Media-icmal 30.06.17

Bakıda xaotik tikinti dövrünün başa çatması, xarici sərmayədarların ölkəni tərk etməsi, idarəetmənin ölkəni 20 milyard dollar itkiyə məruz qoyması bugünkü medianın (30 iyun 2017-ci il) aparıcı mövzularındandır. Də

Bakıda xaotik tikinti dövrü bitib

"Azərbaycan" qəzetin "Bakıda xaotik tikinti dövrü başa çatdı" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=125101) paytaxtda aparılmış tikinti işləri dəyərləndirilir.

Müəllif son illər tikintini dinamik inkişaf edən sahələrdən biri kimi qiymətləndirir, son 10 illikdə ölkənin şəhər və rayonlarında həm dövlət vəsaiti, həm də iş adamları tərəfindən minlərlə tikinti layihələrinin icra edildiyi vurğulayır:

"Bütün bunların nəticəsi kimi həm genişmiqyaslı quruculuq işləri görülüb, zəruri infrastruktur yaradılıb, həm yeni zavod və fabriklər fəaliyyətə başlayıb, həm də ölkədə mənzil fondu əhəmiyyətli dərəcədə artıb".

Yazıda vurğulanır ki, tikinti işləri əhalinin mənzil təminatında, yeni infrastruktur sahələrinin yaradılmasında mühüm rol oynamaqla yanaşı, ciddi narahatlıq doğuran problemlər də yaradıb: "Əsas problemlərdən biri şəhərsalma prinsiplərinin pozulması idi. Bir sıra hallarda binaların tikintisi inşaat işləri üçün nəzərdə tutulmayan ərazilərdə aparılıb. Şəhərin bir çox ərazilərində dövlət fondunda və ümumi istifadədə olan ərazilər tikinti üçün ayrılıb".

Müəllif deyir ki, məktəb, uşaq bağçaları, xəstəxanaların ərazisində yaşayış binalarının inşası ilə bağlı kifayət qədər fakt göstərmək olar, bu binalar tikiləndə yaşıllıqlar məhv edilib, uşaqların əyləncəsi üçün nəzərdə tutulan ərazilər sıradan çıxarılıb.

Belə tikinti sistemini tənqidə qoyan müəllif tikintilər zamanı zərurət olan normalara əməl olunmadığını yada salır: "Məsələn, birmərtəbəli evlərdən ibarət hansısa böyük ərazidə bir neçə şirkət tərəfindən binalar inşa olunub. Bu zaman kim harada gəldi sakinlərlə anlaşıb və bir neçə evi satın alıb. Beləliklə, ərazidə ara məsafələrinə riayət edilmədən xaotik şəkildə binalar tikilib. Bu binalar həm bir-birinə son dərəcə yaxın inşa edilib, həm də yersiz şəkildə aparılıb".

Müəllif deyir ki, həmin aralı binaların arasında qalan birmərtəbəli evlər isə artıq heç kimə lazım deyil, çünki onları söküb yerində hündürmərtəbəli binalar tikmək də mümkünsüzdür.

Müəllif deyir ki, tikinti üçün torpaq sahələri ayrılarkən mühəndis-axtarış işlərinin lazımi səviyyədə aparılmayıb, tikinti işlərinin mövcud kommunikasiya xətlərinin təhlükəsizlik zolaqlarında həyata keçirilib, layihələndirmə sənədləri düzgün hazırlanmayıb, tikintidə keyfiyyətsiz, standartlara cavab verməyən materiallardan istifadə olunub ki, bunlar da son dövrlər bu sahədə ortaya çıxan problemlər kimi diqqəti çəkir.

Müəllif vurğulayır ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin göstərişlərilə keçən ildən bu sahədə durum müsbətə doğru dəyişir, bu haqda Nazirlər Kabinetinin 2016-cı il fevralın 25-də verdiyi qərar yada salınır.

Yazı müəllifi həmin qərarda Bakı rayonlarında tikinti işlərinin aparılması qaydalarının müəyyən edildiyini deyir və qərarın yaxın 5 ili əhatə etdiyini, bu tikintilər zamanı Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin rolunu nəzərə çatdırır.

