Azərbaycanlı doktorant Fazil Qasımov işgəncə iddiaları fonunda ədalət tələb edir

Avqust 2023-də saxta pul düzəltmək ittihamı ilə həbs edilən İstanbul Universitetinin doktorantı Fazil Qasımov, işgəncələrə və siyasi təqiblərə məruz qaldığını iddia edərək Bakı İstintaq Təcridxanasından iyulun 11-də növbəti ictimai müraciət edib:

Əvvəlki müraciətlərimdə qeyd elədiyim kimi, Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsində (BMCMİ) işgəncələrə məruz qaldığımın səbəblərindən biri iqtisadçı alim Qubad İbadoğlu ilə birlikdə Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə bağlı apardığımız araşdırmalardır. Biz Azərbaycanın ümummilli məhsulunun formalaşmasında rol oynayan azərbaycanlı investorların ölkə daxilində və xaricindəki biznes fəalliyətini araşdırmış, onların iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sektorları üzrə yatırımlarının monitorinqini aparmışıq. Bu, beynəlxalq iqtisadi araşdırma təcrübəsinə əsaslanan normal prossesdir. Bununla belə, bizim araşdırmalarımız Azərbaycan məmurları tərəfindən böyük narahatlıq doğurmuşdur. Bunun səbəbi, Azərbaycanda korrupsiya hallarının geniş yayılması, dövlət qulluqcularının kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olması və sərvətə sahib olmaqda bir-biri ilə yarışmasıdır. Biz Böyük Britaniyada azərbaycanlı investorların yatırımlarını araşdırarkən, onların Londonda daşınmaz əmlak sektoruna bir milyod dollardan çox yatırım etdiyini müəyyən etdik. Bu yatırımlar əsasən Azərbaycan məmurlarına və onların sərvətini idarə edən iş adamlarına məxsusdur. Bu araşdırmalardan sonra beynəlxalq şəffaflıq təşkilatı tərəfindən yayınlanan korrupsiya qavrama indeksi üzrə siyahıda Azərbaycanın 150-ci yerdə olması təəccüb doğurmur. Qeyd edim ki, 2020-ci ildə Böyük Britaniyanın Milli Cinayətlər Agentliyi (NCA-National Crime Agency) bu ölkənin iqtisadiyyatına, korrupsiya və digər cinayətlər yolu ilə əldə edilmiş vəsaitlərin yatırılmasının qarşısını almaq üçün mübarizəyə başlamış ilk müsadirə qərarı (Unexplained Wealth Order) Azərbaycan Beynəlxalq Bankının sabiq prezdentinə məxsus aktivlər barədə verilmişdir. Azərbaycanlı investorlar Londonda daşınmaz əmlak yatırımlarını gizdətmək üçün məxfiliyin yüksək səviyyədə qorunduğu ofşar zonalarda qurulan şirkətlərdən istifadə etmişdir. Ancaq mediaya sızdırılan sənədlər və Böyük Brtitaniya qanunvericiliyinə edilən dəyişikliklər həmin şirkətlərin benefisiar sahiblərinin üzə çıxmasına səbəb olmuşdur. Qubad İbadoğlu ilə apardığımız bu araşdırmalara görə, mən BMCMİ-də dəhişətli işgəncələrə, ləyaqəti alçaldan rəftara, hədə-qorxulara məruz qalmışam. Bu onu göstərir ki, bizə siyasi motivli cinayət işinin açılmasına qərar verənlər Azərbaycan korrupsiya cinayətlərini törədənləri himayə edir. Xatırladım ki, Aleksey Navalnı da korrupsiya faktlarını araşdırdığına görə əvvəlcə zəhərlənmiş, daha sonra saxta ittihamlarla