Ambisiyalılar üçün ikinci cəhd

Azərbaycan ali məktəblərinə qəbul kampaniyasının yaz mərhələsində iştirak edən 65 min abituriyentin 62 mindən çoxu və ya təxminən 90%-i yay imtahanlarında iştirak üçün qeydiyyatdan keçib.

Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) mətbuat xidmətinin rəhbəri Xanlar Xanlarzadə Turan-a bildirib ki, imtahanlar iyulun 14-dən 22-nə qədər keçiriləcək: I ixtisas qrupu üzrə 23522 nəfər, II qrup üzrə 17923 nəfər, III qrup üzrə 16169 nəfər, IV qrup üzrə 4445 nəfər iştirak edəcək.

Ali məktəblərdə plan üzrə yerlərin sayı haqqında məlumat hələlik açıqlanmır, yaxın günlərdə bu məlumat veriləcək.

Abituriyentlərin böyük əksəriyyətinin yay imtahanlarında da iştirak etməklə hazırki göstəricilərini yaxşılaşdırmaq istəməsi tərifəlayiqdir. Bunun üçün 40 manat ödəmək lazım gəlsə belə. Əlbəttə, ixtisas seçimi müsabiqəsinə 350 balla deyil, 420 və ya 460 və daha yüksək balla getmək daha yaxşıdır. Nəticə nə qədər yaxşıdırsa, daxil olmaq şansı bir o qədər çoxdur.

Amma qəribə odur ki, iyul imtahanlarında iştirak üçün qeydiyyatdan keçmiş abituriyentlərin böyük hissəsini yüksək ballılar, yəni 600 baldan çox yığanlar təşkil edir. Belə ki, I qrup üzrə imtahanda 680-700 bal yığan 47 abituriyendən 28-i, II qrup üzrə 11-dən 8-i, III qrup üzrə 16-dan 12-si, IV qrup üzrə 19-dan 12-si ikinci imtahanda iştirak edəcək. 500 bal və daha yüksək yığanlar da az deyil.

Bu gün-sabah tələbə olacaq bu gəncləri nə təşviq edir? Öz rekordlarını yeniləmək istəyirlər, ya bu idman azartıdır? Xanlarzadənin sözlərinə görə, bəziləri 700 bal yığmağa çalışır, digərləri öz nəticələrini yaxşılaşdırmağa. Məqsəd prezident təqaüdçüsü olmaq, seçilmiş 25 nəfər siyahısına düşməkdir.

Amma başqa bir əhəmiyyətli məqam da var - istisnasız bütün abituriyentlər pulsuz təhsil almaq üçün dövlət sifarişi üzrə olan yerlərə (və ya büdcə yerləri) daxil olmaq istəyir. Universittlərdə təhsil haqqının ildən-ilə artdığını nəzərə alsaq, bu gün kommersiya əsasları ilə təhsil heç də hamının cibinə görə deyil.

Təhsil üzrə ekspert Etibar Əliyevin fikrincə, məhz pulsuz yerlərə daxil olmaq cəhdi yay imtahanlarında iştirak üçün əsas səbəbdir. Bu yerlərin sayı tədricən azalır, buna görə müsabiqə şərtləri getdikcə daha da ağırlaşır. Bəzən bu müsabiqədə iştirak etmək üçün 500 bal belə kifayət etmir.

Ekspertin sözlərini statistika da təsdiq edir. DİM-nin məlumatına görə, 2013-cü ildə dövlət universitetlərində plan üzrə yerlərin 31,32%-i dövlət sifarişi kateqoriyasına, 68,68%-i ödənişli yerlərə aiddir. 2014-cü ildə bu nisbət aşağıdakı kimi olub: 30,35% dövlət sifarişi üzrə, 69,65% ödənişli. 2015-ci ildə ali məktəblərdə pulsuz yerlər 29,68%, ödənişli yerlər 70,32% olub. Ötən il büdcə yerlərinə abituriyentlərin 29,69%-i qəbul edilib, qalan pullu yerlərin yalnız yarısı dolmuşdu, çünki qəbul olunanlar maddi səbəblərdən təhsildən imtina etmişdilər.

Kommersiya ali məktəblərində vəziyyət daha da ağırdır. Orada dövlət sifarişi üzrə yerlər ayrılmış vakansiyaların ümumi miqdarının cəmi 17-16%-ni təşkil edir.

Təqdim edilən göstəricilər ali məktəblərimizin pullu yerlərin sayının artırılmasında maraqlı olduğunu göstərir, bu da, əlbəttə, onların büdcələrinin artırılmasını nəzərdə tutur. Ali məktəb rəhbərləri Qərb təcrübəsini nümunə göstərirlər, amma nədənsə xaricdə ali məktəblərdə elmi araşdırmalar aparıldığını, müəllimlərin qrantlar aldığını, böyük şirkətlərin müasir cihaz və ya texnoloji xətlər hazırlanması üzrə sifarişlərinin həyata keçirildiyini unudurlar. Başqa sözlə, gənc elmi kadrların əqli potensialından istifadə etməklə pul qazanmaq imkanı var. Bizim ali məktəb rektorlarında belə bir həvəs müşahidə olunmur.