ABŞ və müttəfiqləri İsrail-Livan sərhədində 21 günlük atəşkəs ə çağırır

CNN: Birləşmiş Ştatlar və onun bir sıra müttəfiqləri regional müharibənin qarşısını almaq və İsrail ilə Həmas arasında dayanmış girov danışıqlarını canlandırmaq üçün çərşənbə günü bütün İsrail-Livan sərhədində 21 günlük atəşkəsə çağırıb.

Bir yüksək rütbəli ABŞ rəsmisi tərəfindən “böyük irəliləyiş” adlandırılan təklif İsrail və Hizbullah arasında ölümcül toqquşmalar fonunda irəli sürülüb, bir çoxları bunun daha geniş münaqişəyə çevrilə biləcəyindən ehtiyat edir.

Belə bir nəticənin qarşısını almaq ümidi ilə Nyu Yorkda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasına toplaşan diplomatlar və liderlər son 48 saatı tələsik şəkildə döyüşləri dayandıracaq və diplomatiyanın möhkəmlənməsinə imkan verəcək plan hazırlamağa sərf ediblər.

İsrail və “Hizbullah” hələ razılığa gəlməlidirlər. Lakin ABŞ rəsmiləri hər iki tərəfin təklifin konturları ilə “tanış” olduqlarını söylədilər və indi onu ictimaiyyətə açıqlamaq üçün doğru zaman olduğu ilə bağlı nikbinliklərini ifadə ediblər.

“2023-cü il oktyabrın 8-dən Livan və İsrail arasında yaranan vəziyyət dözülməzdir və daha geniş regional eskalasiya üçün qəbuledilməz risk yaradır.

Bu, heç kimin, nə İsrail xalqının, nə də Livan xalqının maraqlarına uyğun deyil”, - deyə ölkələrin çərşənbə günü axşam yaydığı birgə bəyanatda deyilir.

Prezident Co Bayden planın ABŞ, Avstraliya, Kanada, Avropa İttifaqı, Fransa, Almaniya, İtaliya, Yaponiya, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Qətər tərəfindən təsdiqləndiyini bildirib.

"Biz Avropadan, eləcə də ərəb ölkələrindən əhəmiyyətli dəstək ala bildik", Bayden çərşənbə axşamı jurnalistlərə deyib. "Bu müharibənin böyüməməsi vacibdir".

Razılaşmanın bilavasitə məqsədi gərginliyi azaltmaq və sərhəd boyu sakinlərin İsrail və Livandakı evlərinə qayıtmasına imkan yaratmaqdır.

Lakin rəsmilər ümid edirlər ki, təklif olunan atəşkəs “diplomatik məkan açacaq”, İsrail və HƏMAS arasında döyüşlərə son qoymaq və Qəzzada saxlanılan israilli girovları azad etmək məqsədi daşıyan dalana dirənən atəşkəs razılaşmasını “yenidən aktivləşdirəcək”, administrasiyanın yüksək rütbəli nümayəndələri çərçivələr açıqlanandan sonra bildirib. 

Plan "hərtərəfli səylərin” nəticəsidir

Plan bir Bayden administrasiyası rəsmisinin münaqişənin daha geniş regional müharibəyə çevrilmək təhlükəsi yaratdığı üçün hərbi əməliyyatların dayandırılmasını təmin etmək üçün "administrasiyanın hərtərəfli səyi" adlandırdıqdan sonra elan edilib.

Dövlət katibi Antoni Blinken son bir neçə gün ərzində ərəb və avropalı tərəfdaşlar arasında əlaqə saxlayıb, İsrail və Livanın “Hizbullah” qruplaşması arasında hərbi əməliyyatlara son qoymaq təklifinin detalları üzərində işləyir.

Bayden bu həftə Baş Assambleyada müxtəlif dünya liderləri ilə Yaxın Şərqdə şiddətlənən döyüşləri müzakirə edib.

Ağ Evdən bildiriblər ki, o, çərşənbə günü Makronla məsələni müzakirə edərək planı yekunlaşdırmağa kömək edib.

ABŞ rəsmisi deyib ki, Blinken atəşkəs təklifi ilə bağlı razılığa gəlməyə kömək etmək üçün BMT-də gərgin pərdəarxası diplomatiya ilə məşğul olub.

Konkret təfərrüatları bölüşməsə də, o, ideyanı bazar ertəsi G7 həmkarlarına açıqlayıb.

Yüksək rütbəli administrasiya rəsmisi bildirib ki, atəşkəs təklifi ictimaiyyətə açıqlanmazdan əvvəl hər iki tərəflə razılaşdırılıb.

Çərşənbə günü Blinken və Ağ Evin böyük müşaviri Amos Xoxşteyn, təfərrüatları “Hizbullah”a ötürən vasitəçilərdən biri olan Livanın baş naziri Nacib Mikati ilə görüşüb.

