Media-icmal 11.11.2016

Ölkədəki iqtisadi islahatların dəyərləndirilməsi, böranın dərinləşməsi, Qərblə iqtisadi əlaqələrin sıx qurulması zərurəti, ağacların qanunsuz kəsilməsinə görə cərimələr bugünki medianın aparıcı mövzusudur. 

İqtisadi modernləşmə formulu           

“Azərbaycan” qəzeti “İqtisadi modernləşmənin uğur formulu” sərlövhəıi (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109577) məqalədə ölkədəki böhran şəraitində aparılan iqtsadi islahatları dəyərləndirir.

Müəllif hesab edir ki, böhran yeni iqtisadi ideyaları həyata keçirmək üçün münbit şərait deməkdir və inkişafın davamlılığını təmin edən başlıca amillərdən biri də məhz strateji hədəflərin düzgün müəyyənləşdirilməsidir: “Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin çevik və praqmatik iqtisadi siyasəti və vaxtında görülmüş qabaqlayıcı tədbirlər dünya iqtisadiyyatındakı mənfi proseslərin ölkəmizə təsirlərinin minimuma endirilməsinə imkan yaratdı”.

Müəllif deyir ki, ölkənin dayanıqlı iqtisadi inkişafının təmin olunmasında ölkədəki siyasi sabitliklə yanaşı, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və bu siyasətin prioritet istiqamətlərini özündə əks etdirən dövlət proqramları müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.

Müəllif vurğulayır ki,  dünya iqtisadiyyatı yeni çağırışlarla üzləşdiyi üçün Azərbaycan iqtisadiyyatı da bu çağırışlara cavab verməlidir, bu səbəbdən də ölkədə biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, ümumilikdə qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən sistemli tədbirlər böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müəllif bu düşüncədədir ki, son vaxtlar iş adamları və biznes üçün ölkədə kifayət qədər əlverişli mühit yaradılıb.

Müəllif düşünür ki, Azərbaycan post-neft dövrünə yeni iqtisadi modellə daxil olub və model ölkənin qeyri-neft sektorunun inkişafını nəzərdə tutur. Müəllif hesab edir ki, son vaxtlar yaranan bir sıra qurumlar  fəaliyyət istiqamətində mühüm addımlardır. Məqalədə deyilir ki, ölkədə sahibkarlığın inkişafı və xarici investisiya təşviqi üçün yetərli qədər hüquqi mexanizmlər vardır.

Müəllif deyir ki, ölkə iqtisadiyyatı innovativ inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub və sənaye parklarının yaradılması bunun təzahürüdür. Müəllifə görə, bu addım həm də artıq yeni iqtisadi çağırışlara verilən reaksiyadır.  Yazıda deyilir ki, bundan irəli gələrək daxili investisiya layihələri nəticəsində zavod-fabriklər, sənaye parkları və sənaye məhəllələri, texno və aqroparklar və digər təyinatlı istehsal obyektlərinin inşası sürətlənib. Məqalədə vurğulanır ki, hökumət qeyri-neft sektorunun inkişaf bazalarından biri kimi aqrar-sənaye sektoruna daha böyük üstünlük verir və inkişafın əsas sütunlarından biri aqrar sektordur.  

Müəllif deyir ki, bütün atılmış və atılacaq addımlar  Prezident İlham Əliyevin yeni iqtisadi islahatlar konsepsiyasının tərkib hissəsidir və milli iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə Strateji Yol Xəritəsinin başlıca istiqamətləridir.

Dərinləşən böhran, ixtisarlar və pulsuzluq

“Azadlıqinfo” saytı “Böhranda birgə batanlar” sərlövhəli məqalədə isə (http://www.azadliq.info/164839.html) müəllif ökədə böhranın artıq daha dərin qatlara enməsini araşdırır.

Müəllif deyir ki, son zamanlar əhali böhranla paralel şəkildə addımlamağa çalışır və hələ ki, evdəki “yastıq-bank” buna imkan verir. Amma müəllif bunu da xatırladır ki, böhran səngimir: “Bəllidir ki, heç bir qabaqlayıcı, yüngülləşdirici tədbir görülmür. Açıq şəkildə böhranla baş-başa buraxılmışıq”.

Müəllif işsizlik və ixtisarların hər sahədə davam etdiyini deyir, rəsmilərin ölkədə inkişaf barədə danışıqlarını nağıl adlandırır.  Müəllif hesab edir ki, manatın günü-gündən dəyərdən düşməsilə gətirdiyi bahalaşma istehsalı olmayan ölkə üçün fəlakətdir.     Məqalədə bankların bir-birinin ardınca bağlanması, iş adamlarının ölkədən çıxışlarına qadağalar qoyulması da ironiya ilə “analoqsuz inkişaf”ın göstəricisi adlandırılır.

