Brokerlər yeni qayda ilə işləyəcək

Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi qiymətli kağızlar bazarında broker fəaliyyətinin yeni qaydalarını hazırlayıb. 20 fevralda qüvvəyə minən Qaydalar köhnələrdən onunla fərqlənir ki, əqdlər istisnasız olaraq müştərinin vəsaiti ilə həyata keçirilir. 

Qaydalara əsasən, əgər broker eyni zamanda diler fəaliyyəti ilə məşğul olursa, diler fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı apardığı əməliyyatlarla əqdin istiqaməti və qiymətli kağızların növü şərtləri eyni olduqda, o, ilk növbədə müştərilərinin tapşırıqlarını yerinə yetirməlidir.

Broker xidmətlərinin göstərilməsi brokerlə müştəri arasında tapşırıq və ya komissiya şərtləri ilə broker müqaviləsi əsasında həyata keçirilməlidir.

Tapşırıq müqaviləsinin şərtlərinə əsasən, broker müştərinin adından və onun hesabına, muzd müqabilində, müştərinin ona tapşırdığı qiymətli kağızlarla alqı-satqı əqdlərini bağlamağı və icra etməyi öhdəsinə götürməlidir.

Komissiya müqaviləsinə əsasən, broker müştərinin tapşırığı ilə muzd müqabilində öz adından, lakin müştərinin hesabına qiymətli kağızlarla alqı-satqı əqdlərini bağlamağı və icra etməyi öhdəsinə götürməlidir. Brokerin daxili uçotunun aparılması qaydaları müştərinin qiymətli kağızlarının alqı satqısından əldə edilən pul vəsaitlərinin və ona məxsus qiymətli kağızların satışından daxil olan pul vəsaitinin ayrı-ayrılıqda uçotunun aparılmasını təmin etməlidir.

Broker müştərinin pul vəsaitini yalnız broker müqaviləsinin şərtlərinə görə, vəsaitin müştəriyə qaytarıldığı müddətə qədər istifadə edir. Bu halda müştərinin vəsaitinin istifadəsindən alınan gəlirin bölüşdürmə qaydası müqavilədə öz əksini tapmalıdır. 

Müştərinin yazılı müraciəti əsasında broker 1 ay ərzində qiymətli kağızların alınma və satılma qiymətləri haqqında, yaxud bu cür əməliyyatların aparılmadığı barədə məlumatları, hüquqi şəxs səhmdar cəmiyyəti olduqda əlaqəli şəxslərinin siyahısını təqdim etməlidir. 

Formal tərəflərdən başqa, broker müqaviləsində müştərinin aktivlərinin qaytarılması qaydaları (o cümlədən, müştərinin və ya brokerin təşəbbüsü ilə əqdin bağlanmasından imtina halları üzrə zərərlərin ödənilməsi əksini tapmalıdır. 

Broker banklarda müştərinin pul vəsaitlərini öz pul vəsaitlərindən ayrı-ayrı hesablarda saxlamalıdır. Müştərinin pul vəsaitlərinin brokerə verilməsi brokerin hesabına köçürmə, kassaya nağd ödənilmə, və ya fond birjası ilə razılaşdırılmış qaydada fond birjasının müvafiq hesabına köçürmə yolu ilə həyata keçirilir. 

Broker müqavilədə göstərilən xidmətlərini yalnız müştərinin tapşırığı əsasında həyata keçirir. Tapşırığın müddəti broker müqaviləsinin qüvvədə olma müddətindən artıq olmamalı, broker müqaviləsinin qüvvədə olma müddəti bir ildən artıq olduqda, tapşırığ ən azı ildə bir dəfə yenilənməlidir. Tapşırıq iki nüsxədə tərtib edilir və bir nüsxəsi brokerin tapşırığı qəbul etməsi barədə yazılı qeydlə və ixtisas şəhadətnaməsinə malik olan əməkdaşın imzası ilə müştəriyə qaytarılır.

Depozitarda “depo” hesabı olmayan müştərilərin sənədsiz qiymətli kağızlar üzrə tapşırıqlarının broker tərəfindən qəbuluna yol verilmir.

Müştəri brokerə aşağıdakı sifariş növlərini verir: limitli qiymətlə sifariş - müştərinin təyin etdiyi qiymətdən yuxarı/aşağı olmamaq şərtilə qiymətli kağızları tapşırıqda göstərilən miqdarda almaq/satmaq;

bazar qiyməti ilə sifariş - alışın və ya satışın ən əlverişli qiymətilə qiymətli kağızları tapşırıqda göstərilən miqdarda almaq/satmaq.

Broker müştərilərin tapşırıqlarının qeydiyyat jurnalını aparmalıdır. 

Brokerə bir neçə müştərinin tapşırıqları daxil olduqda və onların şərtləri eyni olduqda broker həmin tapşırıqları onların qəbul edilməsi ardıcıllığı ilə həyata keçirməlidir

Əqdin bağlanması üçün müştərinin vəsaiti çatmırsa, brokerin çatışmayan vəsaitin müştərinin hesabına daxil olması anına qədər tapşırığı icra etməmək hüququ var.

Broker tapşırığı icra edə bilmədikdə müştəriyə tapşırığının icra edilməməsinin səbəblərini göstərməklə bildiriş təqdim edir.

Broker aparılmış əməliyyatlar haqqında hesabatı müştəriyə təqdim etməlidir.   Müştəri broker müqaviləsini ləğv etmədən, brokerə yazılı müraciət verərək, özün məxsus olan aktivlərin hamısını və ya bir hissəsini geri götürmək hüququna malikdir. Tələb üç iş günü ərzində icra edilir. 08B