Çərşənbə günü səhər Fars Körfəzi Əməkdaşlıq Şurasının iclası çərçivəsində Blinken, Qətərin xarici işlər naziri Məhəmməd bin Əbdülrəhman bin Casim Al Tani və Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Feysəl bin Fərhanı ayrı-ayrılıqda kənara çəkərək, ölkələrinin bu təklifi dəstəkləməsini istəyib və hər ikisi də dəstək verib.

Çərşənbə günü səhər Blinken aparat rəhbərinin müavini Tom Sullivanı çərçivəyə dəstək axtarmaq üçün Fransa, Almaniya, İtaliya və Böyük Britaniyadan olan siyasi nümayəndələrlə görüşmək üçün göndərib.

ABŞ rəsmiləri çərşənbə axşamı tərəflərin razılaşmanı qəbul edəcəyinə dair nikbin idilər, lakin bəzi diplomatlar CNN-ə bildiriblər ki, hər iki tərəf atəşkəslə bağlı öhdəliklərinə əməl edib-etməyəcəyindən narahatdırlar.

Ümid edirik ki, Qəzzada aparılan danışıqlar təkan verəcək

Qəzzada müharibəni dayandırmaq və qalan girovları azad etmək üçün aylarla davam edən əziyyətli və indiyə qədər uğursuz danışıqlardan sonra rəsmilər bu son təklifin danışıqları irəli apara biləcəyinə inandıqlarını bildiriblər.

"Bu, Qəzzada danışıqlara cəhd etmək üçün müəyyən vaxt və məkan verir... ", - rəsmilərdən biri deyib. “Əgər (HƏMAS lideri) Yəhya Sinvar daha böyük regional münaqişənin olmayacağını başa düşsə, onun seçimi var. Əgər razılaşsanız, girovları azad edin, Qəzzada tam sakitlik hökm sürəcək”.

Çərşənbə günü axşam Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barro BMT Təhlükəsizlik Şurasında deyib ki, Fransa danışıqlara başlamaq üçün 21 günlük atəşkəs əldə etmək üçün ABŞ ilə işləyir və detallar tezliklə ictimaiyyətə açıqlanacaq. "Diplomatik həll həqiqətən mümkündür" deyə o bildirib və yerli maraqlı tərəflərlə işləmək üçün həftənin sonunda Beyruta gedəcəyini deyib.

Mənbənin bildirdiyinə görə, Bayden administrasiyası Baydenin milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sullivan bazar ertəsi günü İsrailin yüksək rütbəli rəsmisi Ron Dermer ilə telefonla danışdıqdan sonra atəşkəs üçün vasitəçilik etməkdə ciddi olub.

Səylər yüksək rütbəli İsrail generalının çərşənbə günü İsrail ordusunun Livana mümkün quru işğalına hazırlaşdığını deməsi ilə baş verir.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu hökumətinə ABŞ-la əlaqə saxlamaq üçün yaşıl işıq yandırıb, İsrail rəsmisi CNN-ə bildirib.

O deyib ki, Netanyahu İsrail mülki vətəndaşlarının İsrailin şimalındakı evlərinə qayıtmasını təmin edən hər hansı razılaşmaya razılıq verib.

“Hizbullah” uzun müddətdir ki, raket hücumlarını yalnız Qəzzada səssizlik olduqda dayandıracağını bildirib, İsrail isə iki cəbhəyə ayrı-ayrı münaqişələr kimi baxmağa çalışıb. Ağ Ev həmçinin Qəzzada atəşkəsin daha çox imkanlar açacağını, o cümlədən “Hizbullah” ilə Livan və İsrail mülki şəxslərinin evlərinə qayıtmasına imkan verəcək diplomatik razılaşmanın əldə olunacağını düşünür.

Gərginlikdən ehtiyat edən ABŞ və digər beynəlxalq rəsmilər Qəzzada dayandırılmış atəşkəs səylərinə qayıtmadan əvvəl Livanda sürətlə artan döyüşlərə son qoyacaq razılaşma əldə etməyə çalışırlar.

Bayden və onun yüksək səviyyəli milli təhlükəsizlik rəsmiləri mütəmadi olaraq nikbinlik və ümid ifadə edirdilər ki, hər iki tərəf üçün sövdələşmələr başa çatmaq üzrədir.

ABC-nin gündüz "The View" tok-şousunda danışan Bayden Livanda atəşkəsə nail olmaq üçün davam edən danışıqlara istinad edib. Bu, bölgənin digər bölgələrində gələcək sülh müzakirələrinə yol açacaq.

“Bunu etmək üçün bir yol var və onların imkanı var - mən bunu şişirtmək istəmirəm, amma fürsət var - əgər Livanda atəşkəslə razılaşa bilsək, o zaman bu, qərb sahilində münaqişənin həllinə keçə bilər. Ancaq Qəzza ilə də məşğul olmaq lazımdır", - deyə o bildirib.

"Ancaq bu mümkündür", - deyib Bayden, " komandam və mən bunun baş verməsi üçün çox çalışırıq. Regionda dəyişiklik görmək istəyi var”.