Media-icmal 26.10.2016

Azərbaycanın dünya bazarına keyfiyyətli mallarla çıxmasının təşviqi, ölkənin taxıl idxalından asılılığı, “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi, müstəqil məhkəmə sisteminin zəruriliyi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Dünyanın yeni brendi- “Made in Azerbaijan”

“Azərbaycan” qəzeti “Dünya bazarlarının yeni brendi - “Made in Azerbaijan”” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=108435) sərlövhəli məqalədə ölkənin dünya bazarına yeni brend altında keyfiyyətli mallarla çıxacağını təşviq edir.

Müəllif deyir ki, yaxın zamanlarda   Azərbaycan nəinki regionda, dünya miqyasında keyfiyyətli məhsul ixrac edən önəmli dövlətə çevriləcək. Müəllifə görə, bütün zamanlarda yaşanan böhranlar bəşəriyyətin inkişafı yolunda yeni imkanlar yaradıb, ortaya çıxan maneələri aşmaqda yeni üsullar tapmağa məcbur edib.

Müəlif hazırda da dünyada iqtisadi böhranın davam etdiyini, bu böhranlar fonunda dayanıqlı iqtisadi inkişafını təmin edən Azərbaycanda islahatların həyata keçirildiyini vurğulayır: “Prezident İlham Əliyevin ixracı stimullaşdırmaq, idxaldan asılılığı azaltmaq barədə, ümumilikdə qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişafına xidmət edən sərəncam və fərmanları bu sahədə əsaslı dönüş yaradıb”.

Müəllif bu düşüncədədir ki, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri üzrə konkret proqramların, layihələrin icrası onu deməyə əsas verir ki, əldə ediləcək yüksək məhsuldarlıq nəinki daxili tələbatı ödəməyə, həmçinin yerli məhsulların xarici bazara çıxarılmasına da imkan yaradacaq.

Yazıda deyilir ki, dünya bazarında neftin qiymətinin ucuzlaşması Azərbaycanda da iqtisadi inkişafın qeyri-neft relslərinə keçirilməsini sürətləndirib.

Müəllif qeyd edir ki, dövlət başçısı ilin əvvəlində qeyri-neft sektorunda rəqabətədavamlı, ixrac potensialına malik məhsulların istehsalını Azərbaycanın yeni iqtisadi siyasətinin əsas prioritetləri elan edib, bu səbəbdən hər bir rayon üzrə xüsusi inkişaf planı hazırlanır. Dövlət fermerlərə dəstək göstərir, subsidiyalar ödəyir, gübrələr, yanacaq güzəştlərlə verilir. Son illər ərzində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə sahibkarlara 1 milyard manat həcmində güzəştli kreditlər verilib.

Müəllif deyir ki, artıq Azərbaycanda dünya bazarlarında rəqabətə girəcək müxtəlif məhsullar ictimaiyyətə təqdim edilir, amma xarici bazarlara çıxarkən müəyyən problemlər üzündən ya valyuta itkisinə məruz qalır, ya da məhsulu lazımınca təqdim edə bilmir. Müəllifə görə, məhz bu problemlərin aradan qaldırılması üçün prezident İlham Əliyev “Made in Azerbaijan” brendinin xarici bazarlarda təşviqinə dair fərman imzalayıb: “Dövlətin dəstəyilə həyata keçiriləcək tədbirlərdən sonra Azərbaycanın istehsal etdiyi məhsullar ayrı-ayrı dövlətlərin əmtəələrilə rəqabətə girəcək, “Made in Azerbaijan” brendi dünya bazarlarında xüsusi yer tutacaq”.

Taxıl asılılığı

“Azadlıqinfo” saytı isə “Azərbaycan xaricdən niyə taxıl idxal edir?” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/162106.html) ölkənin taxıl idxalından asılı olması səbəblərini ekspertlərlə araşdırır.

