BMT Beynəlxalq Məhkəməsi Azərbaycan və Ermənistanın qarşılıqlı iddialarını araşdıracaq

BBC:  BMT-nin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) Azərbaycan və Ermənistanın qarşılıqlı iddialarını araşdırmağa razılaşıb. Hər iki ölkə bir-birini Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətlə bağlı Bütün Formalı İrqi Ayrı-seçkiliyin Ləğv Edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiyanı pozmaqda ittiham edir.

Çərşənbə axşamı keçirilən iclasda məhkəmə, həm Azərbaycan, həm də Ermənistan hakimiyyətinin iddiaların bu orqanın səlahiyyətlərinə aid olmadığına dair tələblərini rədd etdi.

Lakin ICJ, Azərbaycanın irəli sürdüyü bütün etirazları rədd etdi və Ermənistanın bəzi etirazlarını qəbul etdi. Bu qərar Azərbaycan iddiasının əhatə dairəsinin məhdudlaşdırılacağını göstərir. Xüsusilə, məhkəmə Birinci Qarabağ Müharibəsi zamanı baş verən hadisələri və Ermənistanın ətraf mühitə ziyan vurmaqla bağlı ittihamlarını nəzərdən keçirməyəcək.

2021-ci il sentyabrın 16-da Ermənistan Azərbaycana qarşı Bütün Formalı İrqi Ayrı-seçkiliyin Ləğv Edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiyanı pozmaq ittihamı ilə iddia qaldırıb. İki il sonra Azərbaycan eyni məzmunda qarşılıqlı iddia qaldırdı.

Ermənistanın iddiaları

2020-ci il Qarabağ müharibəsində məğlub olduqdan bir il sonra Ermənistan Haaqadakı Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciət edərək, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda etnik ermənilərin hüquqlarını pozduğunu iddia etdi. Bu iddia Bütün Formalı İrqi Ayrı-seçkiliyin Ləğv Edilməsi haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya əsaslanırdı.

2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycan Qarabağda hərbi əməliyyat keçirdi. Ardınca tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikası (DQR) hakimiyyət orqanları özlərini ləğv etdiklərini elan etdilər. Bir neçə gün ərzində keçmiş DQR-in 100 mindən çox sakini Azərbaycandan qaçdı. Buna cavab olaraq Azərbaycan, Azərbaycan və Ermənistan arasında quru sərhəd keçid məntəqəsi qurdu.

Ermənilərin Qarabağdan kütləvi köçü, aylarla davam edən blokadadan sonra baş verdi. 2023-cü ilin əvvəlində Azərbaycan, tanınmamış DQR-i Ermənistandan kəsdi və Qarabağdakı ermənilər ərzaq, dərman, elektrik və qaz çatışmazlığı ilə üzləşdilər.

Hətta bundan əvvəl Azərbaycanda “ermənifobiya” olaraq adlandırılan vəziyyət ortaya çıxmışdı. Həm ermənilər, həm də beynəlxalq müşahidəçilər Azərbaycan rəsmilərinin millətçi ritorikasından narazılıq ifadə edirdilər. Rəsmilər tez-tez tənqidçilərini “erməni” adlandıraraq təhqir edirdilər.

Məsələn, baş prokuror müavinlərindən biri jurnalistləri “erməni ruhlu insanlar” kimi xarakterizə etmişdi. Azərbaycandakı məktəblərdə tarix tədrisi və ümumilikdə uşaqlarla iş də narahatlıq doğururdu. Bir çoxları bunu açıq-aşkar ksenofobiya və etnik ermənilərə qarşı nifrət təbliği kimi görürdülər.

Azərbaycanın mövqeyi

2023-cü ildə Azərbaycan irqi ayrı-seçkilik ittihamı ilə qarşılıqlı iddia qaldırdı. Bakı iddia edir ki, Ermənistan hakimiyyəti “azərbaycanlılara milli və ya etnik mənsubiyyətlərinə görə ayrı-seçkilik tədbirləri həyata keçirib və həyata keçirməkdə davam edir”. İddiada həmçinin mədəni irs obyektlərinin məhv edilməsi də qeyd olunur.

1992-ci ildə müharibə başladıqdan sonra Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların əksəriyyəti ölkədən qaçdı və təhlükəsizlik narahatlığı səbəbindən hələ də ora qayıda bilmirlər.

Eyni hal Birinci Qarabağ Müharibəsi zamanı Azərbaycandan