İşsizlər niyə hansısa saytda anket doldurmalıdır?

İqtisadçı Samir Əliyev Bakıda supermarketə daxil olarkən girişdə dayanan 20-25 yaşlarında iki qız görüb. Xarici görünüşlərinə görə yoxsula oxşamayan qızlar sədəqə dilənirdilər, özü də bir manatdan danışırdılar. S.Əliyev birinci dəfədir belə bir şey görürdü, qızlardan dilənməklərinin səbəbini soruşmaq qərarına gəlib. Qızlar cavabda bildiriblər ki, gözəllik salonunda işləyirdilər, karantinlə əlaqədar salon bağlanıb. Onlar günəmuzd əməklə qazanc əldə edirdilər, indi mənzil kirayəsini ödəməyə pulları yoxdur, odur ki, mağazanın qapısı ağzında dayanmaq qərarına gəliblər.

İqtisadçı 190 manat dövlət yardımı almaq üçün niyə qeydiyyatdan keçmədiklərini soruşub. Deyiblər ki, bunu etməyə çalışıblar, amma "texniki problemləri olub", bu barədə S.Əliyev sosial şəbəkədə məlumat yayıb. O, bu problemin nədən ibarət olduğunu qızlardan soruşmayıb.

Aygün Yəhyayeva da bənzər vəziyyətlə qarşılaşıb. 2020-ci il aprelin 6-da o, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin qarşısında ağlayaraq jurnalistlərə bildirib ki, iki övladı var, karantinlə əlaqədar bağlanan Sumqayıt kolbasa sexində işləyirdi. Əri yoxdur, kirayə haqqını ödəməyə pulları olmadığına görə kirayədə qaldığı mənzilin sahibi onları küçəyə atır. Aygün Yəhyayeva Turan-a bildirib ki, həmin gün nazirlik işçisi onu Məşğulluq Mərkəzinə aparıb və orada Nazirliyin portalında qeydiyyatdan keçməyi və dövlətin yardımını gözləməyi təklif edib. Amma Aygünün kompüteri də, internet ödənişi üçün pulu da yoxdur. Nə etsin?

https://www.youtube.com/watch?v=5LQrfr9JY-U&fbclid=IwAR0dLd0hOzoPVX1zbq5Mf5AjUhWkphxGUVjGrSShJZyfat5IMlszz_-zpKw

Karantinlə əlaqədar Azərbaycan hökumətinin vəd etdiyi imkansız vətəndaşlara yardım sistemi sıradan çıxıb. Ölkədə gündəlik qazancla yaşayanların, əmək müqaviləsi olmayanların və buna görə dövlətdən yardım almayanların narazılığı artır. Digərlərinin Əmək Nazirliyinin portalında qeydiyyatdan keçmək və oradan 190 manatlıq yardımı gözləmək üçün kompüter bacarıqları yoxdur.

Kompüteri olanlar və internet pulu ödəyənlər isə onlayn müraciəti doldurmaqda çətinlik çəkir və ya sayt həddindən artıq yüklənmiş olduğuna görə sayta girə bilmirlər. Jurnalist Samirə Axundova gündə 10 saat kompüter qarşısında keçirir, amma beş gün ekrandakı düymələrə basdıqdan sonra uşaqlarının dayəsini məşğulluq xidmətində qeydiyyatdan keçirə bilib. Müvafiq e-sosial.az dövlət saytında onlayn qeydiyyatın çətinliyi qazancını itirənlər və dövlət yardımına ehtiyacı olanlar qarşısında daha bir maneədir.

Ekspertlər bu saytda qeydiyyat çətinlikləri barədə danışır, həddindən artıq yükləndiyi üçün (600 min potensial alıcı) bu resursa səhər tezdən və ya axşam daxil olmağı məsləhət görürlər. Köhnə və yeni növ şəxsiyyət vəsiqəsi olanlar üçün məqamlar var. 190 manat almaq üçün qeydiyyatdan keçmək istəyənlərə kömək məqsədilə çəkilmiş videosayta baxdıqda aydın olur ki, onlar qarşısında bir çox çətinliklər var. Texniki təhsili və kompüter bacarıqları olmayan vətəndaşlar üçün asan olmayacaq.

