Netanyahu Qəzza sektorunda girov saxlanılanların azad edilməsi ilə bağlı razılığa gəldiklərini bildirib

AP: TEL-ƏVİV, İsrail (AP) – Baş nazir Benyamin Netanyahu cümə günü bildirib ki, Qəzza sektorunda saxlanılan girovların geri qaytarılması ilə bağlı razılıq əldə olunub. Bundan əvvəl onun rəhbərlik etdiyi qurum 15 aylıq müharibəni dayandıracaq atəşkəs razılaşmasının bağlanmasında son anda problemlərin yarandığını açıqlamışdı.

Netanyahu bildirib ki, o, cümə günü Təhlükəsizlik Kabinetini, ardından isə hökuməti toplayaraq girovların azad edilməsi ilə bağlı çoxdan gözlənilən razılaşmanı təsdiq edəcək. Netanyahunun sübh saatlarında verdiyi bəyanat İsrailin razılaşmanı təsdiq etməsinə yol açmış kimi görünür. Bu razılaşma Qəzza sektorundakı hərbi əməliyyatları dayandıracaq və Qəzzada silahlı qruplar tərəfindən saxlanılan onlarla girovun azad edilməsinə, qarşılığında isə İsrailin saxladığı fələstinli məhbusların buraxılmasına gətirib çıxaracaq. Razılaşma həmçinin yüz minlərlə məcburi köçkün fələstinlinin Qəzzadakı evlərinə qayıtmasına imkan yaradacaq.

Bu arada, İsrailin cümə axşamı müharibə ilə dağıdılmış əraziyə endirdiyi hava zərbələri nəticəsində ən azı 72 nəfər həlak olub.
Netanyahu bildirib ki, o, Qəzzadan geri qaytarılan girovların qəbuluna hazırlıq görmək üçün xüsusi əməliyyat qrupuna göstəriş verib və onların ailələrinə razılaşmanın əldə edilməsi barədə məlumat verilib. Cümə axşamı İsrail atəşkəs razılaşması ilə bağlı səsverməni təxirə salıb və bunun səbəbini HƏMAS-la son anda yaranmış mübahisə ilə izah edib, çünki Netanyahu hökumət koalisiyasında artan gərginlik ABŞ Prezidenti Co Bayden və əsas vasitəçi Qətərin razılaşmanın tamamlandığını elan etməsindən bir gün sonra razılaşmanın həyata keçirilməsi ilə bağlı narahatlıqlar yaradıb. Netanyahu administrasiyası HƏMAS-ı əlavə güzəştlər əldə etmək məqsədilə razılaşmanın bəzi hissələrini pozmaqda ittiham edib. Cümə axşamı keçirilən brifinqdə İsrail hökumətinin nümayəndəsi David Menser bildirib ki, HƏMAS-ın yeni tələbləri İsrail qoşunlarının Misirlə sərhəddəki dar zolaq – Filadelfiya dəhlizində yerləşdirilməsi ilə bağlıdır, İsrail qüvvələri həmin ərazini may ayında nəzarətə götürmüşdü. HƏMAS bu iddiaları təkzib edib. Hərəkatın yüksək səviyyəli nümayəndəsi İzzət əl-Rişq bildirib ki, silahlı qrup vasitəçilər tərəfindən elan edilmiş atəşkəs razılaşmasına sadiqdir.

Atəşkəs razılaşması ultra-sağ koalisiyadakı tərəfdaşlarının güclü müqaviməti ilə qarşılaşıb, Netanyahunun iqtidarda qalması məhz onlardan asılır. Cümə axşamı sərt mövqeyi ilə tanınan İsrailin milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir İsrail atəşkəs razılaşmasını təsdiq edəcəyi təqdirdə hökumətdən ayrılmaqla hədələyib. Lakin cümə günü Netanyahu bəyanat verdikdən sonra Ben-Qvirdən hər hansı şərh gəlməyib. Misirin xarici işlər naziri Bədr Abdelatti cümə axşamı “Associated Press”ə verdiyi eksklüziv müsahibədə İsrail və HƏMAS-ı Qəzza sektorunda atəşkəs planını "təxirə salmadan" həyata keçirməyə çağırıb. Misir uzun illərdir qarşı tərəflər arasında əsas vasitəçi və hazırkı atəşkəs danışıqlarında aparıcı oyunçu rolunu oynayıb.

