Türkiyə üçün təhlükəsizlik məsələsi

Qərb ölkələri özlərini nə dərəcədə və hansı formalarda qoruyursa, Türkiyə də bunu əvvəl-axır etməliydi,edəcəkdi. Və bu dəyişikliklər edilərkən haqlı olaraq Türkiyənin təhlükəsizliyi ön plana çıxarıldığına görə, heç bir ölkə üçün istisnaya yol  verilmir.

Həyata keçirilən və Türkiyənin dövlət təhlükəsizliyi konsepsiyası ilə birbaşa əlaqədar olan məsələlərin  başında əcnəblərə verilən yaşama icazəsinin şərtlərinin dəyişdirilməsi gəlir ki, bunun ən böyük zərbəsi Azərbaycan vətəndaşlarına dəyməyə başlayıb. Xeyr,söhbət  Azərbaycan vətəndaşlarının  yaşama icazəsi almalarına hər hansı məhdudiyyət gətrilməsindən getmir, söhbət 1990-cı illərin   əvvəllərindən İstanbulda məskunlaşıb konkret bölgələrdə kompakt halda yaşayan və çoxu Naxçıvan Muxtar Respublikası  doğumlu olan insanların vətəndaşlıqlarını təsdqləyən sənədlərinin olmamasından gedir.

Türkyə illərdən bəri bu məsələnin rəsmi şəkildə həll edilməsi üçün Azərbaycana müxtəlif kanallardan müraciətlər etsə də problem heç  cür  həllini tapmır. Əslində Türkiyə çox  sadə bir variant təklif edir: o biriləri bir tərəfə qoyun, İstanbulun müəyyən bölgələrində öz koloniyalarını yaradıb kompakt şəkildə yaşayan bu insanlara Azərbaycan elə buradaca şəxsiyyət vəsqələri və pasportlar  versin, yəni, Türkiyə onların əllərindəki sənədləri görsün, məsələnin sonrasını özü həll edəcək.

4 il əvvəl Türkiyə daxili işlər nazirliyindən  İstanbul valiliyinə  gələn təlimatda onların  kütləvi deportasiyası tələb edilmş,İstanbul valiliyi həm Azərbaycanla münasibətləri  həm də o insanların taleyini nəzərə alaraq deportasiya tələbini həyata keçirməmişdi. Ancaq Azərbaycanın o  vətəndaşlarının  rəsmi sənəd və yaşama icazəsi problemləri gündəmdən düşmədi. Hətta Türkiyə onlara rəsmi icazəsi vermək  istəsə belə, bunu edə bilmədi. Çünki onların çoxunun şəxsiyyətini təsdiqləyən heç bir sənədləri yoxdur.

2020-ci ilin əvvəlindən qüvvəyə minən yeni qanuna görə, əcnəbi vətəndaşlara turist kim verilən yaşama icazəsi   də  ləğv edilincə  rəsmi sənədi olan vətəndaşlar üçün də   yaşama icazəsi almaq müşkül hala gəldi. İndiki halda bu məsələyə toxunmadan 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri İstanbulda yaşayan, çoxdan bəri öz gettolarını yaradan Naxçıvan doğumlu vətəndaşların vəziyyətini gündəmdə saxlamaq daha düzgün  olardı.

Miqrasiya idarəsindən aldığımız məlumata görə, təxminən 1 il əvvəl bu problem yenidən gündəmə gələndə problemin həllinə çarə tapmaq məqsədiylə təxminən 20 min vətəndaşın idarəyə gəlməsi  tələb edilsə də onlardan vur-tut 80 nəfər müraciət edib.

Əslində bu məsələni həll etmək qətiyyən çətin deyil: illərdən bəri Türkiyədə olub şəxsiyyət vəsiqələrinin və pasportlarının vaxtı çoxdan  başa çatan  vətəndaşlara Azərbaycanın Ankaradakı səfirliyi və İstanbuldakı baş konsulluğu  vasitəsiylə pasport verilsə, Türkiyə  dövləti bu insanların uzun müddətdən bəri yaşadıqları yerdən ayrılmamaları üçün lazım olan addımlar atacaqdır. Ancaq Bakı işi sadə şəkildə həll etmək yerinə Miqrasiya idarəsinə bilirsinizmi kimi göndərir? Diaspora komitəsi sədrinin müavinini. Deportasiya edilmək təhlükəsiylə üzbəüz  qalmış, birinci problemi  passport almaq olan bu insanların problemlərinin həllinin Diaspora komitəsiylə nə əlaqəsi var?

Bir neçə il  əvvəl  Türkiyə Cümhuriyyəti,  Azərbaycan pasportu daşıyan Axısxa Türkü mənşəli insanlara vətəndaşlıq verdi, Azərbaycanın İstanbuldakı Baş konsulluğunun əməkdaşları bir neçə günlüyə Bursaya ezam edilərək  prosesin tezliklə nəticələndirilməsinə  kömək etdilər.

Yaxşı, tutaq ki, Türkyədəki diplomatik və konsulluq  missiyalarının bu insanlara   şəxsiyyət vəsiqəsi və pasport verməsinə  hərarətli baxılmır.Elə isə Bakı  bu sahəyə birbaşa məsul olan dövlət məmurlarını İstanbula  ezam etsin, məsələ həll edilsin. Çünki indiki vəziyyətdə Türkiyədə hasil olmuş qənaət bundan ibarətdir ki, Azərbaycan dövləti çoxu  Naxçıvan doğumlu  olan  bu vəətndaşlarının taleyinə biganə yanaşır. Belə  hal isə Türkiyədə təəccüblə qarşılanır.

Bunu aradan qaldırmaq üçün Bakının yubanmadan  addımlar atması lazımdır. Yoxsa Türkiyənin əlaqədar qurumlarının təəccübü artmağa davam edəcəkdir.