Gənclər arasında qlobal işsizlik səviyyəsi yenə artır

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏT) qiymətləndirmələrinə görə, 2016-cı ildə gənclər arasında qlobal işsizlik səviyyəsi 13,1 faizə çatacaq və bu göstərici 2017-ci il ərzində dəyişməyəcək (müqayisə üçün, 2015-ci ildə 12,9%).

BƏT-in “Dünyada məşğulluq və sosial müdafiə perspektivləri – 2016: gənclər üçün təmayüllər” adlı məruzəsi göstərir ki, bu il dünyada işsiz gənclərin sayı yarım milyon nəfər artacaq və 71 mln. (cədvəl 1) təşkil edəcək. Üç ildir ki, belə böyük artım müşahidə olunmamışdı.

Bazarı formalaşmaqda olan ölkələrdə və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iş olmasına baxmayaraq, hədsiz və ya orta yoxsulluq şəraitində yaşayan gənclərin sayı daha çox narahatlıq doğurur. Faktiki olaraq, işləyən gənclərin 156 mln. nəfəri və ya 37.7 faizi hədsiz və ya orta yoxsulluq şəraitində yaşayır (işləyən yaşlılar arasında 26%).

Cədvəl 1. 2017-ci il üçün gənclər arasında işsizlik və “işləyən yoxsullar” sahəsində təmayüllər və proqnozlar

Qeyd: “İşləyən yoxsullar”ın payı hədsiz və ya orta yoxsulluq şəraitində yaşayan məşğul əhalinin, yəni gəliri olan və ya gündəlik adambaşı 3,10 ABŞ Dollarından az məbləğlə yaşayan əhalinin payıdır. Gənclərə 15-24 yaşlar arasındakı şəxsləri aid edirlər.

Mənbə: World Employment and Social Outlook 2016: Trends for Youth.

“Gənclər arasında işsizliyin qorxunc artışı və işi olmasına baxmayaraq yoxsulluq şəraitində yaşayan gənclərin də kifayət qədər narahatlıq doğuran sayı sabit iqtisadi inkişafa nail olmaq və layiqli əməyi təmin etmək üzrə səylərimizi ikiyə qatlamasaq, 2030-cu ilə qədər yoxsulluğun aradan qaldırılması üzrə qlobal məqsədə çatmağın nə dərəcədə çətin olacağını göstərir. Araşdırmada həmçinin əmək bazarında gənc qadınlar və kişilər arasında böyük bərabərsizlik olduğu qeyd edilir və BƏT üzvü olan dövlətlər və sosial tərəfdaşlar təcili olaraq bu problemi həll etməlidir”, deyə BƏT-in siyasət məsələləri üzrə Baş Direktor müavini Debora Qrinfild bildirib.

Qeyri-bərabər imkanlar

Əmək bazarı göstəricilərinin əksəriyyətinə görə gənc qadınlar və kişilərin vəziyyətində böyük fərqlər qeydə alınır ki, bu da gənclərin böyüklük həyatına keçid prosesində daha böyük qeyri-bərabərliyə aparıb çıxarır. Məsələn, 2016-cı ildə ümumi işçi qüvvə sayında gənc kişilərin payı 53,9 faiz, gənc qadınların payı isə 37,3 faiz təşkil edir: fərq 16,6 faiz təşkil edir.

Bu problem Cənubi Asiya ölkələrində, ərəb ölkələrində və Şimali Afrika ölkələrində xüsusilə kəskindir, 2016-cı ildə bu ölkələrdə ümumi işçi qüvvə sayında gənc qadınların payı gənc kişilərin payından, müvafiq olaraq, 32,9, 32,3 və 30,2 faiz azdır.

İşsizliyin artması bazarı formalaşmaqda olan ölkələrdə iqtisadi inkişafın zəifləməsi ilə əlaqədardır

Qiymətləndirmələrə görə, 2016-cı ildə qlobal iqtisadi inkişaf 3,2 faiz təşkil edəcək ki, bu da 2015-ci ilin sonlarında proqnozlaşdırılan göstəricidən 0,4 faiz aşağıdır.

“Bu, bazarı formalaşmaqda olan, xammal məhsullar ixrac edən əsas ölkələrdə geriləmənin gözlənildiyindən daha çox olması, habelə bəzi inkişaf etmiş ölkələrdə durğunluqla bağlıdır, - deyə qabaqcıl iqtisadçı və araşdırmanın baş müəllifi Stiven Tobin bildirib. – Gənclər arasında işsizliyin artması ən çox bazarı formalaşmaqda olan ölkələrdə nəzərə çarpır”.