Müəllif Azərbaycanın Qazaxıstandakı səfiri Rəşad Məmmədova istinadən deyir ki, Aktau şəhərində iki ölkə arasında idxal-ixrac əməliyyatlarının artmasına imkan verən logistika mərkəzi tikilib, burada Azərbaycan və Qazaxıstan iş adamları qarşılıqlı məsələləri müzakirə edirlər. Səfirə görə, bu il Azərbaycan Qazaxıstandan 1 milyon ton taxıl almağı nəzərdə tutur.

Bundan irəli gələrək müəllif Azərbaycan rəhbərliyinin ökədən dollar axınına  səbəb olan məhsulların ölkə daxilində istehsalının genişləndirilməsi barədə bəyanatını xatırladır: “Ölkədən xarici valyutanın çıxmasına səbəb olan məhsullardan biri də taxıldır. Bu istiqamətdə il ərzində təxminən 500 milyon dollar pul xərclənir”.

Bu sahədəki durumu dəyərləndirən ekspert Vahid Məhərrəmov deyir ki, Azərbaycanın taxıl məhsullarına olan illik tələbatı 3 milyon tondur. Onun bir milyondan bir qədər artığının ərzaq buğdası olduğunu deyən V.Məhərrəmov bildirdi ki, iki milyon tona digər dənli bitkilər arpa, qarğıdalı da daxildir. Bunlar da emal üçün istifadə olunur: “Ümumilikdə, Azərbaycanın 3 milyon ton taxıl məhsuluna ehtiyacı var. Ölkəyə hər il 1.5 milyon ton buğda idxal olunur. Eyni zamanda 250-300 min ton digər dənli bitki idxal olunur. Bu o deməkdir ki, ölkədə hakimiyyət iddia etdiyi qədər taxıl istehsal olunmur. Düşünürəm ki, burada rəqəm şişirdilib. Bunun məqsədinin nə olduğu bilinmir. Ölkədə ümumilikdə 1.3-1.4 milyon ton taxıl istehsal olunur. Deməli, tələbatın yarısı belə ödənilmir. Ölkəyə taxıl idxal olunmasının səbəbi bununla bağlıdır. Ölkə daxili istehsal hesabına tələbatın yalnız 45-50 faizini ödəyə bilir”.

“Kölgə iqtisadiyyatı”nda çalışanlar

“Exo” qəzeti isə “Azərbaycanda 700 min nəfərə yaxın adam “kölgə”də çalışır” (http://ru.echo.az/?p=49530) sərlövhəli məqalədə dövlət vergilərindən kütləvi yayınmaları ekspertlərlə araşdırır.

“Azərbaycanda 700 min vətəndaş “kölgə”də çalışır. Bu şəxslər dövlət reyestrlərində qeydə alınmırlar, bunun da nəticəsi olaraq dövlətə vergi ödəmirlər, amma ölkənin nəzarətçi orqanlarına gündəlik “haqq” ödəyirlər”. Bunu isə qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir. Onun sözlərinə görə, dövlət orqanlarında, kommersiya müəssisələrində ixtisarlarla bağlı Azərbaycanda qeydə alınmayan işçilərin sayı sürətlə çoxalır. Ekspertə görə, Statistika Komitəsinin 247,9 min əhalinin əməklə məşğul olmaması haqda məlumatı əsassızdır, belə ki, bu rəqəm 700 min nəfərdir. Ekspert bunu da xüsusi vurğulayır ki, bu insanları işsiz də saymaq olmaz, çünki əksəriyyətinin gizli məşğulluq mənbəyi var: “Rəsmi qeydə alınmayan şəxslər əsasən ticarət və kənd təsərrüfatı sahələrində çalışırlar. Baxmayaraq ki, bu adamlar dövlət reyestrlərində qeydə alınmlrlar, dövlətə vergi ödəmirlər, amma istənilən halda onlar Azərbaycan iqtisadiyyatında fəaliyyət göstərirlər. Faktiki olaraq bu adamlar “arxayın” işləyə bilmək üçün hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarına və digər nəzarətçi qurumların xidmətçilərinə gündəlik və ya aylıq “haqq” ödəyirlər”. Ekspert deyir ki, bu biabırçılığa, büdcədən yan keçən qeydiyyatsız maliyyə vəsaitlərinin axınına son qoymaq lazımdır.