həbs edilmiş və həbsxanada müəmmalı şəkildə ölmüşdür. Ancaq Aleksey Navalnıdan fərqli olaraq, biz iqtisadi araşdırmalarımızı ictimaiyyətə açıq məlumat bazalarında, media resurslarında aparmış daha sonra Azərbaycan ictimaiyyətini həmin məlumatlarla tanış etmişik. Böyük Britaniyanın daşınmaz əmlak bazarına Azərbaycan vətəndaşlarının yatırımlarından gələn gəlirlər Azərbaycanın ümummilli məhsulunun tərkib hissəsidir. O yatırımları edənlərin kimliyindən asılı olmayaraq, həmin məlumatlar Azərbaycan iqtisadçıları üçün maraqlıdır. O yatırımların Azərbaycan məmurları tərəfindən edilməsi isə ilk növbədə Azərbaycan xalqı üçün maraqllıdır. Çünki, Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinə əsasən, korrupsiya cinayət əməlidir və dövlət qulluqcularının kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olması qadağandır. Əgər Azərbaycan xalqını dövlət qulluqcularının kommersiya fəaliyyətindən xəbərdar edən iqtisadçı alimlər, jurnalistlər saxta ittihamlarla cinayət məsuliyyətinə cəlb edilirsə, bu ilk öncə xalqımızı cəzalandırmaqdır. Biz gələcək nəsillər naminə Azərbaycanın dövlət büdcəsinin və dövlət şirkətlərinin idarə edilməsində etik standartları yüksəltmək üçün əzimli qətiyyətli olmalıyıq. Azərbaycan məmurları Böyük Britaniya, İsveçrə, Avropa İttifaqı ölkələrin iqtisadiyyatına yatırımların milli maraqlar üçün əhəmiyyət kəsb etdiyini düşünürsə, bunu Dövlər Neft Fondu vasitəsilə edə bilərlər, ya da  Norveç kimi milli sərvət fondu (National Wealth fund) yaradıb  bu fond vasitəsilə daşınmaz əmlak və digər sektorlara yatırımlar edə bilərlər. Onda həmin yatırımlar və onlardan gələn gəlirlər xalqımızın rifahını yüksəldəcək. Qara yollarla edilən yatırımlar nə Azərbaycan xalqının, nə də Azərbaycan dövlətinin maraqlarına cavab verir. Bizə siyasi motivli cinayət işi açılması və işgəncə verməklə ləyaqətimi alçaltmaqla, hədələməklə, psixotrop maddələrdən istifadə edərək bizə açılan cinayət işi üzrə sübutların saxtalaşdırılması həmin yatırımların müsadirə olunması ehtimalını artıracaq. Biz müsadirə edilmiş aktivlərin Azərbaycan gənclərinə xaricdə təhsil imkanı yaradan AYEF-ə ianə olunmasını təklif etmişik. Böyük Britaniyada müsadirə edilmiş, azərbaycanlılara məxsus şübhəli aktivlərin Azərbaycan gənclərinin təhsilinə yönəldilməsi Azərbaycan demokratik mühitinin inkişafına töhfə verəcək. Korrupsiya Azərbaycanda anti-demokratik, aftoritar qaydaların höküm sürməsinə zəmin yaradır. Azərbaycanda demokratiyaya yumuşaq keçidin yolu beynəlxalq miqyasda korrupsiya ilə mübarizədən və Azərbaycan gənclərinə demokratik ölkələrdə təhsil imkanı yaratmaqdan keçir. Demokratik ölkələr Azərbaycanın da demokratik ölkəyə çevirilməsini səmimi şəkildə istəyirsə Azərbaycan məmurları tərəfindən korrupsiya yolu ilə əldə edilmiş vəsaitlərin demokratik ölkələrə yatırılmasına icazə verməməli AYEF layihəsinin reallaşmasına köməklik etməlidir.

