Amerikalı ekspert: Azərbaycanda demokratik islahatlar zərurəti göz önündədir

Turanın ABŞ Xarici Siyasət İnstitutunun (FPRİ) əməkdaşı, əvvəllər Bakıda Freedom House-un proqram direktoru vəzifəsində çalışmış Cerald Robbinslə müsahibəsi) 
    Sual: Amerika-Azərbaycan münasibətlərinin 20 illiyi qeyd olunur. Bakıda çoxları deyir ki, Obama administrasiyası dünyanın bu hissəsində, o cümlədən Azərbaycanda insan hüquqlarının statusunu kiçildib. Bu barədə nə düşünürsünüz? 
    Cavab: Bu, ilk növbədə əsas diqqət sabitliyə yetirilməklə, geo-iqtisadi münasibətlərin formalaşmasından xəbər verir. Energetika təkcə Amerika üçün deyil, bütünlükdə qərbdə üstün məsələyə çevrilib. 
    Bu yaxınlarda keçmiş sovet respublikalarında (məsələn, Ukrayna və Gürcüstanda) demokratikləşmə səyləri ümumilikdə problemli keçib və böyük səylər tələb edib. ABŞ-ın İraq və Əfqanıstandakı əməliyyatlarda iştirakını da buraya əlavə edin. 
    Bu ölkələrdə vətəndaş cəmiyyətinin funksionallığının təmin edilməsi böyük səylər tələb edir. Qısacası, 20 il əvvəlki vəziyyətlə bugünki vəziyyət xeyli fərqlidir. 
    Sual: Hazırda Bakıda ABŞ səfiri yoxdur. Bu, ikitərəfli münasibətlərə təsir edə bilərmi? 
    Cavab: Təəssüf ki, səfir yoxdur. Mənə elə gəlir ki, hazırki administrasiya postsovet məkanını prioritet saymır. Bu münasibətin göstəricilərindən biri Rusiyanın keçmiş Varşava Paktı ölkələrində RƏM sistemi yerləşdirməmək tələbinə razılıq oldu. 
    Bu, Azərbaycana qarşı ikinci dərəcəli münasibət və Vaşinqtonun keçmiş SSRİ respublikalarının Rusiyanın nəzarəti altına qayıtmasına razılıq verməsi ehtimalı kimi qiymətləndirilə bilər. Aydındır ki, Obama administrasiyası əvvəlki ABŞ administrasiyasının bu məsələ ilə bağlı mövqeyini bölüşmür. 
    Sual: Ərəb baharından bir il ötür, lakin Mərkəzi Asiya və Qafqaz diktatorları bu üsyanlardan dərs çıxarmaq yerinə, demokratiyanı daha çox boğur. Niyə Qərb buna bu qədər dözümlü yanaşır? 
    Cavab: Obama administrasiyası səylərini ərəb dünyasında demokratikləşmə üzərində cəmləməyi qərara alıb. Azərbaycanda və Qazaxıstanda bu yaxınlarda baş verən pozuntular Misir və Suriya qədər diqqət çəkmir. 
    Sual: Azərbaycan son vaxtlar İran və Qərbin maraqlarının ortasında qalıb. İş o yerə gəlib ki, Tehran Bakını İran nüvə proqramçılarını qətlə yetirən diversantları dəstəkləməkdə ittiham edib. Sizcə, Bakı Qərb və İran arasında “tarazlığı” bundan sonra da saxlaya biləcəkmi? 
    Cavab: Azərbaycan üçün tarazlığı saxlamaq həmişə çətin olub. İranın nüvə ambisiyaları daim fitnə-fəsadla müşaiyət olunacaq. Azərbaycan diplomatiyası manevr etmək üçün ustalıq göstərməlidir. 
    Tehran kiberhücumlardan və Azərbaycanda israillilərə qarşı terror aktlarından istifadə etməklə Azərbaycanın İsraillə münasibətlərini pozmaq istəyir. Bu, Azərbaycanın suverenliyinin pozulması faktlarıdır. Bütün bunlar heç nə vəd etmir. 
    Sual: Çoxları üçün islam getdikcə daha çox siyasət amilinə çevrilir. Digər tərəfdən, Azərbaycanda dindarların sayı artır. Sizcə, rəsmi Bakının bu siyasəti nəyə aparıb çıxaracaq? 
    Cavab: Bütün bunlar Vaşinqtonun böyük diqqətini tələb edir. Obama administrasiyasının başı ərəb yazı proseslərinə çox qarışıb. Eyni zamanda, Moskvanın Qafqaz ölkələrinin müstəqilliyini pozma siyasəti vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Regional xaos üçün potensial var və bu, Azərbaycanın Qərbyönlü meylinə təhlükə yaradır. 
    Bu gün Azərbaycanın güclü demokratik islahatlara çox ehtiyacı olduğu göz önündədir. Yalnız sabit dövlətçilik bu mənfi təzahürlərə qarşı dura bilər.