Müəllifə görə, bu qərar həm də Bakıda xaotik tikinti dövrünün sona çatması deməkdir.

Azərbaycanı tərk edən "xarici" pullar...

"Exo" qəzeti "Azərbaycandan 10 milyard dollardan çox xarici investisiya "axıb" sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=60504) sərlövhəli məqalədə problemin yaranmasına ekspertlərlə cavab axtarılır.

Müəllif deyir ki, hazırda Azərbaycan üçün xarici investisiya cəlb etmək olduqca əhəmiyyətlidir, bu, yerli iqtisadiyyatın sabit inkişafı və dayanıqlı iqtidasi artım üçün zəruridir: "Bizim iqtisadiyyatın əksər istiqamətlər üzrə texnoloji baxımdan geri qalmasını nəzərə alsaq ölkəyə yeni texnologiya və müasir idarəetmə metodları gətirmək, habelə daxili investisiyanın inkişafına şərait yaratmaq baxımından xarici kapital Azərbaycan üçün zəruridir".

Amma ekspert Nəriman Ağayev bu baxımdan durumun heç də ürəkaçan olmadığını deyir: "Hazırda postsovet ərazisinin əksəriyyətində iqtisadi böhranın tüğyan etməsi səbəbindən xarici kapital bu ölkələrdən gedir. Azərbaycandan da xarici kapital axını baş verir və bu manatın birinci devalvasiyasından dərhal sonra baş verib. O, zaman bir çox investorlar öz ofislərini Gürcüstana köçürdülər".

Ekspert deyir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı ildə 10-20 milyard dollar arasında sərmayə qəbul etməyə hazırdır, amma ölkəyə belə sərmayə axını yoxdur, hələlik bu il iqtisadiyyata qoyulan sərmayənin həcmi o qədər böyük deyil və bu il bu həcm 10 milyarddan çox olmayacaq.

Ekspert Seyfəl Əliyev də ölkə iqtisadiyyatının son iki ildə böhran yaşaması səbəbindən bir çox xarici investorların ölkə bazarını tərk etdiyini deyir və səbəbləri belə sıralayır: "İstehsalın enməsi, ÜDM-in, əhalinin real gəlirlərinin və ödəniş qabiliyyətinin azalması sərmayəçilərin ovqatına təsir edən əsas amillərdir. Cari ilə gəlincə, xarici sərmayə axını azal bilər. Amma hələlik ölkəyə xarici kapital cəlb etmək baıxmından öyünəcək bir hal yoxdur".

Ekspert Samir Əliyev isə deyir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı ölkədən xarici kapital aıxnı baş verməsini kifayət qədər hiss edib və bunun da öz səbəbləri var: "Proses neftin qiymətinin enməsilə başlayıb səbəb də budur ki, birinci, neft pullarının həcminin azalması ilə Azərbaycanda biznes dövriyyəsi kəksin şəkildə azalıb. İkinci isə bu durumun nəticəsi kimi vergi yığılması ilə bağlı problem yaranıb. Bundan irəli gələrək Azərbaycanda çalışan şirkətlərə təzyiqlər başlayıb və onların da çoxu ölkədən getməyə qərar verib.

Ekspert deyir ki. təkcə 2015-ci ildə Azərbaycandan 6 milyard dollar xarici investisiya çıxarılıb, 2016-cı ildə bu, nisbətən azalsa da davam edib və bütünlükdə iki ildə ölkədə 10 milyarddan çox xarici invastisiya "axını" baş verib.

S.Əliyev deyir ki, gedənlər neft şirkətlərinə xidmət göstərən əsasən podratçı və servis şirkətləridir, hətta bəzi yerli şirkətlər də təzyiqlərə görə ölkəni tərk etməyə məcbur olublar və onun sözlərinə görə, bu şirkətlər Azərbaycanla müqayisədə biznes durumu daha əlverişli olan Gürcüstan, Ukrayna, Qazaxıstana gedirlər.

