Media-icmal 18.02.19

"Azəri" neft yatağının 14 il öncə hasilata başlaması, deputatdan siyasi partiyalar haqqında qanuna dəyişikliklər zərurətinin səbəbləri, tələbə təqaüdlərinin 50% artırıla bilməsinin mümkünlüyü, bazarlardakı bahalıq və s. məsələlər bugünkü (18 fevral, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

14 illik gəlir mənbəyi-"Azəri" neft yatağı

"Azərbaycan" qəzeti "Azəri" yenə də neft verir və gəlir gətirir" sərlövhəli məqalədə neft sənayesinn inkişafında bu yatağın rolunu dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Xəzərin Azərbaycan sektorundakı "Azəri" yatağından ilk neftin hasil olunmasından 14 il keçir, bu yataqdan neftin alınması "Əsrin müqaviləsi"nin kulminasiya nöqtəsi sayılır, çünki "Azəri" təkcə Xəzərdə deyil, bütün dünyada istismar edilməkdə olan ən böyük neft yataqlarından biridir.

Müəllifə görə, onun ərazisinin böyüklüyü, karbohidrogen ehtiyatlarının zənginliyi, tikinti zamanı işə cəlb edilmiş insanların sayı və indiyədək gətirdiyi gəlirlər belə deməyə əsas verir: "Əslində, "Azəri" öz qoynunda üç yatağı birləşdirən kompleksdir. Onun mərkəzi, qərbi və şərqi hissələrinin hərəsi ayrıca bir yataqdır. Odur ki, AÇG-nin ehtiyatlarının xeyli hissəsi "Azəri"də yerləşir, Onu AÇG-nin şah damarı da adlandırırlar".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, "Azəri" neft yatağının əhəmiyyəti həm də ondadır ki, ilk dəfə Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinə məhz oradan çıxarılan neft vurulub.

Müəllif deyir ki, 2005-ci il fevralın 18-də "Mərkəzi Azəri" platformasında ilk neftin əldə olunması münasibətilə keçirilən təntənəli tədbirdə prezident İlham Əliyev deyib: "Bu gün "Azəri" yatağından ilk neftin çıxarılması bir daha onu göstərir ki, qarşıya qoyulmuş bütün vəzifələr, planlar həyata keçirilir. Bütün çətinliklərə, maneələrə baxmayaraq, çətin geosiyasi vəziyyətdə Azərbaycan Xəzər dənizinin özünə məxsus olan sektorunda uğurla işləyibdir, qarşıda duran bütün vəzifələr həyatda öz əksini tapıb".

Yazı müəllifi xatırladır ki, AÇG layihəsində əməliyyatçı olan BP (Böyük Britaniya), SOCAR (Azərbaycan), "Şevron" (ABŞ), "İnpeks" (Yaponiya), "Ekvinor" (Norveç), "EksonMobil" (ABŞ), TPAO (Türkiyə), "İtoçu" (Yaponiya), OVL (Hindistan) şirkətləri iştirak edirlər.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın həyata keçirdiyi digər neft-qaz layihələri kimi "Azəri" də ölkənin böyük həcmdə valyuta ehtiyatları əldə etməsinə imkan verib və bu vəsaitlər ölkənin əsas inkişaf istiqamətlərinə yönəldilib, ölkənin iqtisadi inkişafı təmin edilib.

Müəllifə görə, xərclənən vəsaitlərin xeyli hissəsi məhz "Azəri"nin 14 il əvvəl hasil olunmağa başlayan neftindən əldə edilən gəlirlərdən yaranıb və

2017-ci ilin sentyabrında AÇG üzrə yeni müqavilənin imzalanması "Azəri"nin də "ömrünü uzadıb".

"Partiya alveri də varmış...?

"Oxu.az" saytında isə "Siyavuş Novruzov: İmkanlı adamlar siyasi partiya alır, ortaya çıxarmaq üçün məqam gözləyir" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif "Yeni Azərbaycan" partiyasından deputat Siyavuş Novruzovla ölkədə siyasi partiyalaşmanın vəziyyəti ilə bağlı söhbətləşir.

Müəllifin deməsinə görə, deputat hesab edir ki, müxtəlif dövrlərdə "Siyasi partiyalar haqqında" qanuna dəyişikliklər edilsə də yeni dəyişikliklərə ehtiyac var.