Proqnozlara əsasən, bazarı formalaşmaqda olan ölkələrdə işsizlik səviyyəsi 2015-ci ildə 13,3 faizdən 2017-ci ildə 13,7 faizə qədər artacaq (bu, 2015-ci ildə  52,9 mln.-la müqayisədə 2017-ci ildə 53,5 mln. işsizə bərabərdir). Məsələn, proqnozlara əsasən, Latın Amerikası və Qərib dənizi hövzəsi ölkələrində işsizlik səviyyəsi 2015-ci ildə 15,7 faizdən 2017-ci ildə 17,1%-ə qədər; Mərkəzi və Qərbi Asiya ölkələrində 16,6 faizdən 17,5 faizə qədər; Cənub-Şərqi Asiya və Sakit Okean bölgəsi ölkələrində 12,4 faizdən 13,6 faizə qədər artacaq (cədvəl 2).

Cədvəl 2. 2017-ci il üçün regionlar üzrə gənclər arasında işsizlik təmayülləri və proqnozları

Mənbə: World Employment and Social Outlook 2016: Trends for Youth

“İşləyən yoxsullar”

Məşğulluğun aşağı keyfiyyəti gənclərin vəziyyətinə tənasübsüz şəkildə güclü təsir etməyə davam edir, baxmayaraq ki, müxtəlif regionlarda bu göstərici üzrə əhəmiyyətli fərqlər qeydə alınır. Məsələn, Saxaradan cənubda Afrika ölkələrində əvvəlki kimi gənclər arasında”işləyən yoxsulların” dünyada ən yüksək payı qeydə alınır – təxminən 70%. Bu göstərici ərəb ölkələrində (39%) və Cənubi Asiya ölkələrində (49%) də yüksəkdir.

İnkişaf etmiş ölkələrdə yaş kateqoriyaları üzrə yoxsul vətəndaşların bölünməsində dəyişiklik müşahidə olunur, ən çox yoxsulluq riskinə məruz olan işçilər qrupunda yaşlıların yerini getdikcə daha çox gənclər tutur (inkişaf etmiş ölkələrdə bu qrupa gəliri orta gəlirdən 60% az olan şəxslər aid edilir). Belə ki, 2014-cü ildə Aİ-28 ölkələrində yüksək yoxsulluq riskinə məruz olan gənc işçilərin payı 12,9 faiz, əsas əmək qabiliyyətli yaşda olan işçilər (25-54 yaş) arasında 9,6 faiz təşkil edib. Bu problem yoxsulluq təhlükəsi ilə üz-üzə olan gənc işçilərin payı 20 faizdən çox olan ölkələrdə xüsusilə kəskindir.

Mühacirətə hazırlıq

Mühacirət üçün bir çox digər səbəblərlə (silahlı münaqişələr, təbii fəlakətlər və s.) yanaşı, işsizliyin artması, yoxsullaşmaq riskinin artması və keyfiyyətli işlə təmin edilmə imkanlarının olmaması kimi hallar da gənclərin ölkəni birdəfəlik tərk etmək qərarı qəbul etməsi üçün əsas amilə çevrilir.

2015-ci ildə dünyada 15-29 yaşlarında birdəfəlik başqa ölkəyə köçməyə hazır olan gənclərin payı 20 faiz təşkil edib. Ölkəsindən getmək istəyənlərin ən çox sayı (38 faiz) Saxaradan cənubda Afrika ölkələrində, Latın Amerikası və Qərib dənizi hövzəsi ölkələrində qeydə alınır, bunun ardınca kiçik fərqlə Şərqi Avropa ölkələri (37%) gəlir.

BƏT haqqında

Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (BƏT) BMT sisteminin ixtisaslaşmış agentliyidir. Qarşısına sosial ədalət prinsiplərinin, beynəlxalq aləmdə tanınmış insan hüquqlarının və əmək sahəsində hüquqların təşviqini məqsəd qoyub. 1919-cu ildə yaradılmış BƏT 1946-cı ildə BMT-nin ilk ixtisaslaşmış agentliyi olub.

BƏT beynəlxalq əmək normalarını konvensiya və tövsiyələr şəklində işləyib hazırlayır, əsas əmək hüquqları sahəsində minimum standartlar qoyur.

BMT sistemində BƏT nadir üçtərəfli struktura malikdir, BƏT-in rəhbər orqanlarının işində işə götürənlər və işçilər birlikləri hökumətlərlə bərabər səs hüququna malikdir.

Cenevrədə Beynəlxalq Əmək Bürosu (BƏB) BƏT-in katibliyi, operativ qərargah-mənzili, araşdırma və nəşriyyat mərkəzidir.