Artıq 27 gündür ki, məruz qaldığım şər-böhtana kobud insan hüquqları pozuntularına etiraz olaraq aclıq edirəm. Ailəm israrla aclığı dayandırmağımı tələb edir. Ancaq həbsdə aclığı dayandırsam yenidən çayıma, yeməyimə psixotrop maddələr qatılaraq zəhərlənə, hətta öldürülə bilərəm. Xatırladım ki, 4 oktyabr 2023-cü ildə BMCMİ-də çayıma qatılan psixotrop maddələrin təsiri altında hədə-qorxu ilə mənə yalan ifadə yazdırılmış, 6 oktyabrda isə BİT Qubad İbadoğlu ilə keçirilən üzləşdirmədə eyni metodla yalan ifadəni təsdiqləməyə məcbur edilmişəm. Bu qanuna zidd prossesdə keçmiş vəkilim/müdafiəçim Anar Qasımlı müstəntiqlə əlbir olmuş sübutların saxtalaşdırılmasında iştirak etmişdir. Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 294.2-ci maddəsinə əsasən, cinayət işi üzrə təhqiqatçı, müstəntiq, prokuror və ya müdafiəçi tərəfindən sübutların saxtalaşdırılması cinayət əməlidir. Psixotrop maddələrin təsirindən azad olduqdan sonra Azərbaycan Respublikası Baş prokuroruna və Ombusdmana yazdığım ərizələrdə bütün bunları ətraflı şəkildə qeyd eləsəmdə, hələ də müstəntiqin dəyişdirilməsi və cəzalandırılması üçün heç bir tədbir görülməyib. Həmçinin, sübutları saxtalaşdıran Yusif Yusifov yenidən ifadə alınması və üzləşdirmə keçirilməsi ilə bağlı vəsaitlərimizi təmin etmir. Vəkillərim tərəfindən Baş Prokurorluğa edilən “müstəntiqə etiraz” la bağlı vəsatətə də baxılmır. Hətta siyasi motivli cinayət işlərində təcrübəli vəkilimin BİT-də mənimlə görüşməsinə icazə verilmir. Əsirlikdə olan insanlarla da belə  davranılmaz. Ayrıca, Azərbaycan Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsinin 92.9.1-ci maddəsinə əsasən, müdafiəçinin (vəkilin) müdafiə etdiyi şəxslə söhbətlərin sayı və müddəti məhdudlaşdırılmadan, təklikdə görüşmək və konfidensial ünsiyyət saxlamaq hüququ var. Qeyd edim ki, vəkillərlə görüş otağında dinləmə cihazı olduğuna görə, konfidensiallıqdan söhbət gedə bilməz.

