Con Alderdays Azərbaycanın və Mərkəzi Asiyanın ticarət nümayəndəsi təyin edildi

Böyük Britaniya hökuməti Avrasiya regionunda ticarət və investisiya iştirakını gücləndirmək məqsədilə Şimali İrlandiyalı təcrübəli siyasətçi və Lordlar Palatasının üzvü Con Alderdaysi Azərbaycanın və Mərkəzi Asiyanın yeni Ticarət Nümayəndəsi təyin edib. Bu təyinat 29 yanvar 2025-ci ildə Böyük Britaniyanın Ticarət naziri tərəfindən elan olunub və ölkənin qlobal ticarət şəbəkəsini gücləndirmək məqsədilə yaradılmış 32 ticarət nümayəndəsindən ibarət yeni komandanın bir hissəsidir.

Bu təyinat, xüsusilə enerji sektorunda uzun müddətdir Böyük Britaniya investisiyalarının mərkəzi olan Azərbaycanla iqtisadi əlaqələrin dərinləşdirilməsinə Böyük Britaniyanın sadiqliyini nümayiş etdirir. Getdikcə inkişaf edən iqtisadiyyatları və əsas ticarət dəhlizləri boyunca strateji yerləşməsi ilə Mərkəzi Asiya da Britaniya şirkətləri üçün əhəmiyyətli bir bazara çevrilməkdədir.

Alderdaysin təcrübəsi və ticarət nümayəndəsinin missiyası

Britaniya siyasətində hörmətlə qarşılanan Alderdays, 1998-2004-cü illərdə Şimali İrlandiya Assambleyasının spikeri kimi fəaliyyət göstərməsi ilə tanınır. Onun siyasi danışıqlarda və diplomatiyada geniş təcrübəsinin yeni vəzifəsində ona faydalı olacağı gözlənilir. Burada o, Britaniya şirkətləri ilə Azərbaycan və Mərkəzi Asiya biznesləri arasında ticarət razılaşmalarının bağlanmasına və tərəfdaşlıqların qurulmasına dəstək verəcək.

Böyük Britaniyanın iqtisadi transformasiya planı çərçivəsində Alderdaysin əsas vəzifələri Britaniya ixracatını təşviq etmək, xarici investisiyaları cəlb etmək və yerli maraqlı tərəflərlə uzunmüddətli iqtisadi əlaqələr qurmaq olacaq. O, region boyunca biznes liderləri, hökumət rəsmiləri və ticarət təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq edərək, Böyük Britaniyanın Avrasiya ticarətində əsas oyunçu kimi mövqeyini möhkəmləndirəcək.

"Böyük Britaniya Azərbaycanı və Mərkəzi Asiyanı Brexit-dən sonrakı ticarət strategiyasında əsas tərəfdaşlar kimi görür," – deyə hökumət rəsmisi bildirib. "Lord Alderdaysin təyinatı bu əlaqələrin gücləndirilməsinə sadiqliyimizin göstəricisidir."

Böyük Britaniya-Azərbaycan əlaqələrinin tarixi və iqtisadi konteksti

Böyük Britaniyanın Azərbaycanla iqtisadi əlaqələri 1990-cı illərin əvvəllərinə, ölkənin Sovet İttifaqından müstəqillik qazanmasından sonrakı dövrə gedib çıxır. Böyük Britaniya Azərbaycanın suverenliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olub və 1992-ci ildə rəsmi diplomatik əlaqələr qurub. Bu tərəfdaşlıq 1994-cü ildə imzalanmış "Əsrin Müqaviləsi" ilə daha da möhkəmlənib. Bu müqavilə British Petroleum (BP)-nin Azərbaycanın neft-qaz sektoruna daxil olmasına və ölkənin iqtisadi inkişaf trayektoriyasını formalaşdırmasına səbəb olub.

Bundan sonra Böyük Britaniya Azərbaycanın ən böyük xarici investoru olub və ölkə iqtisadiyyatına, əsasən enerji layihələrinə 35 milyard dollardan çox sərmayə yatırıb. Bununla belə, son illərdə ticarətin yalnız karbohidrogenlərdən asılılığını azaltmaq məqsədilə texnologiya, infrastruktur və bərpa olunan enerji sahələrinə yönələn təşəbbüslər həyata keçirilib.

