Çin peyvəndinə üstünlük verilə bilər

Bakı/17.12.20/Turan: Əminik ki, dövlətimiz ölkə rəhbərinin xüsusi diqqət və qayğısı ilə vaksinasiyanı ən erkən tətbiq edən ölkələrdən biri olacaq.

Bunu dekabrın 15-də Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargahın yeni növ koronavirusa qarşı vaksinlərlə bağlı keçirilən brifinqində TƏBİB-in İdarə Heyətinin sədri Ramin Bayramlı bildirib.

Onun sözlərinə görə, vaksinasiyanın ən təhlükəsiz və ən effektiv olması xüsusi diqqətdə saxlanılan məsələdir.

Səhiyyə nazirinin müavini Viktor Qasımov isə «hansı vaksinin daha tez üçüncü fazadan keçməsi ilə bağlı açıqlama veriləcəksə, onun ölkəyə gətirilməsinə çalışacağıq» desə də brifinqdə əsasən Çində istehsal olunan "CoronaVac" vaksinindən danışılıb. 

Vəli Axundov adına Elmi-Tədqiqat Tibbi Profilaktika İnstitutunun direktoru Adil Allahverdiyev deyib ki, ssözügedən vaksinin 95-97% civarında effektiv olması qənaətinə gəlinir. «Üçüncü faza olaraq tədqiqatlarda Türkiyə də iştirak edir. Bu vaksin minlərlə insana verilir və təsiri yoxlanılır. Vaksinin təsirləri bu gün ümidvericidir. İnaktiv vaksinlərin hazırlanmasında Çin önə keçdi və daha tez bazara çıxaracaq. Türkiyədə də koronavirusa qarşı vaksin hazırlığında ikinci fazaya keçiblər. Digər vaksinlər ənənəvi deyil, yenidir. Ona görə də Çində hazırlanan vaksin daha təhlükəsizdir. Bu vaksinin neçə ay təsir edəcəyini sonra açıqlayacaqlar». 

Brifinqdə TƏBİB sədri bildirib ki, ənənəvi vaksinasiya üçün soyuq zəncirləməyə Azərbaycan tam hazırdır. Səhiyyə nazirinin müavini isə Azərbaycanda vaksinasiyanın pulsuz olacağını deyib. 

Qonşu Türkiyənin Çin istehsalı olan 50 milyon vaksini artıq aldığı, Böyük Britaniyada və Rusiyada vaksinasiyanın başlanması nəzərə alınsa Azərbaycan bu prosesdə gecikmirmi? Vaksin hansı ölkədən alınmalıdır? Ölkəyə gətiriləcək vaksini saxlamaq üçün, vaksinasiya üçün şərait yaradılıbmı? Və ən əsası son günlərdə dərman preparatlarının süni bahalaşmasını nəzərə alsaq brifinqdə deyildiyi kimi, vaksin həqiqətən də pulsuz olacaqmı? 

Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsinin üzvü Müşfiq Məmmədli Turan-a bildirib ki, istər pandemiya ilə mübarizə çərçivəsində, istərsə də, ümumiyyətlə, virus infeksiyalarla mübarizədə bir neçə metod var və indiki halda vaksin vacib faktora çevrilib. «Bu mübarizə metodları arasında birbaşa törədici agentə qarşı tədbiq olunan dərman preparatlarıdır. İkinci qoruyucu tədbirlər. Üçüncü isə vaksinasiyanın aparılmasıdır. Hazırda yeni koronavirus infeksiyası ilə mübarizədə sadaladığımız iki faktor müəyyən dərəcədə effekt verir. Ancaq istənilən effekti almaq üçün əlimizdə olan vasitə - dərman preparatları ilə kifayət qədər effekt əldə edə bilmirik. Karantin tədbirləri ilə bu effekt alınsa da bu tədbirlər sosial-psixoloji baxımından tədbiqi müəyyən problemlər yaradır. O cümlədən də iqtisadi cəhətdən karantin tədbirləri həm dövlət, həm cəmiyyət qarşısında çox böyük fədakarlıqlar tələb edir. Bu baxımdan üçüncü tədbir kimi vaksinasiya həm Azərbaycanda, həm dünya praktikasında əhəmiyyətli yer tutur. Ona görə də dünya ictimaiyyəti, səhiyyə avtoritetləri pandemiya dövründə bütün imkanları daha çox peyvəndin tapılması istiqamətində səfərbər edir». 

