Media-icmal

"Formula-1" yarışlarına start verilməsi, reginonların inkişaf edə bilməsi ətrafında müzakirələr, havaların kənd təsərrüfatında məhsuldarlığa təsirləri və s. məsələlər bugünki (26 aprel, 2019-cu il) medianın aparıcı mövuzlarındandır...

Sürət həyəcanına start

"Azərbaycan" qəzeti "Küçələrin fəthi başladı" sərlövhəli məqalədə bu gün Bakıda start verilən http://www.azerbaijan-news.az/view-166690/K%C3%BC%C3%A7%C9%99l%C9%99rin-f%C9%99thi-ba%C5%9Flad%C4%B1) "Formula-1" yarışlarını dəyərləndirir.

Müəllif aprelin 26-da Bakıda "Formula-1" Azərbaycan Qran-pri yarışına artıq 4-cü dəfə start verildiyini, planetin ən güclü 10 komanda və 21 pioltunun mübarizəsinin başlayacağını bildirir.

Yazı müəllifi yarışların keçiriləcəyi Bakı Şəhər Halqasının (BŞH) bəzi xüsusiyyətlərinə görə digər "Formula-1" treklərindən seçildiyini deyir.

"Şəhərin müasirliyi ilə tarixiliyini özündə birləşdirən BŞH şəhər trekidir və digərləri ilə müqayisədə burada maksimal sürətin qeydə alınacağı gözlənilir. Pilotların yarışacağı avtomobillər - bolidlər də starta tam hazır vəziyyətdədir", müəllif trekin digərlərindən fərqini belə dəyərləndirir. Müəllif deyir ki, qran-pri reqlamentinə əsasən, komandaların hər biri bu gün 90 dəqiqə davam edəcək iki sərbəst yürüş ərzində trasla tanış olacaq, maşınları yarışa hazır vəziyyətə gətirəcəklər, şənbə günü səhər sürücülər bir saatlıq məşq keçəcəklər, bazar günü isə yarış başlayacaq.

Yazıda deyilir ki, Bakı trası şəhər traslarından ən sürətlisidir, layihəyə görə, tras Dənizkənarı bulvar və Hökumət Evi, qismən İçərişəhər boyunca tarixi mərkəzdən keçir, düz yolun sonunda maksimum sürət saatda təqribən 370 kilometrdir.

Müəllifin sözlərinə görə, Bakı trekinə 12-si sol və 8-i sağ olmaqla, 20 döngə, o cümlədən səkkiz 90 dərəcəlik döngə daxildir. Trasın eni İçərişəhərdə yeddinci və səkkizinci döngələr rayonunda 13 metrdən 7,6 metrə qədərdir.

Müəllif deyir ki, Bakı Şəhər Halqasında tamaşaçıların yarışları canlı və təhlükəsiz izləmələrinə hər cür imkan yaradılıb, trekin müxtəlif yerlərində tamaşaçı tribunaları quraşdırılıb, 30 min nəfərin tribunalardan yarışları izləmək imkanı olacaq.

Müəllif vurğulayır ki, yarışların KİV-lərdə işıqlandırılmasına təcrübəli müxbir və fotomüxbirlər cəlb edilib, belə ki, dünyanın ən böyük informasiya alyansları, eləcə də Azərbaycanın xəbər agentlikləri Bakıda keçiriləcək "Formula-1" yarışı barədə xəbərləri dünyaya yayacaqlar.

Xərclənən pullar, yerində sayan regionlar

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Rövşən Ağayev: Hər region üçün ayrıca proqram işlənməlidir" (http://musavat.com/news/rovsen-agayev-her-region-ucun-ayrica-proqram-islenmelidir_608428.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkə regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı 2004-2018-ci illərdə icra edilmiş 3 dövlət proqramının nəticələrini, 2019-23-cü illəri əhatə edən dördüncü proqramın icraya başlamasını iqtisadçı ekspertlər Qubad İbadoğlu və Rövşən Ağayevlə dəyərləndirir.

Müəllifin rəsmi məlumatlara istinadən bildirdiyinə görə, bu proqramların nəticəsi olaraq 2018-ci ildə özəl bölmənin payının ÜDM-də 80 faizdən, məşğulluqda 75 faizdən çox olduğu qeydə alınıb, 950 mindən çox sahibkarlıq subyektləri qeydə alınıb, bunun da 66,6 faizi regionların payına düşür.

