Yeni bələdiyyələr yeni funksiya ilə qarşılaşacaqlar – daşınmaz əmlak sığortasının yoxlanması?

Azərbaycan Respublikasının “İcbari sığorta haqqında” qanunu 24 iyun 2011-ci ildə qəbul edilib (!) və dərc edildikdən bir ay sonra qüvvəyə minib. Yəni, 8 il öncə yaşayış binaları, evlər, mənzillər üçün kupçaları olan Azərbaycan vətəndaşları onların icbari sığortasına başlamalı idilər.

Proses çox ləng gedib və heç kim tərəfindən nəzarət edilməyib.

Lakin 2019-cu il mayın 21-də Nazirlər Kabineti İcbari Sığorta Bürosunun elektron informasiya sisteminin dövlət orqanlarının elektron informasiya sistemlərinə inteqrasiya edilməsi haqda sərəncam verib. Sərəncamda məqsəd “2019-2021 illərdə sığorta sektorunun inkişafı ilə bağlı tədbirlər planına” uyğun olaraq sığorta prosesinin sadələşdirilməsi, penetrasiya səviyyəsinin artırılması və sığorta risklərinin düzgün qiymətləndirilməsidir.

Bu qərar prosesi bir qədər laxlatdı və ilin sonunda isə sığortaçıların özləri “ocağa yağ tökdülər” və mülk sahiblərini qorxutmağa başladılar ki, yeni ildən onları cərimə gözləyir.

Azərbaycan İcbari Sığorta Bürosundan bizə izah etdilər ki, “İcbari sığorta haqqında” qanuna uyğun olaraq yaşayış binalarının, evlərin və mənzillərin icbari sığortasının təminatına müvafiq nəzarət orqanı ilə birlikdə yerli icra hakimiyyəti orqanları nəzarət edirlər. Daşınmaz əmlakın istismarı ilə bağlı daşınmaz əmlakın sığortasına və vətəndaşların öhdəliklərinə gəlincə, buna nəzarəti Azərbaycan Fövqəladə Hallar Nazirliyi həyata keçirir.

Daşınmaz əmlakın icbari sığortasını təmin etmək üçün sığortanın bu növü ilə məşğul olan hər hansı bir sığorta şirkətinə daşınmaz əmlak haqda dövlət reyestrindən çıxarış və şəxsiyyət vəsiqəsi təqdim edilməlidir.

Daşınmaz əmlak sığortası üçün standart qiymət Bakıda 50 manat, Gəncə, Naxçıvan və Sumqayıtda 40 manat, digər yerlərdə 30 manatdır.

Əlbəttə ki, daşınmaz əmlakı böyük məbləğə də sığorta etdirmək olar, ancaq o zaman sığorta məbləği də artır. 
Daşınmaz əmlakın sığortası zamanı sığortalanma  divar, döşəmə və tavan daxil olmaqla tikilinin özünə aid olur. Yəni, müqavilə  mənzildə olan əmlaka şamil edilmir.

Bunu bilmək lazımdır ki, “İcbari sığorta haqqında” qanuna, AR Mülki Məcəlləsinə və AR Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinə əsasən sökülmə üçün nəzərdə tutulan, tikintisi yarımçıq qalan, yararsız vəziyyətdə olan, habelə özbaşına tikili sayılan daşınmaz əmlak icbari sığortaya cəlb edilmir.

Daşınmaz əmlak sığortasının əhatə etdiyi sığorta hadisələri aşağıdakılardır: yanğın, ildırım vurması; məişət qazının partlaması; elektrik naqillərində qısa qapanma; buxar qazanlarının, xətlərin və ya digər analoji qurğuların partlaması; su təchizatı, istilik, kanalizasiya sistemlərində və yanğın əleyhinə şəbəkədə qəzalar; daşqınlar; təbii kataklizmlər: zəlzələ, vulkan püskürmələri, qasırğa, tufan, leysan, sürüşmə; üçüncü şəxslər tərəfindən hərəkətlər.