Müəllif  vergilər naziri Fazil Məmmədova istinadən bildirir ki, hazırda Azərbaycanda qeydiyyatda olmayan çoxsaylı iş yerləri var. 

Müstəqil məhkəmə zərurəti

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Müstəqil məhkəmə sahibkarliğin müdafiə zəmanəti” (http://www.novoye-vremya.com/w69887/.../#.WA-Whvp97IU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif xatırladır ki, hakimiyyət sahibkarlıq subyektlərinin əsassız yoxlamalarını kəskin şəkildə azaldıb, həm də “bunun  biznesin daha azad və müdafiəli olması deməkdirmi” sualını ünvanlayır.

Daha sonra müəllif “Sahibkarlığın və bazar iqtisadiyyatının inkişafına yardım” Fondunun ölkə üzrə 1000 sahibkar arasında keçirdiyi sorğuların nəticələrinə istinadən ölkədə biznes sahəsinin problemlərini nəzərə çatdırır: “Sorğu respondentlərinin fikrincə, devalvasiya və əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi problemlərin əsas mənbəyidir. Amma bundan da əlavə bir problem var ki, bu da orta və aşağı təbəqə məmurların qəbul olunan fərman və qərarların yerinə yetirməməsidir”. Müəllif deyir ki, sahibkarlar hər şeyin yenə köhnə qaydalara qayıdacağı düşüncəsindədirlər.

Müəllif deyir ki, sorğuda iştirak edən sahibkarların 34%-i ölkədəki binzes mühitini “olduqca əlverişsiz”, 28%  “əlverişsiz”, 10% “nə yaxşı, nə pis” kimi dəyərləndirib, 28% cavab verməyə çətinlik çəkdiyini deyib, ancaq 0,8% “əlverişli” adlandırıb.

Müəllif deyir ki, sahibkarların 47%-nin düşüncəsinə görə, hətta hakimiyyətin müəyyən addımlarından sonra belə yaxşılaşma hiss etmirlər, 37% belə düşünür ki, durum müəyyən qədər yaxşılaşıb. Müəllif deyir ki, rəyi soruşulan iş adamlarının 33%-i ədalətsiz rəqabət mühitnin qaldığını bildirirlər. 31% düşünür ki, rəqabət mühiti müəyyən qədər ədalətsizdir.

Bütün bu statistik rəqəmlərin təhlilindən sonra məqalədə deyilir: “Göründüyü kimi, sahibkarların çətinlikləri hələ də çoxdur. Çoxsaylı yoxlamalar kiçik və orta biznesin qarşılaşdığı problemlərdən biridir. Qadağa vaxtında qoyulsa da biznesin özünü azad hiss etməsi üçün təkcə fərman və sərəncamların verilməsi azdır”.   

Müəllif deyir ki, on illərlə ölkədə bazar iqtisadiyyatını qurmağa qoymayan, biznesi boğan sistem elə belə təslim olmayacaq. Müəllif düşünür ki, vəziyyəti köklü şəkildə dəyişmək üçün qanunvericilik və vergi sahəsində kompleks tədbirlər aparılmalıdır: “Siyasi islahatlar məhkəmə sistemini əhatə etməlidir. Başqa sözlə, müstəqil məhkəmə sistemi olmasa kiçik və orta sahibkarlıq özünü müdafiəli hiss etməyəcək. Ədalətli məhkəmə  vətəndaş cəmiyyətinin inkişafını, biznesi vergi təzyiqi və məmur özbaşınalığından azad etmək deməkdir”.