Bu sətirləri oxuyan soydaşlarımız Azərbaycanda yaşayan doğmalarının həyatından narahat olmaya bilməz. Çünki, qanunun aliliyi olmayan yerdə heçkimin təhlükəsizliyinin qarantı yoxdur. Bu cəngəllik qanunlarının höküm sürdüyü vəhşi təbiətdə müdafiəsiz yaşamağa bənzəyir. Şərqdə ilk demokratik respublikanı quran Azərbaycan xalqı, nə yazıq ki, bir əsr sonra fundamental hüquq və azdalıqlardan məhrumdur. BMCMİ-nin müstəntiqi qanunsuz yollara əl ataraq barəmizdə açılan cinayət işi üzrə sübutları saxtalaşdırıb. Bu barədə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru, Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili, hətta BMT-nin baş katibi və ABŞ-ın dövlət katibi də məlumatlandırılıb. Ancaq nə müstəntiq dəyişdirilir, nə də cinayət işinə xitam verilir.

Min illərdir atalarımız deyir ki, zülümlə abad olunmaz. Bununla belə, BMCMİ-də dünyanın demokratik ölkələrinin Bakıdakı diplomatik nümayəndəliklərinin yaxınlığında vətəndaşlara dəhşətli işgəncələr verilir, vətəndaşların çayına, yeməyinə psixotrop maddələr qatılıb sübutlar saxtalaşdırılır. Azərbaycan hakimiyyəti bu repressiyaları dayandırmasa, təəssüf ki, ölkəmiz beynəlxalq sanksiyalarla üzləşəcək. Bu gedişatın ölkəmiz, xalqımız üçün yaratdığı riskləri gördüyümüzə və bunu önləmək üçün təkliflər, təşəbbüslər irəli sürdüyümüzə görə bizimlə düşməncə davranmaq, bizi ləkəmək saxta ittihamlarla cinayət məsulliyətinə cəlb etmək, ailəmizə əza vermək əsil vicdansızlıqdır. Biz Azərbaycanı bizə qondarma, siyasi motivli cinayət işi açılmasına qərar verənlərdən az sevmirik. Biz onlar kimi korrupsiya cinayətləri törətməmişik. Biz ölkəmizin geosiyasi qarşıdurma məkanına çevrilməsini, beynəlxalq sanksiyalarla üzləşməsini də istəmirik. Biz var dövlət vəzifə hərisi də deyilik. Həm Qubad İbadoğlu üçün həm də mənim üçün müəllimlikdən daha şərəfli peşə yoxdur. Biz xalqımızın təhlükəsizliyi və rifahı naminə həyatımızı təhlükəyə ataraq Azərbaycan rəsmilərindən ölkəmizdə demokratik islahatlar aparılmasını, qanunun aliliyinin təmin olunmasını, korrupsiya ilə mübarizənin gücləndirilməsini təhsildə fürsət bərabərliyi yaradılmasını sosial və iqtisadi azadlıqların bərqərar olunmasını tələb edirik. 

Mənim Qubad İbadoğlu ilə apardığım tədqiqatlar Azərbaycanda demokratik islahatların aparılması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki, demokratik islahatlar korrupsiya ilə mübarizdən başlayır. Biz istər mindən çox Azərbaycan gəncinə xaricdə təhsil imkanları yaradan AYEF layihəsini irəli sürməklə, istər SOCAR-da aşkar etdiyimiz korrupsiya faktlarını ictimailəşdirib korrupsiyaya bulaşmış rəhbərliyin dəyişdirilməsinə nail olmaqla, istərsə də Azərbaycan məmurlarının Avropa ölklərindəki kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı araşdırmalarımızla Azərbaycanda demokratik islahatlar aparılması üçün tarixi xidmətlər göstərmişik. İctimai maraqlara xidmət edən bu fəaliyyətimizə görə Azərbaycanda anti-demokratik mühitdən yararlanan şəxslərin qəzəbinə tuş gəlmişik. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası vətəndaşların törətmədiyi cinayət əməlinə görə azadlıq hüququndan məhruz edilməsini qadağan edir. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinə görə təqsiri olmadığını bilə-bilə şəxsi cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək (290-cı maddə) qanunsuz olaraq tutmaq, həbsə almaq və ya həbsdə saxlamaq (292-ci maddə) , polis idarəsində işgəncə vermək (113-cü maddə) , qəsdən sağlamlığa ağır zərər vurmaq (126-cı maddə), öldürməklə və ya sağlamlığa ağır zərar vurmaqla hədələmək (134-cü maddə), özünü öldürmə həddinə çatdırmaq (125-ci maddə), psixotrop maddələrin istehlakına təhlik etmək (236-cı maddə) cinayyət əməlləridir. COP-29 kimi mötəbər BMT tədbirinə ev sahibliyi edən ölkədə UN GSP məzununa, İstanbul Universiteti doktorantına qarşı bütün bu cinayyətlərin törədilməsi ağlasığmazdır. Ümid edirəm ki, BMT baş katibi Antonio Kutarreş və İnsan Hüquqları üzrə Ali komissarı Volker Türk UN GSP məzununa qarşı törədilən bu cinayyətlərə səssiz qalmayacaq. İnsan hüquqları pozuntuları heç bir ölkənin daxili işi deyil. Azərbaycan vətəndaşı olmağımız üçün korrupsiya ilə mübarizə aparmağımız bizi fundamental hüquq və azadlıqlardan məhrum etmək üçün əsas yaratmır.

Mən ABŞ-da, Kanadada, Türkiyədə, Avropa ölkələrində yaşayan soydaşlarımızdan, jurnalist dostlardan, elm adamlarından, BMT, Avropa İnstitutları, beynəlxalq media qurumları və demokratik ölkələrin diplomatları ilə əlaqə saxlayaraq (zəng edərək, məktublar yazaraq, sorğular göndərərək) , bizə dəstək olmalarını, Aleksey Navalnının aqibətini yaşamağımıza imkan verməmələrini xahiş edirəm.