Media-icmal 14.06.19

Ölkə təhsilinin əldə etdiyi nəticələr, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Avropa İttifaqı ölkələri şirkətlərinin mümkün risk mənbələrini göstərmələri, bank kredit faizlərinin yüksək olması və s. məsələlər bugünkü (14 iyun, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Təhsildəki nəticələr

"Azərbaycan" qəzeti "Təhsilin inkişaf strategiyası: nailiyyətlər və əsas hədəflər" sərlövhəli məqalədə ölkə təhsilinin uğurlarını dəyərləndirir.

Məqalənin müəllifi təhsil naziri Ceyhun Bayramovdur.

Müəllif deyir ki, müstəqil Azərbaycanın bugünkü inkişaf səviyyəsinə çatmasında, dünya birliyində layiqli yer tutmasında ulu öndər Heydər Əliyevin müstəsna xidməti olub, ölkədə iqtisadiyyata, elmə, təhsilə və mədəniyyətə diqqət verərək gələcək inkişaf üçün güclü təməl yaradıb.

"Ümummilli liderin genişmiqyaslı fəaliyyətində təhsilin inkişafı hər zaman prioritet sahə kimi mühüm yer tuturdu, indi isə ölkə prezidenti İlham Əliyevin təhsil sektoruna göstərdiyi diqqət və qayğıya görə son illər təhsil tarixində də islahatların daha da dərinləşməsi dövrü kimi xarakterizə olunur" deyə nazir bildirib.

Nazirin deməsinə görə, son illərdə təhsilin inkişafı ilə bağlı qəbul olunan mühüm strategiya və proqramlar nəticəsində dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan xərclər əhəmiyyətli şəkildə artıb, 2013-cü ilə nisbətən 60 faizdən çox artaraq, 1.4 milyard manatdan 2019-cu ildə 2.3 milyard manata çatıb, 2003-cü ilə nisbətən isə təhsil xərcləri 9 dəfədən çox artıb.

C.Bayramov bildirir ki, təhsil müəssisələrinin infrastrukturu müasirləşdirilir, son 5 ildə 600-dən çox, 2003-2018-ci illər ərzində isə 3200-dən çox məktəb binası tikilmiş və ya əsaslı təmir edilib, bu il 24 rayonda 3520 şagird yerlik daha 50 modul tipli məktəb istifadəyə veriləcək.

Nazirə görə, 2018-2019-cu illərdə təhsil qanunvericiliyi də əsaslı şəkildə yenilənib belə ki, Təhsil Nazirliyinin Milli Məclisə "Təhsil haqqında" qanuna 62 dəyişikliyi özündə əks etdirən təkliflər paketi və "Peşə təhsili haqqında" qanun qəbul edilib.

Təhsil naziri deyir ki, məktəbə hazırlığın əhatəliliyi genişlənir, son 5 ildə onların sayı 3 dəfədən çox artaraq 41-dən 144-ə çatıb, uşaqların təhsilə cəlb edilməsi səviyyəsi 2013-cü ildəki 24 faizdən bu il 75%-ə çatdırılıb.

Nazirə görə, 2018-ci ildə ali təhsil müəssisələrinə tələbə qəbulu zamanı keyfiyyət göstəriciləri daha da yüksəlib, belə ki, 2013-cü ilə nisbətən qəbul imtahanlarında 300 baldan çox toplayanların sayı 26,5 faiz, 400 baldan çox toplayanların sayı 35,1 faiz, 500 baldan çox toplayanların sayı 51,5 faiz, 600 baldan çox toplayanların sayı isə 81,3 faiz artıb.

C.Bayramov deyib ki, dərslik hazırlığı sahəsində də yeniliklər var, cari tədris ilinə I-XI siniflər üçün 338 adda 7,2 milyon nüsxədən artıq dərslik və müəllimlər üçün metodik vəsait çap edilib ki, bu, dərslik çapı sahəsində ən yüksək göstəricidir.

Nazir eyni zamanda ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat səviyyəsinə dövlət sifarişi yerlərinin 66 faiz artaraq 12300-dən 20500 nəfərə çataraq ümumi qəbul planının 42 faizini təşkil edib, ötən il isə bu göstərici 27 faiz olub.

Nazir vurğulayır ki, ölkədə ali təhsilalma imkanları genişləndirilib, son 5 ildə qəbul olunan tələbələrin sayında 20.8 faiz artım olub, bu göstərici ötən il 41 mini ötüb, artım tendensiyası bu il təsdiq edilmiş qəbul planında da davam edib, bakalavriat səviyyəsinə qəbul planı 48506 nəfərə yüksəlib, yəni 6.4% artıb.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "İnanıram ki, müasir dövrün çağırışlarına, təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyasına və ölkəmizin inkişaf konsepsiyasına uyğun olaraq növbəti illərdə Azərbaycan təhsili keyfiyyət göstəricilərinə, əhatəliliyinə və rəqabətqabiliyyətliliyinə görə aparıcı təhsil sistemlərindən birinə çevriləcəkdir".

Qısası, ölkə dəyişməlidir-səbəb

"Yeni Sabah.az"da isə "Vergi-gömrük sahəsi ölkənin xroniki xəstəliyidir" - ekspert" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Avropa İttifaqı ölkələri şirkətlərinin Azərbaycanda biznes üçün riskləri açıqlamasını ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

"Rəyi soruşulanların 68%-i bazarın qeyri- müəyyən istiqamətdə inkişafını, 61%-i bürokratiyanı, 57%-i korrupsiyanı, 53%-i ixtisaslı kadr çatışmazlığını, 46%-i isə inflyasiyanı risk kimi göstəriblər". Ekspert Natiq Cəfərli bunu "Yeni Sabah"a şərhində bildirib.