Deputat qeyd edib ki, Azərbaycanda koronavirusa qarşı peyvəndlər ilkin növbədə risk qrupuna aid insanlara tədbiq olunacaq. «Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyələrinə, o cümlədən pandemiya ilə mübarizədə aparıcı dövlətlərin təcrübəsinə nəzər salsaq, hazırda peyvəndləmənin aparılmasında ilk növbədə risk qrupuna aid səhiyyə işçiləri, sonra isə 65 yaş üstü vətəndaşlar, ondan sonra isə xroniki xəstəlikləri olan vətəndaşlar hədəf qrupundadır». 

M.Məmmədli bildirib ki, virus infeksiyalarına qarşı peyvəndlər, xüsusən RNT tərkibli viruslarla mübarizədə hazırlanan peyvəndlər üç qrupa bölünürlər. «Birinci qrupa törədicisi zəiflədilmiş, inaktivə olunmuş peyvəndlər aiddir. Xəstəlik törətmə prosesində aktiv hissə olan genetik material daşıyıcısı olan məlumat RNT-dən istifadə etməklə hazırlanmış peyvəndlər və üçüncü isə həmin məlumatın insan orqanizminə ziyan gətirməyən başqa bir törədici - adenovirusların üzərində həmin genetik material köçürülmüş törədicidən hazırlanmış peyvəndlər. Hazırda Amerika Birləşmiş Ştatlarının “Pfizer” şirkətinin Almaniya şirkəti ilə birgə hazırladığı koronavirusa qarşı peyvənd var. Həmçinin Çinin, Rusiyanın hazırladığı peyvəndlər var. Əgər biz bu peyvənd qruplarını və ölkələrin istehsal etdiyi peyvəndləri analiz etsək, Çinin hazırladığı peyvənd ənənəvi üsulla hazırlanmış, törədici zəiflədilmiş peyvənddir. ABŞ-ın hazırladığı peyvənd RNT xarakterli peyvənddir. Rusiyanın hazırladığı Sputnik-V vaksini isə daha çox üçüncü qrup dediyimiz adenovirusdan istifadə etməklə hazırlanmış peyvənddir».  

Deputatın sözlərinə görə, bu vaksinlər hər birinin özünəməxsus müsbət və effektivliyində xətli faizlər olan peyvəndlərdir. «Ancaq burada əsas məsələ həmin peyvəndlərin daşınması, saxlanılması, saxlanma müddəti, tədbiq olunmuş metodlarla effektivliyi çox önəmlidir. Burada bir faktoru nəzərə almaq doğru olmaz, bir neçə faktor nəzərə alınmalıdır. Məsələn, digər iki qrup peyvəndin Çin peyvəndindən fərqli olaraq çox böyük mənfi temperaturda saxlanılması tələb olunur, saxlanma müddəti qısadır. O baxımdan səhiyyə infrastrukturunun xarakterinə görə hər bir ölkə özünə məxsus qərar verməlidir. Burada təkcə iqtisadi cəhət nəzərə alınmamalıdır, həm də risk faktorları, insan sağlamlığı üçün ehtimal oluna biləcək problemlər nəzərə alınmalıdır. Bu baxımında hazırda Azərbaycanın səhiyyə strukturu, o cümlədən Türkiyə dövlətinin praktikası da nəzərə alınaraq Çinin hazırladığı peyvəndin bizim həm logistika, həm səhiyyə strukturu, həm insanların sağlamlığı baxımından daha az risk daşıması bu peyvəndin tətbiqini bizim ölkəmizdə aktual edir. Təbii ki, digər peyvəndlərlə də araşdırmalar aparılacaq, ancaq hazırda mümkün ola biləcək daha uyğun variant Çinin hazırladığı peyvənddir».

