İlham Şaban: Azərbaycan gündə bir dollar itirsə, bu, 700 min dollar edir

Neft Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban “Amerikanın Səsi”nə müsahibəsində son dövrlər neftin qiymətlərinin düşməsinin Azərbaycana təsirləri, Azərbaycanın enerji layihələri və Avropaya Azərbaycan qazının çatdırılması ilə bağlı yaranan problemlərdən danışıb.

Sual: Neftin qiymətinin aşağı düşməsindən Azərbaycanın ziyanları nə qədərdir?

Cavab: İş burasındadır ki, Rusiyanın Maliyyə Nazirliyi açıqlayıb ki, sanksiyalar və neftin ucuzlaşmasından Rusiyaya təqribən 200 milyard dollar ziyan dəyib. Ancaq Azərbaycanda müvafiq qurumlar bununla bağlı heç bir rəqəm göstərməyib. Neftin qiyməti 2013-cü ildə 109 dollar olmuşdusa, 2014-cü ildə bu rəqəm 101 dollara düşüb. Azərbaycanın ziyanının nə qədər olduğu barədə bir rəqəm açıqlanmadı.

Sual: Son dövrlərdə neftin qiyməti 50 dollardan da aşağı düşüb. Belə olan halda itkilər nə qədərdir?

Cavab: Azərbaycan təqribən yanvarda orta hesabla sutkada 700 min barel neft ixrac edib. Buna gündəlik baxsaq (hər gün qiymətlər bir-iki dollar dəyişir) hər gün bir dollar itirdikdə 700 min dollar edir.

Sual: Neftin qiymətinin aşağı düşməsi Azərbaycanın dövlət büdcəsinə yenidən baxmasına səbəb ola bilərmi?

Cavab: Təbii ki, cari il üçün neftin büdcədə orta ixrac qiyməti 90 dollar hesablanıb. 2015-ci ildə neftin orta qiymət 60 dollardan çox olmayacaq. Çünki ilin birinci ayı 50 dollardan aşağı olub. Mən bir neçə rəqəm demək istəyirəm. Qiymət 60 dollar olduğu təqdirdə neft sektorundan ancaq vergilərdən büdcəyə daxilolmalar 600 milyon manatdan aşağı olacaq. Dövlət Neft Fondu isə 2014-cü illə müqayisədə təqribən 5,5 milyard dollaradək proqnozdan aşağı gəlir əldə edəcək.

Sual: Avropa ölkələri Rusiyadan qaz asılılığı ilə bağlı bir qayda olaraq bəyanatlar verir. Ukrayna böhranı bunu bir qədər də aktuallaşdırdı. Belə bir vaxtda Azərbaycan qazının Avropaya çatdırılmasının gecikdirilməsi nə ilə bağlıdır?

Cavab: Həqiqətən rəsmi Brüssel, o cümlədən Avropa ölkələri tərəfindən yeridilən siyasət çox mürəkkəbdir, başa düşülən deyil. Əgər Cənub Qaz Dəhlizinə üç qaz kəmərinin vəhdəti kimi baxırıqsa, bunlar da eyni vaxtda reallaşmağa başlayacaqsa, necə olur ki, təqribən 1910 kilometrlik TANAP (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) layihəsinin Türkiyə ərazisində tikintisi 2018-ci ildə başa çatıb reallaşır, ancaq cəmi 870 kilometr olan TAP (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) kəməri 2020-ci ildə gerçəkləşir.  Yəni Azərbaycan qazı yalnız 2020-ci ilin ikinci rübündə Avropa bazarına çatdırılacaq. Bu baxımdan da heç cür anlamaq olmur ki, Avropa Azərbaycan qazının öz bazarına idxalında nə qədər səmimidir. Bunun başqa bir açıqlaması da var. Azərbaycan qazı Yunanıstan üzərindən Bolqarıstana da gedəcək, qaz təkcə İtaliya bazarı üçün nəzərdə tutulmayıb. Bu Şərqi Avropa ölkələridirsə, Avropa orada birləşdirici kəmərlər sistemini nə qədər tez tikərdisə, Azərbaycan qazı Türkiyə üzərindən İtaliya bazarına daha şaxələnmiş şəkildə üz tuta bilərdi. Axı, 2019-cu ildə Rusiya Ukrayna üzərindən tranziti dayandıra bilər. Bu baxımdan Avropanın tutduğu mövqe başa düşülən deyil. -03B-