Ekspert tək cavab seçmək şərti (yəni, bir neçə neqativ olsa da yalnız birinin adını çəkmək şərti-red) ilə rəyi soruşulan şirkətlərin 17%-i vergi sistemində şəffaflığın artırılmasını, 16%-i gömrük sistemində şəffaflığın artırılmasını, 13%-i təhsil sisteminin onların tələblərinə uyğunlaşdırılmasını, 13%-i hüquq sistemində şəffaflığın təmin edilməsini, 11%-i isə maliyyə sektorunda şəffaflığın və sabitliyin gücləndirilməsini istədiklərini bildirib.

N.Cəfərli bu şirkətlərin "bazarın qeyri müəyyən istiqamətdə inkişafı" barədə danışaraq deyib ki, Aİ şirkətləri üstüörtülü olaraq Azərbaycanda hər şeyin, o cümlədən onların biznes layihələrinin də neftin qiymətindən asılı olduğuna işarə ediblər: "Neft baha olan kimi dövlət xərcləri artır, onların da gəlirləri yüksəlir, qiymət düşsə onlar da batırlar" deyə ekspert buna şərh verib.

N.Cəfərliyə görə, bürokratiya və korrursiya - sistem problemidir və birbaşa idarəetmənin özünə bağlıdır, kadr çatışmazlığı bu təhsil sisteminin zəif olması deməkdir. Amma N.Cəfərli hesab edir ki, bu bu təhsilin problemi deyil: "Yaxşı kadr = azad və rəqabətli iqtisadiyyat: bu formul ölkədə işləmir deyə təhsil zaydır".

N.Cəfərli deyir ki, vergi-gömrük sahəsi ölkənin xroniki xəstəliyidir və əsas səbəb yenə idarəetmə sistemi və hökumətin hər iki sahənin fəlsəfəsini, missiyasını anlamamasından irəli gəlir.

N.Cəfərli vurğulayır ki, hüquq sistemi deyəndə Aİ şirkətləri Azərbaycanda ədalətli məhkəmə olmamasına işarə edirlər.

Amma ekspert vurğulayır ki, Azərbaycan vətəndaşlarına münasibətlə müqayisədə Azərbaycan məhkəmələri xaricilərlə mədəni davranırlar:

"Qısası, Aİ şirkətləri də deyir ki, sistem dəyişməlidir ki, ölkə müsbətə doğru dəyişsin" deyə N.Cəfərli vurğulayıb.

Kredit faizlərinin yüksk olması səbəbləri

"Yeni Müsavat" qəzetində isə bankların absurd faiz siyasəti - çıxış yolu" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ölkə banklarının yüksək faizli kredit siyasətini ekspert Rəşad Həsənovla müzakirə edir.

Müəllif buna əsas kimi deputat Vahid Əhmədovun bu günlərdə ölkə banklarının yüksək faizli kredit siyasətini tənqid edərək 12 faizə depozit qəbul edərək onu 25 faizlə kreditə verməsini tənqid etməsini göstərir.

Müəllifin deməsinə görə, iqtisadçı- ekspert Rəşad Həsənov da hesab edir ki, kredit faizləri ilə bağlı vəziyyət qənaətbəxş deyil: "Burada kifayət qədər ciddi problemlər var. Kredit faizləri yüksəkdir, banklar kreditləşmədən çəkinirlər. Real sektorda da risklər yüksəkdir. Bu rəqəmləri 2015-ci illə müqayisə etsək görərik ki, bankların kredit portfeli 25 milyard manatdan 13 milyard manata qədər azalıb. Kredit portfelində təxminən 47-48 faiz azalma müşahidə olunur, Bu situasiyada digər problemlərdən biri də kredit faizlərinin yüksək olmasıdır".

Ekspertin deməsinə görə, kredit faizlərinin yüksək olması son nəticədə kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində strategiya ortaya qoyan hökumətin planlarına da neqativ təsir göstərir, bu da maliyyəyə çıxış imkanlarını məhdudlaşdırması ilə bağlıdır.

R.Həsənova görə, burada Azərbaycanda maliyyə bazarı və bank sektorunda liberallaşmanın kifayət qədər olmaması, bu sahədə hazırkı bazar iştirakçılarının bir çoxunun hansısa formada bir-biri ilə əlaqəli olaraq faizləri diktə etmələri, alternativ maliyyə institutlarının inkişaf etməməsi səbəblər sırasındadır.

"Düşünürəm ki, bazarın liberallaşdırılmasına ehtiyac var və bu məqsədlə xarici maliyyə institutlarının, korporasiyaların ölkəyə buraxılması lazımdır, o zaman rəqabət faizləri aşağı salacaq", - R.Həsənov belə deyir.

Ekspertə görə, Azərbaycanda xüsusilə 2015-ci ildən sonra risklər yüksəlib və banklar nisbətən aşağı riskli biznes layihələrinə vəsait yönəltməyə çalışırlar:

R.Həsənov deyir ki, belə biznes layihələrinin sayı azdır, odur ki, bankların mənfəət norması kifayət qədər aşağı düşüb və banklar nisbətən sığortalı kredit siyasəti həyata keçirməyə çalışırlar.

Ekspert hesab edir ki, digər bir məsələ bankların hazırda maliyyə mənbələrinə çıxış imkanlarının məhdud olmasıdır.

İqtisadçının fikrincə, digər bir səbəb isə inflyasiya səviyyəsinin yüksək olmasıdır: "Bu amil də kredit faizləri müəyyənləşdirilərkən əsas götürülür, ümumi problem isə odur ki, bazarda rəqabət imkanları zəifdir və bu da kredit faizlərinin aşağı düşməsini əngəlləyən əsas məqamdır.