Məüllif deyir ki, rəqəmlər bütün istiqamtələr üzrə regionların infkişaf etdiyini, müxtəlif bölgələrdə sənaye, kənd təsərrüfatı müəssisəslərinin yaradıldığını göstərir.

Amma yazı müəllifi vurğulayır ki, bütün bu görülən işlərə baxmayaraq, ölkədə cəmi 34 rayon mərkəzi büdcədən dotasiya almadan yaşaya bilir: "2019-cu ildə yerli xərclərin məbləği 840 milyon manat olacaq ki, bu da ötən illə müqayisədə 16,1 faiz artım deməkdir. Eyni zamanda, yerli xərclərin 12,4 faizi mərkəzi büdcədən dotasiya hesabına qarşılanacaq, bu isə 2018-ci illə müqayisədə 2,6 faiz artım deməkdir. Cari ildə yerli xərcləri tənzimləmək üçün dövlət büdcəsinin mərkəzləşdirilmiş xərclərindən ayrılan maliyyə yardımının (dotasiyanın) məbləğinin yuxarı həddi əhəmiyyətli dərəcədə artırılıb. Belə ki, bu göstərici cari illə müqayisədə 33471,0 min manat və ya 47,4 faiz çox olmaqla 104046,0 min manat proqnozlaşdırılıb".

Q.İbadoğluna görə, regionların Bakıya nisbətən geri qalmasının bir sıra səbəbləri var, bunların bir qismi siyasət, digər qismi idarəetmə səviyyəsindədir.

Ekspert deyir ki, ölkədə regionlar arasında rəqabət mühiti yaradan bir inzibati sistem, iqtisadi quruluş formalaşmaması, "Azərbaycanda iqtisadi rayonlaşmanın daha çox sovet dövründən qalma ərazi-inzibati bölgü formatında müəyyən edilməsi, regionların çox kiçik ərazilərə bölünməsi siyasət səviyyəsində olan səbəbdir:

Q.İbadoğluna görə, idarəetmənin mərkəzdən təmin olunması regionların inkişafını əngəlləyən əsas səbəblərdən biridir: "Regionlar mərkəzdən təyin olunan bir icra başçısı tərəfindən idarə olunur. Bu isə investorların regionlarda azad fəaliyyət imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. İcra başçılarının regionlarda sahibkarların fəaliyyətinə haqsız müdaxilələri bu istiqamətdə irəliləyişə nail olmağa imkan vermir. Bu şəraitdə xarici investorların regionlara cəlbindən danışmağa belə dəymir.

Q.İbadoğluna görə, regionlara investisiya cəlb etmək üçün regional müstəqillik təmin olunmalıdır: "Söhbət investisiya mühitinə təsir göstərəcək siyasətin yeridilməsindəki müstəqillikdən gedir. Məsələn, düşünürəm ki, regionların maliyyə müstəqilliyini təmin etmək üçün yerli vergilər hesabına potensial artırılmalıdır.

Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda yerli büdcə anlayışı yalnız bələdiyyələrə məxsusdur, onlar da müstəqil deyil, büdcə imkanları çox zəifdir və bu paralelçilik aradan qaldırılmalıdır:

İqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev hesab edir ki, mövcud regional disbalans aradan qaldırılmazsa, ölkədə dayanıqlı iqtisadi inkişafa nail olunması qeyri-mümkündür: "Bu gün Azərbaycanda istehsal olunan milli gəlirin 80 faizi Bakı və Abşeron yarımadasının payına düşür. Regionların ixracatdakı yeri ən yaxşı halda 3-4 faizə güclə çatır. Bütün bunlar göstərir ki, iqtisadi inkişaf baxımından Azərbaycanın regionları arasında çox ciddi disbalans var. İqtisadi inkişafda varsa, deməli, sosial inkişafda da belə disbalans var".

Ekspert deyir ki, regionların inkişafına dair proqramların icrasına 150-200 milyard manat sərf olunduğu deyilir, amma nəticə istənilən deyil.