"Mövcud qanuna iki əsas dəyişiklik edilməlidir ki, bunlardan biri maliyyə hesabatı verməyən, həmçinin, hesabat verib, ancaq hesabında maliyyənin olmadığını iddia edən partiyalarla bağlı məsələdir."Bu gün Azərbaycanda qeydiyyatdan keçən və qeydiyyatdan keçməyən xeyli sayda partiya var. Bütün partiyalar öz mövcudluqlarını təsdiqləmək istəyirlərsə, ilk növbədə maliyyə hesabatlarını verməlidirlər, hər biri yoxlanılmalıdır ki, qaranlıq məqamlar qalmasın. Xarici kəşfiyyatdan, ayrı-ayrı dövlətlərdən onlara başqa ad altında vəsait daxil olub, olmayıb, bu məsələ tam aydınlaşdırılmalıdır". S.Novruzov "Oxu.az"a açıqlamasında bunu bildirir.

Müəllif deyir ki, S.Novruzov belə vəsaitləri nəticə etibarilə Azərbaycan dövlətçiliyinə, xalqına qarşı, ictimai-siyasi sabitliyi pozmağa yönələn vəsaitlər adlandırır.

Deputat qanuna dəyişkliyi zəruri edən ikinci bir məsələ kimi isə partiyaların fəaliyyətini göstərir və iddia edir ki, bəzən partiyalar hərdən alqı-satqı obyektinə çevrilir. "Onlarla belə fakt göstərə bilərəm ki, kimsə vaxtında partiya yaradıb, qeydiyyatdan keçirib, sonra onu imkanlı bir adama möhürü, adı ilə satıb. Həmin imkanlı adam da partiyanı özü üçün saxlayır və məqam gözləyir ki, onu ortaya çıxarsın və desin ki, bu da artıq partiya sədridir, bunun da siyasi təşkilatı var, bu da siyasi liderdir və sairə və ilaxır.Yəni, məqsədi odir ki, özünün çirkin əməllərini həmin o partiya pərdəsi arxasında gizlətməyə çalışsın".

Deputat bundan xilas olmağın yolunu beynəlxalq qanunvericilikdə əksini tapan iki il müddətində fəaliyyət göstərməyən, seçkidə iştirak etməyən və s. partiyaların qeydiyyatının ləğv olunmasında görür və deyir ki, bu, Avropanın aparıcı dövlətlərinin hər birində var və Azərbaycan da bu müddəanı milli qanunvericiliyə daxil etməlidir.

Bu dediklərindən irəli gələrək deputat hesab edir ki, qanunvericilikdə bunu da tənzimləmək lazımdır.

Ekspert: Tələbə təqaüdləri 50% artırıla bilər

"Azadlıq.info"da isə "Tələbələrin təqaüdlərini 20 faiz deyil, 50 faiz də artırmaq olar" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt ölkədə tələbə təqaüdlərinin artırılmasına dair bu günlərdə imzalanmış prezident fərman və sərəncamları ilə bağlı iqtisadçı Qubad İbadoğlunun rəsmi qurumlara ünvanladığı təkliflərinə yer verib.

Məüllif vurğulayır ki, fevralın 14-də prezident tələbələrin təqaüdlərinin artırılması ilə bağlı fərman verib, fərmana görə, 2019- cu ilin martın 1-dən təqaüdlər orta hesabla 20 faizə yaxın artacaq, dövlət hesabına maliyyələşən təqaüd yerlərinin sayı 16 000 vahid artırılacaq.

Q.İbadoğlu qeyd edir ki, bu fərmandan 600-ə yaxın doktorant və 110 mindən artıq tələbə bəhrələnəcək və təqaüd alan tələbə sayı ümumi saya nisbətdə hazırkı 31 faizdən 45 faizə çatdırılacaq.

İqtisadçı bütün bunları təqdir etdiyini, həm də bəzi hesablamalarımı və təkliflərimi bölüşmək istədiyni bildirir.

Müəllif deyir ki, hesablamalara görə, bu məqsədlə dövlət büdcəsindən 25 milyon manat vəsait ayrılması nəzərdə tutulur, bu isə xarici borclara görə büdcədən bu il ərzində nəzərdə tutulan vəsaitin 12 faizi və ya sosial-iqtisadi və digər tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə ayrılan vəsaitin 9 faizi qədər vəsait deməkdir.

