Ukrayna üzərindən Rusiya qazının tranzitinin dayandırılmasından sonra Azərbaycan rolunu gücləndirməyə hazırdır

Azərbaycan, Ukrayna üzərindən Rusiya qazının tranzitinin dayandırılmasından sonra təbii qaz bazarında artan çətinliklər fonunda Avropa üçün əsas enerji tərəfdaşı kimi öz mövqeyini gücləndirir. On il davam edən tranzit marşrutunun sonunu göstərən bu kəsinti, qlobal mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) bazarında rəqabəti artıracağı və alternativ enerji mənbələrinin qiymətlərini yüksəldəcəyi gözlənilir.

Ukrayna üzərindən qaz tranzitinin dayandırılması aylardır davam edən geosiyasi gərginlikdən sonra gözlənilən idi, lakin bu, Avropanı təxminən 5% qaz təchizatını əvəz etmək zərurəti ilə qarşı-qarşıya qoyur. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bəyan etdi ki, Ukrayna Avropa bazarını sabitləşdirmək üçün ABŞ da daxil olmaqla, alternativ enerji tədarükünü dəstəkləməkdə qərarlıdır. “Bu, Avropa üçün enerji ixracatından bir zamanlar ciddi asılı olan Moskvaya əhəmiyyətli bir zərbədir,” – deyə Zelenski bildirib.

Bunun fonunda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev yaranmış boşluğu doldurmaqda ölkəsinin potensial rolunu vurğuladı. Yeni İl çıxışında Əliyev Azərbaycanın xüsusilə Trans-Adriatik Boru Kəmərini (TAP) də əhatə edən Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Avropa ilə strateji tərəfdaşlığını ön plana çəkdi.

“Azərbaycan Avropaya fasiləsiz enerji təchizatını təmin etməyə hazırdır,” – deyə Əliyev bildirib və ölkənin enerji diversifikasiyası və dayanıqlılığına sadiqliyini vurğulayıb. Son illərdə Azərbaycanın Avropaya qaz ixracı əhəmiyyətli dərəcədə artıb və artan tələbi qarşılamaq üçün ötürmə gücünün daha da genişləndirilməsi planlaşdırılır.

Rusiya qaz tranzitinin dayandırılması ilə Avropada qaz qiymətləri, kəsintiyə hazırlıq fonunda, 50%-dən çox artıb. Analitiklər xəbərdarlıq edir ki, məhdud LNG təchizatı, xüsusilə Yaponiya və Cənubi Koreyanın tələblərinin Avropa ilə rəqabət apardığı üçün, bazarları daha da gərginləşdirə bilər.

Haitong International Securities şirkətinin icraçı direktoru Skott Darling bazarın gərgin vəziyyətdə qaldığını və LNG-nin spot qiymətlərinin 2025-ci ilə qədər artma riskinin davam edəcəyini bildirib.
“Bu kontekstdə Azərbaycanın enerji təchizatçısı kimi etibarlılığı daha da vacib olur,” – deyə o əlavə edib.

Qonşu Moldova da Rusiya qazının tədarükünün azalmasına cavab olaraq enerji keçidini sürətləndirib. Hazırda ölkə elektrik enerjisinin 62%-ə qədərini Rumıniyadan alır, daxili istehsal və bərpa olunan enerji ilə tamamlayır. Moldova rəsmiləri, enerji qıtlığı qorxusu fonunda istehlakçılara elektrik enerjisini qənaətlə istifadə etməyi tövsiyə ediblər.

Bu dəyişiklik, Avropanın təchizatı diversifikasiya etmək səyləri ilə uyğun gələn, Rusiya enerji resurslarından uzaqlaşmağa yönəlmiş daha geniş regional dönüşü vurğulayır.

Azərbaycanın artan tələbi ödəmək bacarığı infrastruktur sərmayələrindən və tərəfdaşlıqlardan asılı olacaq. Avropa İttifaqı Azərbaycanın enerji strategiyasına daha çox inteqrasiya olunmasına maraq göstərib və ölkəni enerji təhlükəsizliyi üçün əsas təchizatçı kimi qəbul edib.

“Azərbaycanın strateji mövqeyi və resursları Avropanın enerji ehtiyaclarını ödəmək üçün onu unikal edir və eyni zamanda regional sabitliyə töhfə verir,” – deyə Əliyev bildirib. Hökumətin ixrac potensialını artırmaq üçün bu ayın sonunda yeni tədbirlər elan edəcəyi gözlənilir.

Enerji bazarının mənzərəsi dəyişməyə davam etdikcə, Azərbaycanın enerji mərkəzi kimi rolu daha böyük əhəmiyyət qazanır və onun Avropa və qlobal enerji bazarlarında təsirini artırır.