R.Ağayev isə deyir ki, regional disbalansı aradan qaldırmaq üçün hökumət strategiya hazırlamalı, daha sonra onun həyata keçirilməsi üçün proqramlar işlənməlidir: "Proqramlar hər region üçün ayrıca olmalıdır, çünki hər regionun özünəməxsus cəhətləri var".

Hələ əkilməmiş çürüyən məhsullar

"Modern.az"da isə "Bu il bazarda ərik "od tutub yanacaq" - Yağıntılar fermerlərə ziyan vurub" (https://modern.az/az/news/198833) sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif bu il havaların kənd təsərrüfatı üçün əlverişli olmadığını, aprel ayında havaların soyuq keçməsinin məhsuldarlığa mümkün təsirlərini kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Nicat Nəsirli ilə müzakirə edir.

N.Nəsrili "modern.az"a bildirir ki, "qeyri-sabit havanın heç bir təsiri olmayacaq" demək də doğru deyil.

"Suvarılan ərazilərin bəzilərində arxlarda suyun həcmi artdığına görə, əksər taxıl sahələrini su basıb, yağıntıların çoxluğundan bəzi sahələrdə taxıl yatıb", deyə ekspert bildirib.

Meyvəçiliyə gəlincə, N.Nəsirli deyir ki, yağntılar ərik sahələrinə mənfi təsir göstərib: "Yalnız çəyirdəkli meyvələrdə, konkret olaraq ərikdə çiçəkləmə baş vermişdi. Yağıntılar bilavasitə ərik ağaclarına təsir göstərəcək. Çünki ərik çiçəkləmişdi və tozlanma prosesi gedirdi. Yağıntılar ərikdəki tozlanma prosesini 2 həftə ləngitdi. Bu, o deməkdir ki, ağacların 50 faizinin məhsuldarlığına təsir

edəcək. Bunu danmaq olmaz. Məhsuldarlığın aşağı olması da bu meyvənin qiymətində özünü biruzə verəcək".

Ekspert hesab edir ki, əgər ərikdə ağacbaşına məhsuldarlıq 50-60 kiloqram olacaqdısa, yağıntılardan sonra bu, yarıbayarı azalacaq: "Hazırda Quba, Qəbələ, Zaqatalada ərik bağlarının zərər gördüyü məlumdur. Amma hələlik konkret zərəri müəyyənləşdirmək tezdir", ekspert belə deyir.

N.Nəsirli deyir ki, yağıntı səbəbindən yaranan nəmişlik zərəvericilərin sayını artıracaq, fermerlər zərərvericilərə qarşı mübarizəni gücləndirməldir, bu il nəmişlik olduğuna görə ağaclarda bakterial xəstəlik ikiqat artacaq. Bizim bağbanlarımız bunu bilməldirlər, bu il ən azı 5 dəfə mexaniki dərmanlamaya ehtiyac yaranacaq.

Ekspert hesab edir ki, sarı pas xəstəliyi əsasını birbaşa torpaqdakı nəmdən götürür, temperatur yüksəldikcə taxılçılıqda iki ciddi risk yaranacaq.

N.Nəsirli hesab edir ki, havaların qeyri-sabit keçməsi pambıq və qarğıdalı sahələrinə təsirsiz ötüşməyəcək: "Toxumlar cücərdilmişdi, iki həftə əvvəl əkilməliydi. Artıq fermerlərdən daxil olan məlumatlardan bəlli olur ki, toxumlar çürüyür. Deməli, bu məhsul hələ əkilməmiş 50 faizi itirilib. Pambıq və qarğıdalı sahələrində risk faktoru var".

Ekspert Nazirlər Kabinetinin qərarına baxmayaraq, kartof, soğanın qiymətlərinin hələ də yüksək olmasına izah verib. "Soğan 1 həftə əvvəl yığılmağa başlayıb. Bu gün sahədə soğanın topdansatış qiymətinin kiloqramı 45-50 qəpikdir. Bu da bazarlara 80-90 qəpik -1 manata gəlib çıxır. Bakı, Sumqayıt, Abşeronda səyyar satışda soğanın qiyməti 90 qəpik - 1 manat həddindədir. Yazlıq soğanı çox saxlamaq olmur. Ona görə də gələn həftə kartof-soğanın qiymətində ucuzlaşma hiss ediləcək".