ATƏT-in Minsk Qrupu: ümidsizlik və yaxud mündatın imkanları

Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində irəliləyiş yoxdur və gözlənilmir, ATƏT-in Minsk Qrupu vasitəçi deyil, söz daşıyandır, Minsk Qrupunun formatı dəyişməlidir, münaqişə ilə bağlı danışıqlar dayanıb, Ukrayna böhranının, daxili ictimai-siyasi durumun münaqişənin nizamlanması prosesinə təsirləri və s. Bu və digər məsələlər  bu gün Humanitar Tədqiqatlar Cəmiyyətinin Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində “ATƏT-in Minsk Qrupu: Ümidsizlik və yaxud mandatın imkanları” mövzusunda keçirdiyi “dəyirmi masa”da əsas müzakirə mövzuları olub.

Forumda erkspertlər və tələbələr iştirak ediblər.

“Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ATƏT-in Minsk Qrupunun girovluğundadır. Minsk Qrupu BMT-nin mandatı ilə fəaliyyət göstərir, amma BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini yerinə yetirmir. Ermənistan prezidenti deyir Ağdam Azərbaycanındır, Minsk Qrupu deyir cəbhənin təmas xəttidir”, - politoloq Mübariz Əhmədoğlu qeyd edib.   

Onun fikrincə, Minsk Qrupunun formatı dəyişməlidir: “Minsk Qrupu yarananda Çexoslovakiya var idi. İndi bilinmir, Minsk Qrupunda Çexiya təmsil olunur, ya Slovakiya. ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin xüsusi nümayəndəsi Kaspşikin mandatı rezin kimi uzanmaqda davam edir. Monitorinq keçirlir, bilinmir hansı ölkənin ərazisidir. Azərbaycanın ərazisi demək əvəzinə cəbhə zonası deyirlər. Sual olunur cəbhə zonası hansı ölkənin ərazisində yerləşir,” - o qeyd edib.

Ekspertlər Minsk Qrupunun həmsədrlik institutunun formatının və tərkibinin dəyişdirilməsini vacib sayır. Onların fikrincə, həmsədrlərin siyahısında Almaniya və Türkiyə də olmalıdır.

Həmçinin münaqişənin nziamlanması ilə bağlı gündəlik ATƏT tərəfindən BMT-nin qətnamələrinə uyğun müəyyən edilməli  və yerinə yetirilməlidir.  Çünki Minsk Qrupu konsensusla qərar qəbul edir və bu, Ermənistanın xeyrinədir. 

Politoloq İlqar Vəlizadə hesab edir ki, Minsk Qrupu vasitəçilik missiyası deyil, münaqişədə yaranmış situasiyaya menecerlik edir.  “Onların fəaliyyəti yalnız müharibə riskini azaltmağa yönəlib. Minsk Qrupu istəmir ki, gərginlik artsın. O zaman Gürcüstan da münaqişəyə qoşular və siyasi maraqlar daha geniş ərazidə toqquşar”, - o qeyd edib.

Tarixçi Rauf Rəcəbov hesab ki, Rusiya Minsk Qrupunun həmsədri ola bilməz. “Barak Obama Rusiyanı təcavüzkar adlandırdı. Ukrayna Radasının qərarı var. ATƏT üzvləri, o cümlədən Azərbaycan Rusiyanı işğalçı kimi tanıyacaq. Ermənistan da təcavüzkardır. Ona isə bu təcavüzdə Rusiya kömək edir. Təcavüzkar Rusiya necə vasitəçi ola bilər?”, - o sual edib.           

Ekspertlər Minsk Qrupunu mövcud status-kvonu dəyişə bilməməkdə  günahlandırıblar. “Minsk Qrupunun mandatı status- kvonu dəyişməkdir, amma dəyişə bilmir. Belə olan halda Minsk Qrupunun forması dəyişilməlidir. Gündəliyi həmsədr dövlətlər deyil, BMT qətnamələri müəyyən etməlidir”, - Humanitar Tədqiqatlar Cəmiyyətinin rəhbəri Əvəz Həsənov bildirib.

