A.Yunus: İslamın Azərbaycanda hakimiyyətə gələ bilməsi hələlik mümkün deyil

Sülh və Demokratiya İnstitutunun (SDİ) departament rəhbəri Arif Yunus çərşənbə axşamı BMM-də “Azərbaycanda islam amili” adlı kitabının təqdimatını keçirib. 

270 səhifə, 6 fəsil və nəticədən ibarət olan kitab bu il “Adiloğlu” nəşriyyatında 500 nüsxədə çap edilib.

A.Yunus Azərbaycanda islam amililə bağlı ilk kitabı 2004-cü ildə yazdığını deyib. Hələ o zaman Azərbaycanda islamın nüfuzunun artaraq siyasiləşə biləcəyi proqnozu verdiyini xatırladıb. Bu silsilədən növbəti kitab 2011-ci ildə işıq üzü görməli imiş. Amma SDİ-nin ofisi dağıldığı üçün kitaba aid materiallar yoxa çıxıb və yalnız 2013-cü ildə materilları çapa hazır hala salmaq mümkün olub. 

Kitabın hazırlığı çərçivəsində ölkənin 5 regionunda 1000 nəfər arasında olmaqla sorğu keçirilib. Bundan əlavə, SDİ əməkdaşları ayrı-ayrı regionlarda dindarlardan müsahibələr alıb. KİV materiallarına, dinlə bağlı internet resursların materiallarına müraciət olunub. Hazırda ölkədə dini informasiya qaynağı hesab edilə biləcək 60 İnternet saytı fəaliyyət göstərir. Bununla yanaşı, Misir və Türkiyədə olduğu kimi, Azərbaycanda da İnernet-forumlarda dindarlıq-sekulyarlıq müsahibələri yer alır ki, bu da material qaynağı sayıla bilər. Hətta İnternet-resurslarda materialın çoxluğu üzündən onların əksəri tədqiqatın növbəti mərhələsi üçün nəzərdə tutulub.  

Əfqanıstanda, Pakistanda döyüşən Azərbaycan dindarlarının saytlarının da kitab üçün informasiya qaynağı olduğu qeyd edilib. 

Kitabın hazırlığı üçün daha bir mənbə dindarların məhkəmə prosesləri olub. Amma bu məhkəmələrin demək olar ki, hamısının qapalı keçirildiyinə diqqət çəkilib. Hətta bəzən dindarların həbslərindən belə gec xəbər tutulub.  

Həbsdə olan dindarların sayının belə dəqiq bilinməməsi vurğulanıb. A.Yunus qeyd edib ki, 2009-cu ildə mühakimə edilən Kamran Əsədov məhkəmə prosesində sələfilərin toplandığı “Əbubəkr” məscidinin imamı Qamət Süleymanova “sənin üzündən indi bizimkilərdən 3 min nəfər həbsdədir” ifadəsi işlətdiyini nəzərə çatdırıb. Bunun hələlik ancaq söz olduğu deyilib. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində 2004-2012-ci illərdə 562 dindarın saxlandığı aşkar edilib. Bu sıradan 296 dindar barədə həbs qərarı çıxarılıb. Bu müddət ərzində dindarların saxlanması və azad edilməsi prosesləri davam etdiyi üçün siyahı da dəyişir. Həbs edilənlərin 70%-i sünni-sələfilər, 30%-i şiələrdir. Həbs edilənlərin yalnız 13%-i başqa ölkələrdə döyüşdüklərinə görə həbs edilən şəxslərdir. 

Kitabda rəsmi Bakının dinlə bağlı siyasətinə də toxunulur. Dindarlara və dini qurumlara münasibətdə iqtidarın ya nəzarətdə saxlamaq, ya da repressiyaya məruz qoymaq siyasəti yürütdüyü deyilib. Bu total nəzarət nəticəsində dini icmaların fəaliyyət sahəsi çox məhdudlaşdırılıb. Bununla yanaşı, rəsmi Bakının islam amili ilə Qərb dipomatlarını qorxutmasına diqqət çəkilir. Yəni, rəsmi Bakı Qərbə indiki iqtidarı dəstəkləmədiyi halda hakimiyyətə islamçıların gələcəyi xəbərdarlığı edir. 

Yekun olaraq, A.Yunus Azərbaycanda islamın hakimiyyətə gəlişi sualına cavab verərək, hazırda bunun mükünsüz olduğunu deyib. Amma 20-25 ildən sonra mümkün ola biləcəyini istisna etməyib. -05C-