Rusiya internet senzura sistemini gücləndirmək üçün yarım milyard dollardan çox pul xərcləyəcək

Reuters: Rusiya Rəqəmsal İnkişaf Nazirliyi hökumətin təklifinə əsasən, veb-trafikin senzurasında istifadə olunan sistemi təkmilləşdirmək üçün qarşıdakı beş il ərzində təxminən 60 milyard rubl (660 milyon dollar) xərcləməyi planlaşdırır.

Qlobal onlayn senzuraya nəzarət edən bir layihə olan “Censored Planet”in tədqiqatçıları deyirlər ki, TSPU adlanan sistem dövlət rabitə tənzimləyicisi “Roskomnadzor” tərəfindən hazırlanmış, paylanmış və nəzarət edilən daxili trafikin idarə edilməsi alətlərindən ibarətdir.

“Kibertəhlükəsizlik infrastrukturu” adlı bu sənədi ilk dəfə Rusiyanın “Forbes” jurnalı yayıb.

2025-ci ildən 2030-cu ilə qədər olan dövrdə Rusiya federal büdcəsindən TSPU üçün yeni avadanlıq və proqram təminatının alınması, həmçinin “yeni imzaların hazırlanması və mövcud imzaların yenilənməsi yolu ilə onun imkanlarının genişləndirilməsi” üçün təxminən 660 milyon dollar ayrılacaq.

TSPU-nun modernləşdirilməsi təklifi, qısa şəkildə “Təhdidlərə qarşı texniki tədbirlər” “Roskomnadzor”un rusların onlayn oxuduqlarına və gördüklərinə nəzarət etmək üçün onilliklər boyu davam edən səylərinin bir hissəsidir.

“Roskomnadzor” şərh sorğusuna dərhal cavab verməyib.         

Təşəbbüsün miqyası göstərir ki, Moskva Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya təcavüzü nəticəsində ifadə azadlığına basqılar fonunda internet senzura arxitekturasını təkmilləşdirməyə daha çox diqqət yetirir.

Bu tədbirlərin bir hissəsi olaraq, Moskva internet səhifələrinin hökumət tərəfindən bloklanmasından yan keçmək üçün on milyonlarla rusiyalının istifadə etdiyi virtual özəl şəbəkələri və ya VPN-ləri hədəfə alır.

“Roskomsvoboda” rəqəmsal hüquqlar qrupundan Stanislav Şakirov mövcud onlayn senzura tədbirlərinin VPN-lərin bloklanmasında artıq "kifayət qədər təsirli olduğunu", lakin artan maliyyənin TSPU-nun bu sahədəki imkanlarını gücləndirəcəyini deyib.

“Bu o demək deyil ki, bu blokları keçməyin yolları olmayacaq, lakin bu, əlbəttə ki, işi çətinləşdirir”, o, “Reuters”ə deyib.

"Təhlükələrə" qarşı müqavimət

TSPU-nun necə işlədiyi haqqında az şey məlumdur.

Aparat və proqram təminatının birləşməsindən ibarət sistem 2019-cu ildə Rusiya internet provayderlərindən İnternetin “sabitliyini, təhlükəsizliyini və bütövlüyünü” təmin etmək üçün öz rabitə şəbəkələrində hökumət tərəfindən təchiz edilmiş avadanlığın quraşdırılmasını tələb edən qanuna əsasən rəsmiləşdirilib.

“Censored Planet”in araşdırması göstərir ki, 2022-ci ilin sonuna Rusiya şəbəkələrində 6000-dən çox belə qurğu quraşdırılıb. Keçən il “Roskomnadzor”un rəhbəri Andrey Lipov “İnterfaks” xəbər agentliyinə rəqəmlər vermədən “bütün” Rusiya şəbəkələrinin TSPU-larla təchiz olunduğunu deyib.

TSPU-ya ayrılan 660 milyon dollarlıq federal vəsait əhəmiyyətlidir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, “Roskomnadzor”un 2023-cü il üçün bütün büdcəsi 32,15 milyard rubl (354 milyon dollar) təşkil edib.

TSPU təklifi keçən həftə Rusiyanın Uzaq Şərqində keçirilən iqtisadi forumda Baş nazirin müavini Dmitri Qriqorenko tərəfindən elan edilən rəqəmsal transformasiya və məlumat iqtisadiyyatı üzrə daha böyük hökumət layihəsinin bir hissəsidir.

VPN hədəflənməsi

Rusiya Qərbin Ukrayna müharibəsi ilə bağlı apardığı informasiya müharibəsinin bir hissəsi kimi gördüyü repressiyalar çərçivəsində müxalif media saytlarını qara siyahıya salır və bir neçə xarici sosial media platformasını bloklayır.

Ruslara müstəqil mediaya daxil olmağa imkan verən VPN-lər əsas diqqət mərkəzindədir. Moskva açıq qadağadan çəkinsə də, yüzlərlə onları bloklayıb və onların reklamını qadağan edən qanun qəbul edib, bu da hökumətin məhdudiyyətləri qarşısında VPN-ləri gücləndirmək üçün işləyən müstəqil proqramçıların kottec sənayesinə səbəb olub.

Sənəddə bildirilir ki, modernləşdirmə səyləri TSPU-nun ötürücülük qabiliyyətinin yaxşılaşdırılmasına və “VPN blokundan keçmə alətlərinə girişin məhdudlaşdırılmasının effektivlik səviyyəsini 96%-ə çatdırmağa” yönəlib.

Rusiya daha əvvəl "bloklanmış və ya qeyri-qanuni məzmuna" daxil olmaq üçün istifadə edilən VPN-ləri hədəf aldığını bildirmişdi.

Populyar pulsuz “Amnezia” VPN servisinin VPN xidmətinin operatoru Mazay Banzaev bu cür alətləri yaradan proqramçıların gücləndirilmiş TSPU infrastrukturu ilə dayandırılmayacağını deyib.

"Bu siçan-pişik oyununda - bloklamaq və yan keçmək - maliyyələşdirmə çox vacibdir, lakin tərtibatçıları və istifadəçiləri pulsuz İnternetə daxil olmaq üçün həvəsləndirmək daha vacibdir", - Banzaev “Reuters”ə bildirib.