Çərşənbə günü elan edilən razılaşma 15 aylıq müharibəni sona çatdırmaq məqsədilə hərbi əməliyyatları dayandıracaq. Bu müharibə Yaxın Şərqdə vəziyyəti daha da gərginləşdirib və dünya miqyasında etirazlara səbəb olub.

HƏMAS müharibəni 7 oktyabr 2023-cü ildə İsrail ərazisinə transsərhəd hücumu ilə başlatmışdı, bu hücum nəticəsində təxminən 1200 nəfər həlak olmuş, daha 250 nəfər isə girov götürülmüşdü.

İsrail cavab olaraq dağıdıcı bir hücum həyata keçirdi. Yerli səhiyyə qurumlarının məlumatına görə, bu hücum nəticəsində 46.000-dən çox fələstinli həyatını itirib. Bu qurumlar mülki şəxslərlə silahlılar arasında fərq qoymur, lakin ölənlərin yarıdan çoxunun qadın və uşaqlar olduğunu bildirir.

Hərbi kampaniya Qəzzanın geniş ərazilərini yerlə-yeksan edib və 2,3 milyonluq əhalinin təxminən 90%-ni evlərini tərk etməyə məcbur edib. Yüz minlərlə insan çadır düşərgələrində aclıq və xəstəliklə mübarizə aparır.

Netanyahu ciddi daxili təzyiqlə üzləşir

İsrailin Baş naziri böyük daxili təzyiqlə üzləşib. Girov ailələri Netanyahudan yaxınlarının azad edilməsini siyasətdən üstün tutmağı israrla tələb ediblər.

Lakin razılaşma ilə bağlı İsraildəki fikir ayrılıqları cümə axşamı açıq-aşkar görünməyə başladı. İtamar Ben-Qvir atəşkəsin “ağılsızlıq” olduğunu və “İsrailin bütün nailiyyətlərini məhv edəcəyini” bildirərək istefa verməklə hədələyib.

Ben-Qvirin Yəhudi Gücü Partiyasının hakimiyyətdən ayrılması, İsrail parlamentində (Knesset) Netanyahu hökumətinin mandat sayını 68-dən 62-yə endirərdi, bu da hökuməti yalnız cüzi bir çoxluqla təmin edərdi. Ben-Qvir həmçinin bildirib ki, onun partiyası yalnız İsrail hərbi əməliyyatları bərpa edərsə, yenidən koalisiyaya qayıdacaq.

Ben-Qvirin istefası hökumətin dağılmasına səbəb olmayacaq və atəşkəs razılaşmasını poza bilməyəcək. Lakin bu addım hökuməti çətin bir vəziyyətdə daha da sarsıdacaq və əgər Ben-Qvirə digər əsas tərəfdaşlar qoşulsa, bu, hökumətin çökməsinə səbəb ola bilər.

Maliyyə naziri Betzalel Smotriç qəti şəkildə razılaşmaya qarşıdır və Netanyahudan atəşkəsin ilk mərhələsindən sonra HƏMAS-a qarşı müharibəni yenidən bərpa etməyə söz verməsini tələb edir. Bu, onun partiyasının koalisiyada qalmasının əsas şərtidir.

İsrailin ağır zərbələr endirdiyi gecə

Çərşənbə axşamı günü fələstinlilər Qəzzada İsrailin geniş miqyaslı bombardmanları barədə məlumat veriblər. Əvvəlki münaqişələrdə hər iki tərəf atəşkəsə yaxın saatlarda hərbi əməliyyatları gücləndirərək öz güclərini nümayiş etdirmişdi.

"Biz (İsrail) işğalçıların bombardmanları artıracağını gözləyirdik, çünki atəşkəs danışıqlarında irəliləyiş haqqında məlumatlar daxil olduqda hər dəfə eyni şey baş verirdi", – deyə Qəzza şəhərində sığınacaq tapan Məhəmməd Mahdi bildirib.

Qəzzanın Səhiyyə Nazirliyi cümə axşamı hava zərbələri nəticəsində 72 nəfərin öldüyünü açıqlayıb, bu rəqəm yalnız Qəzza şəhərindəki iki xəstəxanaya çatdırılan cəsədləri əhatə edir və öldürülənlərin sayının daha çox olduğu ehtimal edilir.

