İqlim maliyyələşməsi üçün illik 300 milyard dollar təsdiqlənib

Noyabrın 23-də BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasına tərəflərin Konfransının (COP29) 29-cu sessiyası Bakıda başa çatdı. Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Naziri Muxtar Babayevin rəhbərliyi ilə iki həftə davam edən konfrans əsas iqlim məsələləri üzrə mühüm irəliləyişlərə nail oldu və bu tədbir qlobal iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsi kimi yadda qaldı.

Bağlanış nitqində Babayev bütün tərəflərin mənalı nəticələr əldə etmək əzmini vurğuladı. "Heç kim Bakını əsas məqsədimizlə bağlı yaxşı nəticə əldə etmədən tərk etmək istəmir," deyə o bildirdi və nümayəndələri qalan fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmağa çağırdı. Onun birlik çağırışı iqlim böhranının təcili həllini vurğuladı, çünki qlobal diqqət COP29-a yönəlmişdi.

Braziliyanın Ətraf Mühit Naziri Marina Silva bu hissi gücləndirərək Braziliyada keçiriləcək COP30 üçün yüksək hədəf müəyyən etdi. O, həmrəylik və təcili fəaliyyətin zəruriliyini vurğulayaraq dedi: "Qarşılaşdığımız böhranı nəzərə alaraq, cəmiyyət yalnız məsuliyyətli addımlarla irəliləməyimizi tələb edir."

COP29-da əsas nailiyyətlər

Sessiya, Paris Sazişinin 6-cı maddəsi üzrə onillik bir çıxılmaz vəziyyəti həll edərək qlobal karbon bazarları üçün çərçivə üzərində tarixi bir razılaşma əldə etdi. Yeni müddəalar ölkələrin emissiyaların azaldılması sahəsində əməkdaşlıq etməsi üçün şəffaf və etibarlı mexanizmlər yaradır, əvvəlcədən gözlənilən 250 milyard ABŞ dollarından 300 milyard dollarlıq illik qənaətə yol açır.

Bu inkişafın xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə külək elektrik stansiyaları və meşələrin bərpası təşəbbüsləri daxil olmaqla, bərpa olunan enerji layihələrinə sərmayələrin dalğasına səbəb olacağı gözlənilir. Babayev bu qənaətlərin iqlim məqsədlərini dəstəkləmək üçün reinvestisiya edilməsinin əhəmiyyətini vurğulayaraq bu razılaşmanı "iqlim diplomatiyasının ən çətin vəzifələrindən birinin həlli" adlandırdı.

Digər bir tarixi mərhələ, iqlim dəyişikliyinin təsirlərinə ən çox həssas olan ölkələrə maliyyə yardımı göstərmək üçün Zərərlər və Təzminat Fonunun işə salınması oldu. Əvvəlcə COP27-də razılaşdırılan və COP28-də rəsmi olaraq təqdim olunan fond, Azərbaycanın sədrliyi dövründə yeni bir təkan qazandı. Dünya Bankı və digər tərəfdaşlarla əldə edilmiş razılaşmalar fondun 2025-ci ilə qədər layihələrə maliyyə ayırmağa başlamasını təmin edir, artıq 730 milyon dollar vəsait vəd edilib.

Azərbaycan rəhbərliyi kiçik ada dövlətləri və ən az inkişaf etmiş ölkələrin ehtiyaclarını prioritetləşdirərək, Prezident İlham Əliyevin iqlimlə bağlı problemlərin həllinə bağlılığını nümayiş etdirdi. Bakıda gücləndirilmiş fondun əməliyyat strukturu iqlim bərabərliyi sahəsində əhəmiyyətli bir nailiyyət təşkil edir.

İnnovativ təşəbbüslər və maliyyə öhdəlikləri

COP29, iqlim fəaliyyətində hesabatlılığı və inklüzivliyi artırmağa yönəlmiş Bakı Qlobal İqlim Şəffaflıq Platformasını təqdim etdi. Bu platforma inkişaf etməkdə olan ölkələrə ikiillik şəffaflıq hesabatları hazırlamaq üçün dəstək göstərəcək və Paris Sazişinin hesabat tələblərinə əməl olunmasını təmin edəcək.

Konfrans həmçinin yeni kollektiv iqlim maliyyələşdirmə məqsədini müəyyən etdi və inkişaf etmiş ölkələrdən inkişaf etməkdə olan ölkələrə illik öhdəlikləri 2035-ci ilə qədər 300 milyard ABŞ dollarına çatdırdı. Bu iddialı hədəf maliyyələşdirmə bazasını özəl və çoxtərəfli mənbələr hesabına genişləndirir və inkişaf etməkdə olan ölkələrdən könüllü töhfələri təşviq edir.

Əlavə razılaşmalar yeni qlobal adaptasiya məqsədlərinin qəbulunu, Şarm əl-Şeyxdə təsir azaltma ambisiyalarını və gender və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı hərtərəfli çərçivəni əhatə etdi. Bu razılaşmalar COP29-un nəticələrinin inklüzivliyini və genişliyini vurğulayır.

Qlobal təqdir və COP30 üçün impuls

BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının icraçı katibi Saymon Stiell əldə edilən irəliləyişi, xüsusən karbon bazarları üzrə müzakirələrin həllini yüksək qiymətləndirdi. "İqlim maliyyələşdirilməsini üçqat artırmaq barədə razılaşma iqlim dəyişikliklərindən ən çox əziyyət çəkənlərə dəstək vermək üçün həyati əhəmiyyətə malikdir," deyə o qeyd edərək Azərbaycanın bu irəliləyişlərə töhfəsini yüksək qiymətləndirdi.

COP29 prezidenti Muxtar Babayev tədbirin təşkilində göstərdiyi dəstəyə görə Prezident İlham Əliyevə, BMT rəhbərliyinə və Azərbaycan institutlarına təşəkkürünü bildirdi.

Nümayəndələr Bakını tərk edərkən, COP29-da qəbul edilmiş qərarlar iqlim böhranını innovasiya, əməkdaşlıq və maliyyə ambisiyaları vasitəsilə həll etmək öhdəliyini bir daha vurğuladı. Braziliyada keçiriləcək COP30 yaxınlaşdıqca, Azərbaycanda yaradılan impuls daha birləşdirilmiş və təsirli qlobal iqlim strategiyasına ümid yaradır.