Media-icmal 07.03.19

Dövlət başçısı İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın bir qrup mədəniyyət və incəsənət xadimilə görüşünə münasibət, Dövlət Neft Fodnunun fəaliyyətinə baxış, qaz və elektirk limitinin ləğvi təklifləri və s. bugünkü (07 mart, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Mədəniyyət müzakirələri

"Azərbaycan" qəzeti "Mədəniyyət həm də iqtisadi inkişafın təminatçısıdır" sərlövhəli məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın martın 1-də bir qrup mədəniyyət və incəsənət xadimilə görüşünü dəyərləndirir.

Müəllifə görə, bu görüş unikal və yaddaqalan vacib tədbir kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir: "Geniş formatda keçirilən sonuncu tədbir isə yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyan, bütün sahələrdə çox ciddi islahatlar həyata keçirən Azərbaycan üçün böyük önəm daşıyır", müəllif bu görüşün bir aspektini də belə dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, qısa müddətdə humanitar sahədə ciddi addımlar atılıb, sosial layihələr paketinin icrasına başlanılıb, bu baxımdan mədəniyyət və incəsənət sahəsində aparılan islahatların ruhuna uyğun ideyaların müzakirəsi və həlli zərurətə dönüb.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu görüşdə prezident mədəniyyət sahəsində görülmüş işlər barədə, paytaxtda teatr binalarının təmiri, rayon mərkəzlərində yeni teatrların tikilməsi, əsaslı təmiri, muzey binalarının tikintisi, hər bir şəhərdə tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin yaradılması, ölkə ərazisində dini abidələrin əsaslı şəkildə təmiri, yeni məscidlərin tikilməsi barədə danışıb.

Məqalə müəllifi deyir ki, tədbirdə dövlət başçısı bundan sonra görüləsi işlər barədə danışmağa mədəniyyət və incəsənət xadimlərini dəvət edib: "...mən istəyirəm ki, bundan sonra mədəniyyət sahəsində işlər sistemli qaydada görülsün.

Biz bu məsələlərlə bağlı siyasətimizi ardıcıl olaraq aparmalıyıq. Əlbəttə ki, sadəcə olaraq, mədəniyyət obyektlərinin tikintisi, təmiri bizim məqsədimizi tam ifadə edə bilməz. Biz bu məsələlərə daha da geniş kontekstdə baxmalıyıq".

Müəllif hesab edir ki, dövlət başçısı bununla öz islahatçı mövqeyini ortaya qoyub, islahatların kökündə mədəniyyətin, incəsənətin inkişafının dayanmasının

vacibliyini diqqətə çatdırıb.

Müəllif deyir ki, bu görüşdə dövlət başçısı milli-mənəvi dəyərlərin, mədəniyyət və incəsənətin ölkənin müstəqilliyinin əbədi təminatçısı rolunu oynamasını xüsusi qeyd edib.

Müəllifə görə, prezident hesab edir ki, iqtisadi islahatları davamlı surətdə irəli aparmaq, uğurlardan maksimum faydalanmaq üçün hər bir vətəndaşın mədəni səviyyəsinin artması, düşüncə və davranışlarının müasirləşməsi vacibdir: "Buna nail olmaq üçün, əlbəttə ki, əsas amil mədəniyyətimiz, incəsənətimiz, ədəbiyyatımız, ana dilimiz, milli təfəkkürümüzdür".

Sonda isə prezident görüşə ümumi rəy verib: "Ümumiyyətlə, mədəniyyətimizin gələcək inkişafı, cəmiyyətdə mövcud olan ovqat, gənc nəslin tərbiyə olunması, bütün bu məsələlər bir-biri ilə bağlıdır. Ölkə iqtisadi cəhətdən inkişaf edə bilər, siyasi cəhətdən də beynəlxalq mövqeləri güclü ola bilər, ancaq əgər biz xalqımızın əsas, təməl prinsiplərini diqqətdən kənarda qoysaq, onda ölkəmizin uğurlu inkişafı dayanıqlı ola bilməz".

Əgər neft gəlirlərinin 75 faizi xərclənibsə...?

"Azadlıqinfo.az"da isə "Bu qədər pul batıran Neft Fondu tənqidi də qəbul etmir" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Sayt tanlnmış iqtisadçı-ekspert, alim Qubad İbadoğlunun Dövlət Neft Fondunun gəlirlərinin azalması ilə bağlı düşüncələrinə yer verib.