20 milyard dollar itkiyə səbəb olan idarəetmə

"Novoye Vremya qəzetində isə "Azərbaycan 20 milyard dollar itirib?" (http://www.novoye-vremya.com/w96812/.../#.WVU5LoiLTIU) sərlövəhli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ekspertlərə istinadən deyir ki, böhran səbəbindən Azərbaycan 20 milyard dollar itirib və eyni zamanda belə itkilərə məruz qalan bir çox xarici ölkələrin də adları çəkilir: "Böhranın başqa ölkələr üçün nəticələrini bilmirik, amma Azərbaycan itisadi böhranın bütün "gözəllikləri"ni öz üzərində hiss edib.

İki dağıdıcı devalvasiya, Beynəlxalq Bank ətrafındakı qalmaqal yerli iqtisadiyyatın bütün problemlərini aşkara çıxarıb. Davam edən böhran səbəbindən iqtisadiyyata daxili investisiya həcmi də azalır".

Müəllif ekspetlərə istinadən deyir ki, böyük neft pullarının daxil olduğu illərdə büdcə vasitəsilə qeyri-neft sektoruna iri sərmayələr qoymaq olurdu, indi isə qeyri-neft sahəsini maliyyələşdirməkdə dövlət özü çətinlik çəkir.

Ekspertlərə görə, xarici sərmayədarları qeyri-neft sektoru heç zaman maraqlandırmayıb. Bu sərmayədarlar daha çox neft və bank sektoruna maliyyə yatırmaqda maraqlı olublar.

Müəllif deyir ki, bu dövrdə daxili investisiya 12,72 milyard manatdan 6,65 milyard manata enib, bu iki il ərzində ölkə iqtisadiyyatına yönələn büdcə vəsaitlərinin həcmi müvafiq olaraq 6,5 və 4,5 milyard manat vəsait olub: "Göründüyü kimi, daxili investisiya iki dəfə, büdcə vəsaitləri isə 3/1 həcmində azalıb. İki il ərazində manatın devalvasiyaya uğraması ilə bağlı alıcılıq qabiliyyətinin azalmasını da nəzərdə tutsaq investisiyaların real olaraq əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını söyləyə bilərik".

Müəllif hesab edir ki, bu qədər itkiyə məruz qalmağa görə iqtisadiyyatın bütün sahələrində və dövlət idarəetməsində səmərəsiz xərclərə qarşı ciddi mübariz olmalıdır.

Müəllif vurğulayır ki, neftdən asılılıq hələ də azalmayıb, nazirlər özəl biznesin inkişafına maraq göstərmirlər, məmurlar bir-birinin "nüfuz dariəsi"ni qəbul edərək ölkəni bu hala salan hallara qarşı mübarizə aparmaq fikrində deyildir.

Müəllif vurğulayır ki, indi hökumət bu problemi vergilərin qaldırılması ilə həll etmək istəyir, amma böhran dövründə vergilərin qaldırılması təhlükəli tədbirdir: " Biznesin yenicə inkişaf etdiyi halda vergilərin qaldırılması iqtisadiyyatda enişin daha da sürətlənməsinə, büdcənin gəlir bazasının azalmasına səbəb ola bilər.

Müəllif deyir ki, işgüzar fəallığın kifayət qədər azalması istehlak sektoruna kifayət qədər zərbə vurub və yerli istehsalın daxili bazarı təmin edə bilməməsi gəlirlərin bir hissəsini idxala xərcləməyə məcbur edir.

Müəllifə görə, hökumət neft bumu illərində iqtisadiyyatı şaxələndirə bilmədi və odur ki, 95% neft ixracından asılı olan Azərbaycan dünyadakı çağırışlara cavab verə bilmədi.

Yazı müəllif deyir ki, Azərbaycana sanksiya qoyulmayıb, qonşu ölkələrlə ticarət edə bilər, amma neftdən başqa verməyə heç nə yoxdur.

Müəllifə görə, elə bu iqtisadi model Azərbaycanın böhran dövründə 20 milyard dollar itirməsinə gətirib çıxarıb.