Bunun əksini söyləyən ekspetlər isə hesab edirlər ki, Minsk Qrupunun, həmsədrlər instututunun formatını dəyişməyin əhəmiyyəti yoxdur. “ATƏT və Minsk Qrupu çətir rolunu oynayır. Bu çətir altında üç ölkə (Amerika, Fransa, Rusiya) münaqişəni idarə edir. Bu üç ölkə münaqişənin həllini istəmirsə, formatın dəyişməsinin, həmsədrlərin sayının artırılmasının mənası yoxdur.    

“Həmsədrlərin sayı çoxalarsa bu halda onların özlərini bir araya gətirmək üçün vasitəçiyə    ehtiyac yaranacaq”, - politoloq Rasim Musabəyov qeyd edib. 

Onun fikrincə, hazırda danışıqlar yoxdur. “Prezidentlərin Kazan görüşündən sonra ortada təkliflər də yoxdur. İnid danışıqlar yox, söhbət gedir. Azərbaycan konkret olaraq slüh sazişi üzrə maddə-maddə müzakirə istəyir. Bu isə ərazi bütövlüyü və işğal olunmuş torpaqların azad edilməsi çərçivəsini diqqətə gətirir. Ona görə də Ermənistan  müzakirələri uzadır”, - politoloq bildirib.

R.Musabəyova görə, Ukrayna ilə bağlı danışıqlar əhəmiyyətlidir. “Hamı Ukrayna danışıqlarını gözləyir. Rusiya deyir ki, siz Kosovanın müstəqilliyini tanıdınız, biz də Krımı tanıdıq. Bu proses davam etsə Şimali Kiprin müstəqilliyinin tanınması aktuallaşacaq. Bunun ardınca isə Şimali Qafqaz problemi gündəliyi tutacaq”, - o vurğulayıb.

O hesab edir ki, hazırda Azərbaycanın Ermənistana qarşı sərt mövqeyi düzgün addımdır. “Münaqişə başlayanda Cənubi Qafqazda 7 milyon azərbaycanlı, 5 milyon erməni yaşayırdı. İndi cəmi  2 milyon 800 min erməni qalıb. Ermənlər regionu sürətlə tərk etməkdədir. İndi Ermənistan iqtisadiyyatı Azərbaycan iqtisadiyyatının 15 faizi qədərindədir”, -R.Musabəyov fikrini bu faktlarla təsdiq edib.

Politoloq Zərdüşt Əlizadə Minsk Qrupnu bataqlıq adlandırıb. “Burada üç həmsədr var. Münaqişə tərəflərinin birinin zəngin təbii sərvətləri, geniş iqtisadiyyatı var, əhalisi qarşı tərəfdən üç dəfə çoxdur. O biri tərəf isə çox kasıbdır, heç nəyi yoxdur. Ermənistana dəstəyi məhz həmsədr ölkələr verir. Rusiya hərbi, Amerika maliyyə, Fransa siyasi yardım edir. Azərbaycana isə deyirlər ki, Ermənistanla kompromisə gəl”, - o bildirib.      

Politoloq hesab edir ki, müharibədə qalib gəlmək üçün beynəlxalq və yerli hüquq tanınmalıdır. “Beynəlxalq hüquq BMT-nin qətnamələridir. Daxildə isə seçki, insan hüquq və azadlıqları tanınmalıdır. Yoxsa dədə- baba torpaqlarını verib, gəlib Bakıda neft-qaz alveri etməklə qalib gəlmək olmaz. Bu informasiya siyasəti ilə, Azərbaycan televiziyalarının indiki informasiya yayımı ilə, indikli təbliğat siyasəti ilə Qarabağı azad etmək olmaz. Azərbaycan problemi həll etmək istəmir. Həll etmək istəsə hüquqlara hörmət edilər, QHT-lər əzilməz”, - o qeyd edib.

Müzakirələr fərqli fikirlər fonunda davam edib.-03C-