2023-cü il üzrə xərclər üzrə siyasətin əsas istiqamətlərin qiymətləndirilməsi və dövlət büdcəsinin xərclərinin təhlili

Əvvəli yazılarda da büdcənin pis idarəçiliyindən, budcənin icra mərhələsində  korrupsiya risklərindən bəhs etmişdik[1]. Üzərindən 4 ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq ki, 2025-ci ilin büdcəsi ilə bağlı eyni qənaətləri bölüşürük. Çünki, parlamentdə büdcə işi nominal xarakter daşıyır, Maliyyə Nazirliyi hər il  ən azı 40 faizinin təsnifatı olmayan  növbəti ilin büdcə layihəsini parlamentə təqdim edir. Beləliklə də nəinki sıravi vətəndaşların, hətta parlament üzvlərinin büdcə ilə bağlı təfsilatlı məlumatı olmur.

İşğaldan azad olunmuş Qarabağ torpaqlarının dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına bərpası və yenidənqurulması “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın Tədbirlər Planı çərçivəsində həyata keçirilir. Dövlət Proqramının təsdiqi ilə bağlı Prezident sərəncamına uyğun olaraq Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi ilə bağlı görülən işlər, o cümlədən Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icra vəziyyəti barədə ildə iki dəfə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə məlumat verməlidir.

2025-ci ilin dövlət büdcəsində DNF-dən transfertin əvvəlki illə müqayisədə 13,3 faiz və ya 1,7  milyard manat artırılması bu sahədə “Azərbaycan Respublikasının milli iqtisadiyyat perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsi”ndə[1]  2025-ci ilə qədər  nəzərdə tutulan  hədəf indikatorından uzaqlaşmağa xidmət edir. Belə ki, Strateji Yol Xəritəsində DNF transfertinin büdcə gəlirlərində xüsusi çəkisinin 15 faizə qədər aşağı salınmasının hədəf indikatorlarından biri kimi müəyyənləşməsinə baxmayaraq, 2024-cü ilin dürüstləşdirilmiş büdcəsində neft-qaz gəlirləri 10,5 mlrd. ABŞ dolları olmaqla büdcə gəlirlərində payı 49 faiz, 2025-ci ildə isə 48,8 faiz olacağı gözlənilir.

Azərbaycan 2025-ci il üçün dövlət büdcənin gəlir və xərclərini xarakteridə edən  dəyər  göstəricilərinə görə Cənubi Qafqaz ölkələrindən irəlidədir. Belə ki, Azərbaycanda 2025-ci ilin dövlət büdcəsinin proqnoz gəlirləri Gürcüstanla müqayisədə 2,5 dəfəyədək, Ermənistanla müqayisədə isə 3  dəfədən də çoxdur. Belə ki, 2025-ci ilin dövlət büdcəsinin gəlirləri 2024-cü  ilin proqnozundan 1  milyard 928 mln. manat və ya 5,3% çox olmaqla, 38 milyard 316 mln. manat (hazırkı kursla 22,5 milyard dollar) proqnozlaşdırılıb.