M.Məmmədli qeyd edib ki, peyvəndlərin gətirilməsi, saxlanılması, daşınması, təhlükəsizlik şəkildə peyvəndləmənin aparılması böyük bir prosesdir. «Ən mühüm proses peyvəndlərin bir ölkədən digər ölkəyə daşınması, gətirilməsidir. Burada soyuq zəncir prinsipindən istifadə olunur. Peyvəndi gətirildiyi yerdən icra olunduğu nöqtəyə qədər tələb olunan temperatur, saxlanma üçün tələb olunan temperatur (məsələn Çin vaksini üçün bu mənfi 3-4 dərəcədir) və saxlanma şəraiti zəncir şəkildə bir birini təqib etməlidir. Burada zəncirin bir halqasında qırılma yaranarsa o zaman peyvəndin effektivliyində və yaxud onun tədbiqindən sonra müxtəlif mənfi nəticələrin meydana çıxması halları mövcud ola bilər. Bu baxımından bizim strukturumuz bunlara tam hazır şəkildə olmalıdır. Bizim bu məsələlərdə praktikamız kifayət qədərdir. Çünki həm periodik peyvəndlərin vurulmasında, həm bizim milli peyvənd təqvimizin həyata keçirilməsində bu proseslərin hər biri artıq bir işlənmiş mexanizm üzrə gedir. Bu baxımından da hazırda icra edilən Milli peyvənd proqramında tədbiq olunan peyvəndlərin əksəriyyətinin də saxlanma şəraiti dediyimiz o zəiflədilmiş mikroorqanizmlərdən hazırlanmış peyvəndlərdir. Buna görə də Çinin hazırladığı peyvəndin həm saxlanılmasında, həm icra olunmasında Azərbaycan səhiyyə strukturları bu sahəyə daha uyğunlaşdırılıb». 

Tibbi elmləri doktoru Adil Qeybulla “Azadlıq” radiosuna bildirib ki, Azərbaycan ilk növbədə vaksinin keyfiyyətinə önəm verməlidir: «Çünki ölkəyə gətiriləcək vaksinin təsiri az olsa da azından o insanlar üçün təhlükəsiz olmalıdır».

Professorun fikrincə, Azərbaycan ABŞ və Avropanın birgə istehsal etdiyi vaksini almağa çalışmalıdır: «Çünki Rusiyanın vaksini zəiflədilmiş virus əsasında hazırlanır və onun effektivliyi o qədər də yüksək deyil. Çinin vaksinin keyfiyyətinə gəlincə, o, yaxşı ola bilər, çünki bu ölkədə yüksək səviyyəli elmi-tədqiqat institutları var, amma Çində vaksini müxtəlif yerlərdə istehsal edə bilərlər ki, bu da onun effektivliyini azaldacaq. Buna diqqət vermək lazımdır». 

A Qeybulla qeyd edib ki, ABŞ və Avropanın istehsal etdiyi vaksinin saxlanma şəraiti bir az mürəkkəbdir və Azərbaycanda hazırda belə şərait mövcud deyil: «Həmin vaksin çox böyük mənfi temperaturda saxlanılır. Azərbaycanda bu şərait hələ ki yoxdur, amma bunu yaratmağa nə var ki? Modul tipli xəstəxanaların nəzdində bokslar yaratmaq olar. Ən önəmlisi vaksinin təhlükəsiz olmasıdır». 

Vaksinin pulsuz olub-olmayacağına toxunan professor bildirib ki, vaksin pulsuz və ya simvolik bir qiymətə olmalıdır: «Vaksinlər əslində çox baha deyil, istehsalçılar onlara böyük qiymət qoymadılar və vaksinasiya pulsuz aparıla bilər və ya simvolik bir qiymətə aparılmalıdır. Burada əhalinin vəziyyəti nəzərə alınmalıdır». -0-