Fukuyama və yeni dünya düzəninin dialektikası

Bu il avtoritar rejimlərin çöküşünün sürətlənməsi gözlənilir, xüsusuilə Rusiya və İran kimi rejimlərin sütunlarından hesab edilən ölkələrdə bu hadisələrin baş verəcəyi proqnazlaşdılır.

Əslində dünyada nə baş verir, hansı dünya düzəni yaranır?

Məhşur  Yaponiya mənşəli amerika politoloqu Frensis Fukuyama “Tarixin sonu və sonuncu insan” əsərində yeni dünya düzəninin yaranmasının zəruriliyini və şəraitini açıb.

Fukuyama göstərirdi ki, insanların şəxsi azadlığına və xalqın suverenlyinə əsaslanan liberal demokratiya dünyada üniversal ideya kimi genişlənəcək.

Liberal demokratiyanın dünyada alternativi yoxdur, onun genişlənməsi tarixi tendensiyadır.

Bu, bəşəri ideya monarxizmi, faşizmi, komunizmi yola salıb, hazırda da avtoratizmi yola salır.

Rejimlər təkcə öz xalqları üçün deyil, bütün dünya üçün təhlükəyə çevrilib. Fukuyama yazırdı: demokratiyanı boğan “güclü hökümətlər vətəndaş cəmiyyətlərini məhv edir, bazar münasibətlərini deformasiyaya uğradır və hətta cinayətkar cəmiyyətlər yaradır”. (F.Fukuyama. Triumf  qlobalizma.  M. 2020. S.8)         

Burada, sual yaranır, nə üçün insan təbiətinə, inkişafına zidd olan rejimlər dünyada mövcudluğu davam etdirir? Rejimlərin gücü nədədir?

Çox təəssüf ki, dünyada elə qüvvələr var ki, onlar üçün rejimlərin yaşaması lazımdır.

Bu qüvvələrin birinci hədəfi dünyadakı hərbi-sənaye kompleksidir. Hərbi-sənaye kompleksi daimi silah istehsal edir, silah varsa müharibələr olmalıdır, müharibələrə həm də rejimlər lazımdır.  Məlumatlara görə, təkcə 2012-ci ildə dünyada silahlanmaya çəkilən xərclər 1,753 trilyon dollar olmuşdur, hər il dünyada 30-a qədər hərbi konfilikt baş verir. Köhnə konfiliklərin həll edilməsinə imkan verilmir. Yeniiyeni konflikt ocaqları yaradılır. Hərbi sənaye kompleksinin motoru hərbi münaqişə və müharibələrdir, motorun yanacaqı isə insanların qanıdır.

İkincisi, dünyada demokratik elita formalaşıb və inkişaf edir. Lakin həmin elitada eyni zamanda rejimləri himayə edən kriminal təbəqə də mövcuddur. Kriminal elita rejimləri yaşadır, onları carı dövr üçün “inək kimi” sağır, gələcək qurbanlıq üçün kökəldir. Kökəlmə maksimum həddə çatdıqda onların kəsilmə dövrü başlayır və rejimin nümayəndələrinin bütün haram sərvətləri zəbt edilir. Məhz bu elita Səddamı “kökəldib kəsdi”, Qəddafini “kökəldib kəsdi”. Indi də növbə Rusiyanındır. Iyirmi ildən çox müddətdir ki, Rusiya rejimini kökəlmə dövrü davam edirdi. Hazırda onun kəsilmə dövrü başlayıb. Ölkənin sərvətləri dondurulur, oliqarxların xarici ölkələrdəki yaxtaları, villaları müsadirə edilir, oliqarxlar təkcə varidatlarını itirmirlər, həm də başlarını itirirlər, müəmmalı şəkildə öldürülürlər. Bu  qanlı “ razborka”da bəzən rejim nümayəndələrinin ailələri, uşaqları da məhv edilir. Faciə ondadır ki, razborkanın nəticəsində xalqın sərvəti də yoxa çıxır.

Göründüyü kimi, rejimlər öz xalqlarının cəhənnəm əzabı yaşadırlar, sonda özləri də bu cəhənnəm odunda məhv olurlar. Rejimlər hamsı eyni talehi yaşayırlar.

Və nəhayət, üçüncüsü, rejimləri yaşadan səbəblərdən biri də rejim insanlarının siyasi mentaliteti, ölkənin siyasi proseslərində iştirak etməməsidir.

Demokratik ölkələrdəki insanlar bioloji, sosial və eyni zamanda siyasi varlıq kimi yaşayırlar, ölkənin siyasi proseslərində fəal iştirak edirlər.  Rejimdəki insanlar isə siyasi proselərdə iştirak etmək istəmirlər, özlərini siyasi varlıq kimi  görmürlər.   

Ey insanlar,  siyasi varlığınızı unutmayın!  Zaman siyasi varlığını unutmayan və bunun üçün mübarizə aparan insanlarındır!