənnə reallıqdan uzaqdır, həm də Mərkəzi Bank onlara dollar satmır. Odur ki, Mərkəzi Bank bu məntəqələrin bağlanması haqda qərar verdi”. 

Ə.Həsənov deyir ki, indi ölkədə situasiya dəyişib, müəyyən edilən marja aradan qaldırılıb, indi məzənnəni banklar özləri müəyyən edirlər, artıq bu məntəqələr istəsələr də problem yarada bilməyəcəklər və bu məntəqələrə ehtiyac da yoxdur.

Ekspert indi bank filiallarının da artdığını deyərək, belə şəraitdə bu məntəqələrin nə dərəcədə lazımlığı sualının ortaya çıxdığını bildirir.

Xatırladaq ki, 2016-cı ilin yanvarından valyutadəyişmə məntəqələri Azərbaycanda yalnız bankların və poçt bölmələrinin nəzdində fəaliyyət göstərə bilərdilər. Əgər hazırda müzakirə olunan qanun layihəsinə nəzərdə tutulan dəyişikliklər qəbul edilsə, valyutadəyişmə mətəqələrini təkcə Azərbaycandakı rezidentlər deyil, xarici şirkətlərin ölkədəki filialları aça bilərlər. Düzəlişlərə uyğun olaraq, valyutadəyişmə ancaq nağd şəkildə ola bilər.

Azərbaycanda fəaliyyət göstərən kiçik və orta şirkətlər üçün aylıq 15 min manat, iri şirkətlər üşün 30 min manat nağdlaşdırma limiti nəzərə alınaraq, düzəlişlərdə bu məntəqələrdə hüquqi şəxslərə və fərdi sahibkarlara xidmət göstərilməsi qadağan edilir. 

Qanuna digər düzəlişlə valyutadəyişmə məntəqəsi açılmasına lisenziya üçün 500 manat ödənməlidir və lisenziyanı MBNP verir.

Qız yükü - duz yükü

“Bizim Yol” qəzetində “Statistika Komitəsi həyəcan təbili çaldı: qızları öldürürlər” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/96015.html) müəllif selektiv abortlar sayəsində qız uşaqlarının doğulmadan məhv edilməsinə ekspertlərlə cavab axtarır.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan ailələrində oğlan və qız uşaqlarının doğulmasına münasibət fərqlidir: ““Mən oğul anasıyam”, “Oğlum dünyaya gəldi”, “Oğul atası olmaq başqa hissdir”. Bu ifadələri çoxumuz tez-tez eşidirik. İnsanlar oğul övladı dünyaya gələndə, onun gəlişinə qurbanlar deyir, toy-bayram edirlər. Bir çox ailələrdə qız övladı arzulanmır”.

Müəllif vurğulayır ki, elə dünyaya gələn uşaqların statistikasına nəzər salanda da bunu görmək olur, belə ki, Ədliyyə Nazirliyinin rayon (şəhər) qeydiyyat şöbələri tərəfindən cari ilin yanvar-fevral ayları ərzində ölkədə 24648, yaxud hər gün orta hesabla 418 doğulmuş körpə qeydə alınıb.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən bildirir ki, yeni doğulan körpələr arasında qızların xüsusi çəkisi 47,3 faiz təşkil edir ki, bu da hər doğulan 100 qıza 112 oğlanın (bioloji norma 105-107 təşkil edir) düşməsi deməkdir.

Daha sonra isə müəllif  yenə də statistikaya istinadən son illərdə abort hallarının artdığını, selektiv abortlar sayəsində qız uşaqlarının doğulmadan məhv edildiyini vurğulayır.

“Oğlan uşaqları bütün Şərq dünyasında arzuediləndir. Qız uşaqlarına antipatiya, oğlan uşaqlarına maraq Şərq cəmiyyətlərindən olan hər kəsin beynində şüuraltı olaraq mövcuddur. İnsanlar oğlan uşağını ona görə arzulayır ki, oğlan soyadını daşıyır və nəslin davamçısı hesab edilir. Hər bir insan düşünür ki, ailədə oğlan uşağının dünyaya gəlməsi ailə təməlinin möhkəmlənməsinin zəmanətidir”. Bunu isə qəzetə psixoloq Ramin Hacıyev bildirib.

Psixoloq deyir ki, bütün valideynlər oğlan uşağı ilə bağlı daha çox planlar qururlar və elə bu arzulara görə, qız övladları elə ana bətnində ikən məhv edilir, abortun qurbanı olurlar.

Sosioloq Əhməd Mansurovun sözlərinə görə, cəmiyyətdə abortla bağlı sualların ortaya çıxması birmənalı deyil: “Evli cütlüklər və münasibət quran şəxslər ailə qurmazdan öncə mütəxəssislərlə məsləhətləşsələr, ailə planlaşdırılması haqqında düşünsələr, belə suallar ortaya çıxmaz. O ki, qaldı qız uşaqlarının ana bətnində öldürülməsinə, bu, sadəcə vəhşilikdir. Əgər bu arzulanmayan uşaqdırsa, onu əvvəlcədən düşünmək lazımdır”.

Ginekoloq Yayla Babayevanın sözlərinə görə də, bilə-bilə qız övladını öldürənlər də az deyil: “Əslində 10 həftədən sonra abort etdirmək olmaz. Buna icazə verilmir. Dölün ana bətnində olduğu müddət USM vasitəsilə müəyyən edildikdən sonra abort həyata keçirilir”, Y.Babayeva belə deyir.