Azərbaycanın Avropa və Asiyanı birləşdirən Transxəzər Orta Dəhlizi boyunca strateji mövqeyi, onu Britaniya ticarət maraqları üçün daha da cəlbedici edir. Böyük Britaniya inkişaf etməkdə olan bazarlarda mövcudluğunu genişləndirməyə çalışarkən, Azərbaycanın artan logistika mərkəzi rolundan istifadə etmək gələcək iqtisadi əməkdaşlığın əsas elementi ola bilər.

Mərkəzi Asiyanın Böyük Britaniyanın ticarət strategiyasında artan rolu

Azərbaycanla yanaşı, Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistan da daxil olmaqla, geniş Mərkəzi Asiya regionu Britaniya ticarəti və investisiyaları üçün cəlbedici məkan olmağa davam edir. Bölgənin ən böyük iqtisadiyyatı olan Qazaxıstan artıq Böyük Britaniya ilə xüsusilə enerji, mədən sənayesi və maliyyə xidmətləri sahələrində əhəmiyyətli ticarət əlaqələrinə malikdir. Özbəkistanın iqtisadi islahatları və birbaşa xarici investisiyaları cəlb etməyə yönəlmiş siyasəti onu Böyük Britaniya üçün prioritet bazarlardan birinə çevirir.

"Mərkəzi Asiya Britaniya şirkətləri üçün getdikcə daha çox istifadə olunmamış imkan kimi görünür," – deyə Avrasiya bazarları üzrə analitik Lada Yevqraşina bildirib. "Regionun zəngin təbii ehtiyatları və yaxşılaşan biznes mühiti Britaniya investorları üçün əhəmiyyətli potensial yaradır."

Böyük Britaniya əvvəllər Mərkəzi Asiya ölkələri ilə iqtisadi əməkdaşlıq və dayanıqlı inkişaf üzrə bir neçə ticarət və investisiya sazişi imzalayıb. Xüsusi ticarət nümayəndəsinin təyin edilməsi bu səyləri sürətləndirməyə və regionda Britaniya biznesi üçün yeni imkanlar açmağa kömək edəcək.

Çağırışlar və gələcək perspektivlər

Alderdaysin ticarət nümayəndəsi kimi təyin olunması müsbət addım olsa da, bəzi çağırışlar qalmaqdadır. Böyük Britaniya və Azərbaycan arasında ticarət əhəmiyyətli olsa da, Azərbaycanın Avropa İttifaqı və Çin kimi daha böyük ticarət blokları ilə tərəfdaşlığı ilə müqayisədə hələ də geri qalır. Bundan əlavə, Mərkəzi Asiyada Rusiyanın təsiri də daxil olmaqla, regional siyasi dinamika Böyük Britaniyanın iqtisadi iştirakını genişləndirmək imkanlarını təsir edə bilər.

Bununla belə, Azərbaycan iqtisadiyyatını fəal şəkildə şaxələndirdikcə və özünü Avropa ilə Asiya arasında əsas əlaqə kimi mövqeləndirdikcə, Britaniya biznesi daha dərindən əməkdaşlıqdan faydalana bilər. Bu yaxınlarda Bakıda keçirilən COP 29 iqlim sammiti də yaşıl enerji təşəbbüsləri üzrə əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaradıb – bu, Böyük Britaniyanın geniş təcrübəyə malik olduğu bir sahədir.

Lord Alderdays yeni roluna başladıqca, onun uğuru, diplomatik yaxşı niyyəti konkret iqtisadi qazanca çevirə bilmə qabiliyyəti ilə ölçüləcək. Böyük Britaniyanın Avrasiya regionuna yönəlmiş strateji baxışı, Azərbaycanın uzunmüddətli tərəfdaşı kimi rolu və Mərkəzi Asiyaya artan marağı, dəyişən qlobal iqtisadi prioritetlər fonunda ticarət siyasətinin yenidən qiymətləndirilməsini vurğulayır.