"Dünən qanlı bir gün idi, amma bu gün daha da qanlıdır", - deyə Qəzza Səhiyyə Nazirliyinin nümayəndəsi Zaher əl-Vahidi bildirib.

İsrail hərbçiləri isə son 24 saat ərzində Qəzza sektorunda yaraqlıların təxminən 50 obyektinə, o cümlədən silah anbarlarına və raket atış yerlərinə zərbələr endirdiklərini açıqlayıb.

Cümə axşamı günü Qəzzada HƏMAS ilə İsrail rəsmləri arasında son anda yaranan mübahisə barədə xəbər yayılıb və bu, ərazidə narahatlıq yaradıb.

“Biz HƏMAS-dakı qardaşlarımızdan vasitəçilərlə əlaqə saxlayıb müharibəni dayandırmalarını xahiş edirik”, - deyə Deyr əl-Balahdan olan Ömər Cendiya bildirib. “Dağıntı və qətllər yetər artıq”.

Hərbi qüvvələrin mərhələli şəkildə geri çəkilməsi və girovların azad edilməsi potensial çətinliklərlə üzləşə bilər

Çərşənbə günü əldə edilən razılaşmaya əsasən, Qəzzada qalan təxminən 100 girovdan 33-ü növbəti altı həftə ərzində, İsrail tərəfindən həbs edilən yüzlərlə fələstinli məhbusla əvəz olaraq azad ediləcək. İsrail qoşunları bir çox ərazilərdən geri çəkiləcək, yüz minlərlə fələstinli evlərinə qayıdacaq və humanitar yardımın axını başlanacaq.

Qalan girovlar, o cümlədən əsgər kişilər, daha çətin olan ikinci mərhələdə azad ediləcək, bu da birinci mərhələdə razılaşdırılacaq. HƏMAS bildirib ki, qalan girovları uzunmüddətli atəşkəs və İsrail qoşunlarının tamamilə geri çəkilməsi olmadan azad etməyəcək, İsrail isə öz növbəsində  qruplaşmanı məhv edənə və ərazidə davamlı nəzarəti saxlayana qədər hərbi əməliyyatları davam etdirəcəyini vəd edib.

Atəşkəs razılaşması Qəzzanın gələcəyi ilə bağlı sualları cavabsız qoyur

ABŞ-ın seçilmiş prezidenti Donald Trampın Yaxın Şərq üzrə nümayəndəsi son həftələrdə danışıqlara qoşulub və irəliləyişin əldə olunmasında həm mövcud administrasiyanın, həm də Trampın komandası mühüm rol oynayıb.

Uzunmüddətli perspektivdə Qəzzanın müharibədən sonrakı vəziyyəti ilə bağlı bir sıra hələ həll olunmamış məsələlər var. Onlardan biri bu ərazinin kim tərəfindən idarə ediləcəyi və bərpa prosesinin kompleks tapşırıqlarını kimin həyata keçirəcəyi ilə bağlıdır.

İsrail Qəzzada mülki əhalinin ölümünə görə, o cümlədən ən yaxın müttəfiqi olan ABŞ tərəfindən sərt beynəlxalq tənqidə məruz qaldı. O, həmçinin HƏMAS-ı mülki əhali arasında qurbanlar üçün məsuliyyət daşımaqda günahlandırır və onları məktəbləri, xəstəxanaları və yaşayış ərazilərini hərbi məqsədlər üçün istifadə etməkdə ittiham edir.

HƏMAS, İsrailin Qəzzanın ən böyük şəhərlərinə hücumu və Qəzza ilə Misir arasındakı sərhədin ələ keçirilməsi nəticəsində böyük təzyiq altına düşüb. Onun yüksək rütbəli rəhbərləri, o cümlədən 2023-cü ildəki terror hücumunu təşkil etməyə kömək etdiyi deyilən Yahya Səvnari öldürülüb. Lakin HƏMAS-ın döyüşçüləri, İsrail qoşunlarının geri çəkilməsindən sonra ən çox zərər görmüş ərazilərdə yenidən qruplaşıblar, bu da müharibə davam edərsə, uzunmüddətli üsyan ehtimalını artırır.