https://www.youtube.com/watch?v=-7VpmqczTHA

Dövlət özünə lazım olduqda istənilən vətəndaşı istənilən yerdə tapa bilirsə, bu qeydiyyat nəyə lazımdır? Cinayət törədən cani polisin onu tapması üçün onlayn anket doldurmur. Hərbi xidmətdən keçməklə mükəlləf olan da ordunun onun varlığını xatırlaması üçün Dövlət Çağırış Xidmətinin saytında düymələri axtarmır. Həqiqətlərdən narazı olan və sosial şəbəkədə öz fikrini bildirən vətəndaş da polisə özü haqqında məlumat vermir, polis özü narazı vətəndaşın telefon siqnalından istifadə edərək onu tapır. İnsanlar qanuni olaraq onlara düşən dövlət yardımını almaq üçün isə kompüter almalı, internet çəkdirməli, onlayn anket doldurmağı öyrənməli, ya da bunun üçün adam tutmalıdırlar? Dövlətin məlumatlar bazasında işləyənlər və işsizlər haqqında bütün məlumatların mövcud olduğu hazırki elektron hökumət dövründə bu, nəyə lazımdır?

İnkişaf etmiş ölkələrdə bu məsələ necə həll olunur? Nyu-Yorkda yaşayan Rövşən Kazımov sosial şəbəkədə öz təcrübəsini bölüşür. Ötən həftə amerikalıların və ölkə sakinlərinin əksəriyyəti, o cümlədən Bakılı Kazımovlar ailəsi hökumətin vəd etdiyi yardımı alıb.

ABŞ-da heç kim heç yerə getməyib, heç nə doldurmayıb, işsizin statusu haqqında suallar verilməyib. Əvvəlcədən meyarlar elan edilib: İllik müəyyən məbləğdən az (99 min dollara qədər) qazananlar, 2018-19-cu il üçün vergi bəyannaməsi verənlər (ki, bu, demək olar ki, əhalinin 98%-i deməkdir: burada bəyannamələrlə zarafat olmaz) və bir neçə başqa bənd. Yəni hökumət sadəcə olaraq əhalinin əksəriyyətinə: koronavirusla əlaqədar işini itirənlərə, kiçik və böyük biznesə qəbul edilmiş yardım proqramlarından əlavə məbləğ ödəyib.

"İstənilən halda, dövlət bu məbləği bizim vergilərimizdən qaytaracaq. Gəliri ildə 75 min dollardan aşağı olan hər bir böyüyün hesabına 1200 dollar, əlavə olaraq hər bir uşaq üçün 500 dollar göndərilib. Bu məbləğdən yuxarı, amma illik 99 000 dollardan az qazananlar da yardım alır, amma hər qazanılan dollara görə yardım məbləği azalır".

Daha sonra Rövşən yazır: "Həmişə narazılar var, məsələn, kirayə haqqı həddindən artıq yüksək olan Nyu-York üçün iş itirildikdə bu pul böyük əhəmiyyət kəsb etmir (sənə işsizlik yardımı ödənilirsə belə). Nyu-York və hansısa balaca Arizona kəndi üçün 1200 dolların eyni şey olmadığı haqqında fikirlər səslənir. Amma, yenə də, əmək haqqı borcum 4 il sonra ödənilən ölkədən olan bir insan kimi mən həm məbləğə, həm də hökumətin anlıq reaksiyasına yaxşı mənada təəccübləndim. Bizim ailəmizə göstərilən yardım bir aylıq kirayə haqqını və ərzaq alış-verişini ödəyəcək".

Yazıçı Kamal Aslanov Kanadada (Torontoda) yaşayır, o, Turan-ın xahişinə cavab olaraq yazıb ki, kanadalı işini itiribsə (əmək haqqı ödənilmirsə), o, internetdə qeydiyyatdan keçir, öz məlumatlarını, bank hesabının nömrəsini yazır və ayda 2000 dollar alır. Virtual təhsilin başlaması ilə əlaqədar yoxsul ailələrə pulsuz proqram təminatı yüklənmiş planşetlər paylanır. Hökumət artıq pandemiya dövrü ərzində 21 min planşet alıb, - deyə K.Aslanov bildirib.

Qeyd edək ki, kanadalı işini itirdikdə qeydiyyatdan keçirsə, deməli onun adı artıq məlumatlar bazasında var və o, dövlət yardımı almaq üçün yenidən onlayn anket doldurmamalıdır.

Almaniyada yaşayan, bu ölkənin vətəndaşı olmayan jurnalist Çingiz Sultansoy artıq xüsusi saytda anket doldurmadan dövlət yardımı alıb.