Belə ki, bu günlərdə Q.İbadoğlu bir açıqlamasında bildirmişdi ki, Fondun ötən il valyuta vəsaitlərinin idarəedilməsindən gəlirləri 6 dəfə azalıb,bu azalmanı şərtləndirən başlıca amillərdən biri səhmlərdə yerləşdirilən sərmayənin idarəedilməsindən 42,9 milyon dollar zərərə düşməsidir.

Ekspert Fondun bu tənqidi qəbul etməyərək əsassız saymasına cavab verib və bunu belə əsaslandırıb: "Məni bu yazını yazmağa məcbur edən özlərini ağıllı hesab edib başqalarını aşağılayanların Dövlət Neft Fondunu Norveç Pensiya Fondu, Yeni Zellandiya və ABŞ-in Alyaska Fondu ilə müqayisəyə edərək ötənilki biabırçı göstəriciyə bəraət qazandırmalarıdır".

Müəllif yazır: "Belə ki, ARDNF-nin açıqlamasında qeyd olunur ki, "2018-ci ildə Norveçin Dövlət Pensiya Fondunun gəlirliliyi 6,1 faiz, Alyaska və Yeni Zelandiyanın fondlarının gəlirliliyi isə müvafiq olaraq 1,1 faiz və -2,18 faiz olub.

Qeyd edilən dövr üzrə Neft Fondunun investisiya portfelinin lokal valyutada gəlirliliyi 0,35 faiz olub".

Daha sonra Q.İbadoğlu həmin fondların investisiya portfelinin 2010-2017-ci illərdə orta gəlir göstəricisini Dövlət Neft Fondu ilə müqayisə edir: "2010-2017-ci illər üzrə investisiya portfelinin orta illik gəliriliyi Norveç Pensiya Fondunda 7,6 faiz, ABŞ-ın Alyaska Fonunda 9,7 faiz, Kanadanın Alberta Fondunda 11,5 faiz, Yeni Zellandiya suveren Fondunda 15,5 faiz olub.

Həmin dövr ərzində Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun investisiya portfelinin orta gəlirliyi isə 1,53 faiz olub".

Q.İbadoğlu deyir ki, elementar iqtisadi biliyi olanlar da başa düşür ki, faizlərin artma dövrünə daxil olan iqtisadi fazada səhmlərə sərmayə qoymaqla qazanmaq olmur, Fondun isə ötən il 5 milyard dollarlıq sərmayəsi səhmlərdə olub.

Ekspert deyir ki, Fondun açıqlamasında diqqət çəkən ikinci məqam əsas missiyasının neft gəlirlərinin gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılması olmasını bəyan etməsidir:

Müəllif bu yanaşmanın özünü bir kənara qoyur və deyir ki, ötən 15 il ərzində vəsaitlərin yığılması və ya uzunmüddətli inkişaf layihələrinə yönəldilməsi əvəzinə onların büdcəyə transfertlər vasitəsilə cari və infrastruktur layihələrinə xərclənməsi prioritet olub.

Belə ki, 1 yanvar 2019-cu ilə qədər "Azəri-Çıraq- Günəşli"dən 138 milyard 209 milyon dollar vəsait daxil olub, hazırda Fondun aktivləri 38 515,2 milyon ABŞ dollarına bərabərdir.

Ekspertə görə, nəzərə alınsa ki, aktivlərin bir hissəsi valyuta vəsaitlərinin idarəolunmasından əldə olunan gəlirlərin hesabına formalaşıb, onda belə çıxır ki, yalnız bir yataqdan-ACG-dən əldə edilən neft gəlirlərinin 100 milyard dollardan çoxu və ən azı hər 4 dollardan 3-ü xərclənib: "Əgər son 15 ildə ölkəni idarəedənlər neft gəlirlərinin 75 faizini xərcləyibsə, onda hansı əsasla biz neft gəlirlərinin gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlayırıq iddiası ilə çıxış etmək olar? Belə olan halda neft gəlirlərinin nəsillər arasında ədalətli bölgüsündən danışmağa dəyərmi?"

Son olaraq isə müəllif bütün bunlara ARDNF-nin cavablarını bilməyin maraqlı oldğunu vurğulayır.

