ABŞ Dövlətkatibi Marko Rubio xariciyardımqrantlarınınəksəriyyətinidayandırdı

ABŞ Dövlət katibi Marko Rubio cümə günü əksər mövcud xarici yardım qrantlarının 90 gün müddətinə dayandırılmasını əmr edən göstəriş imzalayıb. Bu qərar Dövlət Departamenti rəsmilərini şoka salıb və Politico-nun məlumatına görə, Ukraynaya hərbi yardımın maliyyələşdirilməsini hədəfə alıb.

Politico-nun əldə etdiyi sənədə əsasən, ABŞ-ın diplomatik və konsulluq nümayəndəliklərinə göndərilən təlimatda departament işçilərinə demək olar ki, bütün “mövcud xarici yardım qrantları” üzrə “işlərin dayandırılması barədə göstərişlər” vermək tapşırılıb. Bu göstəriş dərhal qüvvəyə minib və Prezident Donald Trampın xarici yardım qrantlarının dövlət katibi tərəfindən araşdırılmasını tələb edən son fərmanından daha irəliyə gedir. Trampın fərmanında artıq ayrılmış vəsaitlərin və ya Ukraynaya yardımın təsirlənib-təsirlənməyəcəyi dəqiq göstərilmirdi.

Məsələ ilə tanış olan üç hazırkı və iki keçmiş məmurun sözlərinə görə, yeni təlimatlar ABŞ hökuməti tərəfindən təsdiqlənmiş yardım proqramları üzrə maliyyə vəsaitlərinin bölüşdürülməsi ilə bağlı bütün addımları dayandırır.

“Departament xarici yardımla bağlı tamamilə ‘nüvə siyasətinə’ keçdi,” – Dövlət Departamentinin bir rəsmisi, genişmiqyaslı göstərişdən şoka düşdüyünü ifadə edərək bildirib.

Göstərişdə bəzi istisnalar da nəzərdə tutulub, məsələn, Misir və İsrail üçün xarici hərbi maliyyələşdirmə, təcili ərzaq yardımı və “mövcud qrantlar çərçivəsində bu göstərişdən əvvəl yaranmış qanuni xərclər.” Sənəddə həmçinin qərarların “müvafiq qrantın şərtlərinə uyğun olmalı” olduğu vurğulanıb.

Bununla belə, rəsmilər bildiriblər ki, bu fasilə Ukrayna, İordaniya və Tayvan kimi əsas müttəfiqlərə yardımı əngəlləyə bilər. Bir neçə mənbə, hökumət daxilindəki müzakirələri gizlilikdə saxlamaq üçün anonimlik şərti ilə, bu fasilənin ABŞ hökumətini yerinə yetirilməmiş müqavilələrin pozulmasına görə mülki məsuliyyətə cəlb edə biləcəyini qeyd edib.

Azərbaycanın reaksiyası şübhələr doğurur

Bu göstəriş, o cümlədən Azərbaycanın USAID proqramlarına dəstəyi dayandırmaq qərarı ilə üst-üstə düşən daha geniş geosiyasi dəyişikliklərin fonunda baş verir. Azərbaycan hakimiyyəti agentliyi anti-hökumət fəaliyyətlərində ittiham edib və 1 iyul 2024-cü il tarixindən etibarən USAID-in ölkədəki fəaliyyətinə rəsmən son qoyulduğunu elan edib.

Azərbaycanın Xarici İşlər naziri Ceyhun Bayramov 16 yanvarda keçirilən mətbuat konfransında bu qərarı açıqlayaraq, illərlə davam edən gərgin münasibətlərin nəticəsi kimi xarakterizə edib. “Azərbaycanda USAID fəaliyyətlərinə son verməyin vaxtıdır,” – deyə Bayramov bildirib və ABŞ-ı öz maraqlarını üstün tutmaqda və Azərbaycana şərtlər diktə etməkdə günahlandırıb.

Müşahidəçilər ehtimal edir ki, Bakı Vaşinqtonun bu qərarı barədə əvvəlcədən məlumatlı olub və öz qərarını müstəqil bir addım kimi təqdim edib. Azərbaycan xarici yardımların müstəqil səsləri dəstəkləməsinə qarşı olsa da, hökumətin siyasətinə uyğun olan Qərb qrantlarını qəbul etməyə davam edir.