Müştəri sığorta müqaviləsini tərtib etmək üçün sığortanı onlayn olaraq (seçilmiş sığorta şirkətinin saytında və ya sosial şəbəkələr vasitəsilə) həyata keçirə bilər. Bunun üçün şəxsiyyət vəsiqəsinin və mənzilin kupçasının skrinlərini təqdim etmək lazımdır. Sığorta ödənişini də göndərilən linkdən istifadə edərək onlayn ödəmək olar. Burada adınız, ünvanınız və ödənişin məqsədi göstəriləcək. Digər variant sığortanı yaşayış yerinə gələcək sığorta agentinin köməyi ilə sənədləşdirməkdir. Belə olan halda sığorta haqqını POS-terminallar və ya ödəmə terminalları vasitəsilə ödəyə bilərsiniz.

Qeyd edək ki, məhz  2019-cu ildə daşınmaz əmlakın alqı-satqışı barədə əməliyyatlar aparılarkən notariuslar israrla vətəndaşlardan daşınmaz əmlak sığortası tələb etməyə başladılar.

CƏRİMƏLƏR

2020-ci ilin yanvarına qədər daşınmaz əmlak sahibinin uyğun sığorta müqaviləsi olmasa həmin tarixdən cərimə sanksiyalarının tətbiqinə başlanılacaq.

İlkin cərimə 30 manatdır, lakin cərimənin məbləği hər 20 gündən bir eyni məbləğdə yenidən hesablanacaq (ilkin cərimə ödənilmədikdə və ya sığorta müqaviləsinin bağlanması haqda təkrar tövsiyə yerinə yetirilmədikdə).

Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icbari sığortasını sığorta fəaliyyətini həyata keçirmək üçün lisenziyası və müəyyən sığorta növlərini həyata keçirmək üçün müvafiq icazəsi olan sığorta şirkətləri təmin edə bilər.

Azərbaycan prezidentinin 15 fevral 2015-ci il tarixli fərmanına (795 saylı) əsasən icbari sığorta müqavilələrinin bağlanmaması hallarına görə cərimənin tutulması ilə yerli icra hakimiyyəti orqanları məşğul olur (maddə 5.57), lakin həmin cərimələrin tutulması mexanizmi aydın deyil.

Bakı sakinlərinin çoxu ASTNA-ya verdiyi müsahibədə daşınmaz əmlakı sığorta etdirmək fikrində olmadıqlarını söyləyiblər. Belə ki,  “İcbari sığortanın növləri haqqında” qanun köhnə parlament (Milli Məclis) tərəfindən qəbul edilmişdi. Lakin məsələnin belə qoyuluşu kökündən yanlışdır.

Çoxları hesab edirlər ki, əmlak sığortası könüllüdür və sığorta şirkətlərinə etibar yoxdur.

Lakin Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının rəhbəri Azər Əliyevin fikrincə, məhz 2019-cu ildə daşınmaz əmlakın icbari sığortası, könüllü tibbi sığorta və KASKO üzrə artım müşahidə edilib.

“Lakin daşınmaz əmlakın icbari sığortasının tammiqyaslı aparılması üçün bir çox qanunverici məhdudiyyətlər var. Bu gün sığortanın bu növünün əhatə dairəsi azdır. Müqavilə bağlayan bəzi iri müəssisələr var. Lakin bu gün əhali sığortanın bu növü ilə normal şəkildə əhatə olunmayıb, baxmayaraq ki, məcburidir. İlk növbədə hüquqi və fiziki şəxsləri ayırmaq lazımdır. Birinci halda icbari sığorta ilə əhatə 80%-ə yaxın, ikinci halda isə 1% -dən azdır. Biz ən çox fiziki şəxslərin əhatə olunmasında   maraqlıyıq, çünki bu, sosial məhsuldur. Zəlzələ, daşqın, yanğın, qonşular tərəfindən su basması çox olur və bunların hamısı ölkənin adi orta statistik vətəndaşı üçün ciddi maliyyə yükünə səbəb olur. Onlar bu yükü dövlətə yönləndirirlər ki, onun üçün də bu, gözlənilməz xərclərdir.  Lazımsız presedentlər yaradılır. Axı çox yaxşı, bahalı olmayan sığorta məhsulu (müqavilə) var və bundan istifadə etmək lazımdır”, - A.Əliyev hesab edir.

Sadalanan dəlillər sıravi vətəndaşları  inandıracaqmı? Bunu 2020-ci ilin əvvəli göstərəcək.