"Əslində bu müqayisələri aparmaqla demək istərdim ki, əgər büdcə vəsaitləri düzgün bölüşdürülərsə, Azərbaycan mənasız beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etməzsə, eyni zamanda dövlət qurumlarının səmərəsiz istifadə etdiyi dövlət təminatlı xarici kreditlərə ödəniş öhdəliyi büdcənin üzərinə qoyulmazsa
tələbələrin təqaüdlərini 20 faiz deyil, 50 faiz də artırmaq olardı".

Q.İbadoğlu hesab edir ki, 20 faiz artım yetərli deyil, belə ki, artımdan sonra ən yuxarı akademik göstəricilərə malik olan tələbələr 130 manat təqüd alacaq, bu isə orta təqaüd həddinin 90 manatdan aşağı olacağı, bu il üçün ölkədə yaşayış minimumunun 180 manat təsdiq edildiyi üçün bu vəsait hətta miimum ehtiyacların yarısını belə ödəməyəcək.

İqtisadçı təklif edir ki, minimum yaşayış səbəti yalnız ölkə üzrə deyil, rayonlar üzrə də hesablansın və tələbələrin təqaüdü minimum yaşayış səbətinə çatdırılsın və regionlar üzrə fərqləndirilsin, çünki bütün regionlar üzrə xidmət qiymətləri eyni deyil.

Q.İbadoğlu yaxın 3 ildə tələbələrin təqaüdlə təminat səviyyəsinin hazırkı 45 faizdən 75 faizə çatdırmağı, hər 4 tələbədən3- ünə təqaüd almaq şansı verilməsini təklif edir.

İqtisadçı hesab edir ki, tələbələr təkcə dövlət büdcəsindən yox, Təhsil Nazirliyi və universitetlərin ödənişli təhsildən aldığı vəsaitlər hesabına yaradılan Fonddan adlı təqaüdlər, ixtisas sahələri üzrə təqaüd ala bilərlər.

Bundan əlavə, Q.İbadoğlu daha bir neçə təklif nəzərə çatdırır.

Gəlirlər artmamış gələn bahalıq

"Strateq.az"da isə "Maaş, pensiya artmamış qiymətlər niyə bahalaşır? -Ekspert bazarda baş verən dəyişikliklərin səbəbini açıqlayır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar diqqət çəkir.

Müəllif iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə son günlərdə ölkə bazarlarında qəfil bahalaşma barədə söhbət edir.

Ekspert deyir ki, maaş, pensiya və təqaüd artımından dolayı, dövriyyəyə daxil olacaq izafi pul kütləsinin təsirindən insanlarda inflyasiya gözləntisi var.

Əmtəə bazarlarında sağlam rəqabətin, mal təklifi kanallarının tam açıq olduğu, monopol təsirlərin olmadığı, gömrükdə qiymətyüksəldici addımların baş vermədiyini deyən iqtisadçı hesab edir ki, belə şəraitdə pul kütləsinin 3-5%-lik artımı ciddi inflyasiya təzyiqi yaratmamalıdır.

Amma son günlərdə baş verən bahalaşmadan irəli gələrək R.Ağayev vurğulayır ki, yuxarıda sadaladığının əksinə, görünür neqativ faktorlar ya hamısı birlikdə, ya da ayrı-ayrılıqda Azərbaycan iqtisadiyyatında mövcuddur.

Ekspertə görə, əgər proseslər qaydasında olsa idi, iqtisadi fəallığın son dərəcə aşağı olduğu iqtisadiyatın inflyasiyaya həssaslığı da çox aşağı olmalı idi: "Amma indi nə baş verir? Maaş-pensiya artımı nəticəsində pul kütləsinin fiziki artımı hələ baş verməyib, amma cəmi 1 həftə öncə 16.5 manata olan 5 kq.-lıq yuyucu toz artıq vitrinlərdə 18.5 manat, 0.89 manatlıq sabunlar 0.92 manata peyda olub. Diqqətimi çəkənlər bunlar oldu - yəqin başqa artımlar da var..."ekspert qiyməti artan malları göstərib.

R.Ağayev qeyd edib ki, əgər qiymətlər artacaqsa, hökumət büdcədən maaş-pensiya-təqaüd artımına yönəltidiyi vəsaitləri əhalidən dolayı vergilər formasında geri alacaqsa, əhalinin real gəlirləri və sosial müdafiəsi klassik əməkhaqqı-qiymət spiralının təkərləri altında qalacaq.