Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi əlilliyin təyin edilməsində yeni qaydalara aydınlıq gətirdi

Bakı/02.11.21/ Turan: Azərbaycanda əvvəllər verilmiş əlillik kateqoriyalarına yenidən baxılır. Vətəndaşlar bir neçə ay ərzində yoxlamalardan keçirlər, bu müddət ərzində onlara müavinət ödənilmir. İnsanların əlillik dərəcəsi ləğv edilib, əvvəl aldıqları müavinətlərindən məhrum olublar. Bəziləri üçün bu vəsait yeganə mövcudluq mənbəyi olub.

Belələrindən biri avtomobil qəzası səbəbindən yataqdan durmayan hüquq müdafiəçisi Oqtay Gülalıyevdir. Poliklinika tərəfindən düzgün tərtib edilməmiş elektron epikriz tibbi-sosial komissiyaya göndərildiyinə görə ona əlil statusu verilməsindən imtina edilib.

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən əlilliyin yeni, müasir meyarlarla təyin edilməsi barədə xəbərlər verirlər. Yeni normativlər nədən ibarətdir? Bu sualı Turan Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəhbəri Fazil Talıbova ünvanlayıb.

Nazirliyin nümayəndəsinin Turan-a verdiyi məlumata görə, qanunvericiliyə uyğun olaraq, əlillik müddətli və ya müddətsiz təyin oluna bilər. Geridönməz hallarda (ətrafların amputasiyası, sağalması mümkün olmayan ağır xəstəliklər və s.) əlillik müddətsiz (ömürlük) təyin edilir. Sağalması mümkün olan xəstəlik və xəsarətlərlə bağlı əlillik təyin edilərkən isə əlillik 5 illik müddətə təyin olunur.

“Ölkəmizdə əlilliyi olan şəxslərin sayı təqribən 600 mindir. Əlilliyi olan insanlar əlilliyə görə pensiya və ya (pensiya hüququ olmadıqda) aylıq sosial müavinətlə təmin olunur. Müharibə ilə əlaqədar, 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri ilə əlaqədar, hərbi xidmət vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar, Çernobıl AES-də hərbi xidmətlə əlaqədar əlilliyi olan şəxslər həmin pensiya və ya aylıq sosial müavinətlə yanaşı, prezidentin aylıq təqaüdü ilə təmin olunurlar. Həmçinin ümumi səbəblərdən I qrup əlilliyi olan şəxslərə, onlara, həmçinin sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlara qulluq edənlərə də prezidentin aylıq təqaüdü verilir”.

Vətən müharibəsində yaralanmış hərbi qulluqçuların əlilliyinin qiymətləndirilməsi işləri davam etdirilir.  Həmin qazilərdən artıq 2100 şəxsə ölkəmizin ərazi bütövlüyünün müdafiəsi ilə əlaqədar əlillik təyin olunub.

“Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” qanuna dəyişiklik edilib və əlilliyin qiymətləndirilməsinin yeni meyarları təsdiqlənib. Həmin yeni meyarlar əsasında əlilliyin qiymətləndirilməsinə 2022-ci il iyulun 1-dən başlanacaq.

Dəyişikliklər əlilliyin müəyyən edilməsi sahəsində ölkəmizdə ilk dəfə olaraq yeni konseptual yanaşmanı, əlilliyin qiymətləndirilməsinin ənənəvi 3 dərəcə əsasında deyil, daha geniş spektrdə olmaqla, yeni meyarlarla, orqanizmin funksiyalarının itirilməsi faizi əsasında həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Qanunvericilikdə “əlilliyinin səbəbi, dərəcəsi” sözləri “orqanizminin funksiyalarının pozulması faizi, səbəbi” sözləri ilə, “I dərəcə əlilliyi olan” sözləri “orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş” sözləri ilə, “II dərəcə əlilliyi olan” sözləri “orqanizmin funksiyalarının 61-80 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş” sözləri ilə və “III dərəcə əlilliyi olan” sözləri “orqanizmin funksiyalarının 31-60 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş” sözləri ilə əvəz edilib”, deyə F.Talıbov qeyd edib.

Yəni orqanizmin funksiyalarının itirilməsi faizi əsasında, əsasən özünəqulluq, səmtlənmə, qidalanma, sərbəst hərəkət etmə və s. kimi həyat fəaliyyətinin əsas istiqamətlərinin məhdudlaşma dərəcəsi nəzərə alınmaqla qiymətləndiriləcək. Məqsəd əlillik təyinatlarında həssas və obyektiv yanaşmanın, ünvanlılıq və sosial ədalətin təmin edilməsi, əlilliyi olan şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiya imkanlarının artırılmasıdır.

Əlilliyi olan şəxsin artıq əlillik vəziyyətində olmadığı, reabilitasiya olunduğu müəyyən olunursa, ötən dövrdə ona ödənilmiş sosial təminat növləri üzrə vəsaitlər geri qaytarılmır.

Əlilliyin təyin edilməsindən imtina edilməsi barədə tibbi-sosial ekspertiza xidmətinin verdiyi qərarla bağlı şəxsin apellyasiya şikayəti vermək hüququ var.

Fazil Talıbovun sözlərinə görə, bu ilin ötən dövründə 45 mindən çox şəxsə əlillik təyin edilib, onlardan 14 mini ilkin, qalanları təkrar əlillik təyinatlarıdır.

Elektron sistemin catışmazlıqları barədə cox deyilir. Bu irada cavab olaraq nazirliyin təmsilcisi həmin e-infrastrukturda, “Əlillik” altsistemində 20-dən çox təkmilləşdirmə işi aparıldığını, habelə “Hərbi-həkim ekspertizası və tibbi şəhadətləndirilmə” altsisteminin tətbiq edildiyini deyib.

Nazirlik nümayəndəsi əlavə edib ki, yenı qaydalar Azərbaycanda qəbul edilərkən ÜST, Aİ, Ümümdünya Bankının tövsiyələri nəzərə alınıb və qabaqcıl ölkələrin qanunvericilik təcrübəsindən istifadə edilib.

Oxucuların Turan-a verdiyi çoxsaylı suallardan biri tibbi-sosial komissiyada yoxlamanı gözləyərkən qarşılaşdıqları problemlər və orada ekspertiza müddətində əlilliyə görə verilən ödənişlərin dondurulması ilə baglıdır. Bu pullar vətəndaşlara veriləcək?

Nazirliyik nümayəndəsi deyir ki, əlilliyi olan şəxslərə humanist yanaşmanın nəticəsi olaraq, “Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında” Qanuna dəyişiklik edilməklə, yeni maddə əlavə edilib. Maddəyə əsasən, əlillik müddəti bitdikdən sonra 6 ay ərzində əlilliyin təkrar qiymətləndirilməsi nəticəsində şəxsin əlilliyi yenidən müəyyən edildikdə, şəxs ötürülmüş müddət də daxil olmaqla, əlilliyi olan şəxs hesab edilir.

Yəni əgər şəxsə əlillik müddəti bitəndən sonra 6 aya qədər dövr ərzində yenidən əlillik təyin edilərsə, yeni əlillik təyinatı onun əvvəlki əlillik müddətinin bitdiyi tarixdən rəsmiləşir. Beləliklə, ötürülmüş müddət nəzərə alınır və həmin müddət üçün də vətəndaşa əlilliyə görə sosial ödənişlər verilir. -0-