COP29: Daha geniş problemlərin simvolu - Cəmil Həsənli

Bakıda keçirilən COP29 konfransı mübahisələr və tənqidlərin kölgəsində başa çatdı. Tanınmış tarixçi Cəmil Həsənli bu tədbiri Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanın idarəçilik problemlərinin parlaq əks olunması kimi xarakterizə etdi. Administrasiyanın qatı tənqidçisi olan Həsənli, COP29-u bahalı bir tamaşa adlandıraraq sistemli çatışmazlıqları üzə çıxardığını və Azərbaycanın siyasi və iqtisadi strukturlarına beynəlxalq diqqəti artırdığını vurğuladı.

Həsənli özünün Facebook tənqidində, Azərbaycanın kəskin sosial-iqtisadi problemləri nəzərə alınaraq konfransın keçirilməsinin məqsədəuyğunluğunu sual altına aldı. "COP29-a xərclənən milyardlar, 18 ildir dayandırılmış uşaq müavinətləri olan, qonşu ölkələrdən geri qalan maaşlar və nəzarətsiz qalan ətraf mühitin istismarı ilə üzləşən bir ölkənin təcili ehtiyaclarını ödəyə bilərdi," - deyə o qeyd etdi.

Həsənli, böyük neft və qaz ehtiyatlarına malik bir ölkənin yoxsulluq və 319 nəfərdən çox olduğu təxmin edilən siyasi məhbuslar ilə mübarizə apararkən qlobal iqlim forumuna böyük resurslar ayırmasını ironik adlandırdı. "Bu, sadəcə iqlimlə bağlı tədbir deyildi; bu, rejimin prioritetlərinin və əhalidən uzaqlığının açıq təzahürü oldu," - dedi.

COP29 ABŞ, Almaniya və Fransa kimi böyük ölkələrdən yüksək səviyyəli liderlərin iştirak etməməsi ilə kölgələndi. Həsənli bunu Azərbaycanın insan haqları ilə bağlı vəziyyətinə qarşı artan beynəlxalq narazılıqla əlaqələndirdi. Prezident Əliyevin yaxın çevrəsindəki iddia olunan korrupsiyanı ətraflı təsvir edən "Atlas Layihəsi" kimi hesabatların dərc olunması vəziyyəti daha da alovlandırdı.

"Bu, rejimin şəffaflığı təmin etməkdəki uğursuzluğu ilə birləşərək, Avropa Komissiyasının prezidenti Ursula fon der Lyayen kimi əsas şəxslərin tədbirdə iştirak etməməsinə səbəb olmuş ola bilər," - deyə Həsənli qeyd etdi.

O, həmçinin fosil yanacaqlara çox asılı olan bir ölkədə iqlim yönümlü tədbirin keçirilməsindəki ziddiyyətlərə diqqət çəkdi. "COP-un məqsədi fosil yanacaqlara olan asılılığı azaltmaqdır, lakin büdcəsi neft və qaz gəlirlərindən asılı olan Azərbaycan üçün bu, riskli bir təklif olaraq qalır," - dedi.

Həsənli, bu tədbiri əhəmiyyətli irəliləyiş üçün qaçırılmış bir fürsət kimi tənqid etdi və qlobal iqlim öhdəliklərindəki maliyyə çatışmazlıqlarına diqqət çəkdi. "Məqsəd hər il inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün 1,3 trilyon dollar ayırmaq idi, lakin yalnız 300 milyard dollar təmin edildi ki, bu da etibar və həmrəyliyin olmamasını, Azərbaycanın yanaşması ilə daha da kəskinləşdirilən vəziyyəti vurğulayır," - dedi.

Ölkə daxilində, Həsənlinin fikrincə, tədbir müsbət rezonans doğurmadı, əksinə sistemli problemləri üzə çıxardı. O, rəsmi iqtisadi uğur bəyanatlarını, məsələn, işsizlik və yoxsulluq səviyyələrinin müvafiq olaraq 5,4% və 5,2% olduğunu "uydurulmuş narrativlər" adlandıraraq rədd etdi.

"Bu rəqəmlər genişmiqyaslı işsizliklə, xüsusilə kənd yerlərində yoxsulluğun 50%-dən çox olduğu reallığı əks etdirmir," - deyə Həsənli bildirib.

Nəticə etibarilə, Həsənli COP29-u Azərbaycanda daha geniş idarəçilik problemlərinin simvolu adlandırdı. "Bu, daha çox iqlim diplomatiyası ilə bağlı deyil, kleptokratik sistemi yaşıl örtüklə maskalamaq cəhdi ilə bağlı idi," - deyə o vurğuladı.

O, bu tədbirin təsirlərinin tədbirdən kənara çıxa biləcəyini, Azərbaycanın, o cümlədən Türkiyə ilə müttəfiqləri ilə münasibətlərini gərginləşdirə biləcəyini və itirilmiş fürsətlərin mirasını geridə qoyacağını xəbərdar etdi. "COP29, olmaq istədiyi diplomatik dönüş nöqtəsi olmadı; əksinə, əsl islahatların təcili zəruriliyini vurğuladı," - deyə Həsənli yekunlaşdırdı.