Bahalaşan neft, dəyişməyən limit

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Qaz və elektrik enerjisi ilə bağlı limitin ləğv olunması təklifi" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif əhalinin istiliklə təmin olunmasında bəzi yerlərdə çətinliklərin olduğunu deyir, xüsusilə dağlıq və dağətəyi rayonlarda qazdan istifadədə problem yaşandığını deputat və ekspertlərlə müzakirəyə çıxarır.

Müəllifin deməsinə görə, belə ərazilərdə yaşayan əhali ilin əvvəlində qaz limitini tükətmiş olur, 300 kubmetr qaz limiti bitdikdən sonra hər kubmetr qazı daha 10 qəpiyə yox, 20 qəpiyə almalı olur, buna gücü çatmadığı üçün meşələrdə ağacları qırır, odun yandırmağa başlayır.

Müəllif iddia edir ki, bununla bağlı məlumatlar var ki, aztəminatlı insanlar artıq elektrikdən, qazdan istilik məqsədilə istifadə edə bilmirlər.

Yazı müəllifi hesab edir ki, bu vəziyyətdən çıxış yolu təbii qazdan güzəştli qiymətlə istifadə üçün qoyulan limitin ləğv olunması, əhaliyə aşağı qiymətlə təbii qazdan, elektrik enerjisindən istifadə imkanı yaradılmasıdır.

Deputat Fazil Mustafa da "Yeni Müsavat"a deyir ki, vətəndaşın həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün hökumət belə qərar verə bilər:

Deputat deyir ki, vətəndaşın istilik məqsədilə ağac qırmasına səbəb gəlrilərin aşağı olmasıdır, əgər gəlirlər normal olarsa, o zaman odun yandırmağa ehtiyac qalmaz: "Son dövrlər nə qədər əmək haqları və pensiyalar qaldırılsa da, dünya standartları ilə müqayisədə yaşam şərtləri regionda çox bərbaddır. İnsanlar çox vaxt ən sıradan olan tələbatlarını ödəməyə pul əldə edə bilmirlər. Ona görə də, belə bir güzəştli addımın olması faydalı olardı. Çünki hazırda çox insan bu yüksək qiymətlərdən və limitin az olmasında əziyyət çəkirlər".

F.Mustafa bu təklifi maraqlı, vətəndaşın marağına uyğun, hökumətin də marağı təmin etmək üçün yetərli imkanlara sahib olduğunu deyərək bu limitlərin aradan qaldırılması məsələsini Mili Məclisdə qaldırmağa çalışacağını vəd edib.

"Neft Araşdırmalar Mərkəzi"nin rəhbəri İlham Şaban da hesab edir ki, enerji böyük istehlak təbəqəsi üçün əlçatan olmalıdır: "Əgər əlçatan deyilsə, o zaman ya enerjidən istifadə azalır, istehlakçılar alternativ enerji növləri axtarırlar. Hökumət hər zaman bu məsələyə diqqət etməlidir, çünki enerji daşıyıcılarının qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənir. Hökumətin birinci vəzifəsidir ki, əhalinin maddi vəziyyətinə uyğun çevik qiymət siyasəti yürütsün".

Ekspertə görə, hökumət indiki qayda ilə enerji satışından bir tərəfdən gəlir əldə edirsə, digər tərəfdən onun təbiətinə, başqa resurslarına ziyan dəyir.

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda limit məsələsi 2016-cı ilin son rübündə ölkəyə təbii qazı idxalı ilə başlayıb, 2018-ci ildə bu məqsədlə dövlət büdcəsindən Dövlət Neft Şirkətinə 250 milyon manat vəsait ayrılıb, indi Azərbaycan bu qazı idxal etmirsə, ən azı bu limitin həcmi artırılmalıdır.

Ekspert onu da qeyd edir ki, bu məsələdə differensial yanaşma da ola bilər, bunun üçün beynəlxalq təcrübə var və bunu tətbiq edərək enerjidən daha səmərəli istifadə formalaşdıra bilər.

Son vaxtlar dünya neftin bahalaşdığını deyən ekspert qiymət dəyişsə də, keyfiyyətdə dəyişiklik olmamasına diqqət çəkərək hesab edir ki, neftin qiymətinin birdən-birə 50 faiz artımından hökumətin nə qədər qazandığını araşdırmaq lazəmdır, amma bunu heç kim araşdırmır.