Müəllif belə bir situasiyada “böhranda insanlar işsiz-gücsüz necə yaşayır?” sualının gündəmə gəldiyini deyir və son zamanlar alış-verişdə xırda pul yaşanmasını belə dəyərləndirir: “Bu, adi və təsadüfi məsələ deyil, bu iriməbləğli pullar (daha çox 100-50 manatlıqlar) insanların evdəki ehtiyat pullarıdır. İnsanlar dar günü üçün yığılan pullardan istifadə edir, amma bu, müvəqqəti haldır”.

Müəllif hesab edir ki, insanların həyatında yaşanan böhran, demək olar ki, hökumətlə paralel gedir, hökumət işyerlərini ixtisar edir, vətəndaşlar da aldıqları məhsulları. Müəllif deyir ki, insanların ehtiyat büdcəsi də daimi deyil, üstünə pul gəlmr, bir gün tükənəcək. Müəllif hesab edir ki, ölkədəki böhrana görə hökumət xalq önündə təqsirlidir: “Hökumət ən başından bu ölkəni, xalqı düşünmədi. Düşünsəydi ölkənin qızıl dövrü əldən çıxmazdı. Neftdən gələn gəlirləri öz ailə biznesləri üçün mənimsəməzdilər”.

Müəllif insanların baş verənlərə laqeyd münasibətilə bağlı deyir: “Hamımız yaxşı bilirik ki, böhran hər gün daha da dərinləşərək soyuq külək kimi iliyə qədər işləyəcək. Bunu bilib səssiz qalmaq elə böhranın qarşısını almaq üçün heç bir addım atmayan hökumət kimi davranmaq deyil? Fərq bilirsiniz nədir? Fərq odur ki, onlar bizim taleyimizə, biz isə özümüzün, övladlarımızın taleyinə biganə yanaşırıq”.

İstiqamət Qərbə olmalı...

“Exo” qəzetində isə “Avropa ölkələri Azərbaycan iqtisadiyyatını xilas edə bilər, İran yox” sərlövhəli məqalə diqqət çəkir. (http://ru.echo.az/?p=50739)

Mövzunun gündəmə gəlməsinə səbəb kimi müəllif bu günlərdə Bakıda keçirilən birgə İran-Azərbaycan konfransında İranın Azərbaycana 1,2 milyard dollar həcmində sərmayə yatırmasını göstərir. Elə bundan da irəli gələrək müəllif İran və Azərbaycan iqtisadi maraqlarının perspektivini ekspertlərlə müzakirə edir.

“Əgər perspektivlərdən danışsaq, Azərbaycan üçün Qərblə sıx iqtisadi əlaqələr qurmaq əlverişlidir. İran neftə alterntiv olaraq Azərbaycana heç nə təklif edə bilməz. Avropa ölkələri isə Azərbaycana sənayenin elmi əsaslı sahəsini inkişaf etdirməyə dəstək olar ki, bu da gələcəkdə ölkənin iqtisadiyyatını xilas edə bilər”.

Bunu isə qəzetə ekspert Oqtay Haqverdiyev şərh edir.

Ekspertə görə, İran iqtisadiyyatı da tam şəkildə inkişaf etməyib, amma bəzi sahələrdə əməkdaşlıq mümkündür. O.Haqverdiyev “Şimal-Cənub” nəqliyyatı dəhlizinin reallaşdırılması sahəsində İranın tərəfdaş kimi özünü yaxşı cəhətdən göstərmədiyi qənaətindədir: “Bir çox ölkələr bizi dəstəklədi, İran isə passiv mövqe tutdu. Baxmayaraq ki, İran layhədə iştiraka razı oldu, amma dəmir yolunun özlərinə aid hissəsini quraşdırmaq üçün pulları olmadığndan şikayətləndilər”.         

Ekspertə görə, bu əməkdaşlıqda üst-üstə düşməyən maraqlar da var və buna görə belə məqamlar həmişə nəzərə alınmalıdır: “Bundan əlavə, İran Azərbaycan münasibətlərində geosiyasi baxışlar daim iqtisadi əlaqələri üstələyəcək. İran Ermənistanı müəyyən məsələlərə qoşmaq istəyəcək ki, bu da problemlər yaradacaq. Bundan irəli gələrək, məqsədəuyğunluq və perspektivdən danışırıqsa, Azərbaycan üçün Qərblə iqtisadi əlaqələr qurmaq zərurətdir”. 

Müəllif deyir ki, İran tərəfin xarici investisiya məsələləri üzə məsulları İranda bütün xarici investisiyaların hökumət tərəfindən qoruma altına alındığını bildirərək, iş adamlarını investisiya qoyuluşuna təşviq edib.

“Bəzilərində İran barədə düzgün olmayan rəy formalaşıb. Biz xarici investorları qanunvericilik səviyəsində müdafiə edirik və yerli və xarici investorlar arasında fərq qoymuruq”. Bunu isə İran tərəfin nümayəndəsi Azad Qəhrəmani bildirib.

Cərimələr artsa da, ödənişlər azalır

“Bizim Yol” qəzetində “Bakıda "yaşıl soyqrım"la bağlı şok faktlar” sərlövhəli (http://www.bizimyol.info/news/87458.html) məqalədə müəllif Bakıda qanunsuz olaraq ağacların kütləvi doğranmasını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bir ağac il әrzindә atmosferә üç nәfәrlik bir ailәnin il boyu tәnәffüsünә bәs edәcək qədər oksigen buraxır, atmosferin çirklәnmәsinin qarşısını alır, havanı işlәnmiş qazlardan tәmizlәyir vә şәhәrlәrin sәs fonunu tәnzimlәyir.

Müəllif bunu da xatırladır ki, torpaq sürüşməsini, zəlzələni önləmək üçün ağac əkmək ən optimal çıxış yoludur. Daha sonra müəllif ağaçın ətraf mühitə və insan haəyatına müsbət təsirləri barədə düşüncələrinə geniş yer verir.

Daha sonra isə müəllif qanunsuz ağackəsmələrə görə məcəllələrdə nəzərdə tutulan cəzalar barədə danışır. Müəllif deyir ki, belə qanunsuz addımlara görə, 350 manatdan 30 min manata qədər cərimələr nəzərdə tutulur. 

Müəllif rəsmi məlumatlara istinadən 2015-ci ildə ətraf mühitin mühafizəsi ilə əlaqədar 3 132 akt və 983 protokol tərtib olunaraq 1 640 “məcburi göstəriş” verildiyini bildirir: “910 iş üzrə 1 294 030 manat cərimə tətbiq edilərək, 419 iş üzrə 847 358 manat iddia qaldırılıb. Hüquq-mühafizə orqanlarına göndərilən 346 işdən 114-nə, icra qruplarına göndərilən 471 işdən 271-nə, məhkəmələrə göndərilən 166 işdən 45-nə baxılaraq müvafiq tədbirlər görülüb”.

Məüllif bu statistikanın özünü də maraqlı adlandırır və 910 iş üzrə 1 294 030 manat cərimə tətbiq edilibsə, orta hesabla hər bir cərimə məbləğinin 1422 manat olduğunu nəzərə çatdırır. Müəllif deyir ki, hüquq-mühafizə orqanlarına göndərilən 232, icra qruplarına göndərilən 200, məhkəmələrə göndərilən 121 işə dair müvafiq tədbirlər görülməyib, əks halda cərimə məbləğləri göstərildiyindən dəfələrlə artıq olmalıydı. Müəllif vurğulayır ki, il ərzində 553 fakt üzrə təbiətə qənim kəsilənlər məhkəmələrin, polislərin dəstəyilə haqlı çıxarılıb.  

Müəllif deyir ki, cərimə məbləğləri artsa da, cərimədən daxilolmalar azalıb.

Onun sözlərinə görə, bu statistika və tətbiq olunan cərimə məbləğləri elan olunan cərimələrdən xeyli azdır. Bu mənada müəllif bəzi tikinti şirkətlərinə, xarici şirkətlərə 120 min, 400 min, 675 min manat arasında cərimə kəslildiyini, 10 minlərlə cərimə edilənlər olduğunu deyir, amma cərimələrin məbləğilə ödəniş məbləğlərinin birbirinə uyğun gəlmədiyi vurğulanır.

Müəllif xatırladır ki, 2014-cü ildə bir il üç ay ərzində qanunsuz ağac kəsmə ilə bağlı 968 akt yazılıb, 221 nəfər 4 milyon 600 min manat cərimə olunub: “ İki ildə cərimə məbləğləri arasında təxminən 4 dəfə fərq var, baxmayaraq ki, ətraf mühitə zərər vuranların sayında azalma yodur”.