Kasıb olmaq nə deməkdir?

Axşamlar metronun "Neftçilər" stansiyası yaxınlığındakı "8 km" bazarında qələbəlik səhər saatlarında olduğundan heç də az deyil. Lakin əgər səhərlər buraya satıcılarla bir o qədər də qiymətləşməyən az-çox imkanlı alıcılar gəlirlərsə, axşamlar sonuncuların tərkibi dəyişir. Əsasən, məhsulları ən ucuz qiymətə almaq istəyən pensiyaçılar, əlillər, aztəminatlı vətəndaşlar özlərini mal ilə təmin etməyə çalışırlar.

Bu zaman çoxları kənd təsərrüfatı məhsullarının hətta keyfiyyəti və təzə olub-olmadığına belə fikir vermir. Amma ümumiyyətlə heç pulu olmayan insanlar da var və onlar çürümüş tərəvəz yığınını eşələyir, oradan özünə əzik pomidor, xiyar, badımcan, kartof və soğan tapır, satıcıların piştaxtalarda qoyb getdiyi solmuş göy-göyərtini yığışdırırlar. Onlar utana-utana, tələsə-tələsə bu məhsulları zənbillərinə doldurur və başqalarının şəfqətli baxışları altında tez çıxıb gedirlər.

"Təəssüf ki, belə faktlar heç də az deyil. Biz hər gün təzə tərəvəz almağa pulu olmayan yaşlı adamların ərzaq dalınca gəldiyini müşahidə edirik. Aydındır ki, onların normal bazarlıq etməyə imkanları yoxdur. Bu, işsiz və ya cüzi təqaüd alan pensiyaçılardır", - deyə satıcı Şamil Əliyev bidirir.

"Nazirlər insanların rifahından, əmək haqları və pensiyaların artırılmasından dəm vururlar. Hanı bu yaxşılaşma? Olmazmı ki, pensiya və müavinətlər yaşayış minimumu səviyyəsində yox, normal qidalanmaq, dərman ala bilmək üçün orta aylıq əmək haqqı səviyyəsində olsun? Axı inflyasiyanın sürəti nəzərə alınmaqla, ayda 155 manata yaşamaq mümkün deyil? Bəs nədən varlılar kasıblara kömək etmir?", - deyə qarpızsatan Rasim Vəliyev soruşur.

BMT tədqiqatlarının göstərdiyi kimi, dünyanın 40 ölkəsində (o cümlədən ABŞ, Kanada və Qərbi Avropa ölkələrində) adambaşına illik gəlir $10 000 - $25 000 təşkil edir, halbuki 60 ölkənin (o cümlədən Hindistan, Banqladeş) sakinləri ildə təxminən $2500-a yaşamalıdır. Ölkələrin əksəriyyəti - cəmi 90-ə yaxın, o cümlədən MDB ölkələri - bu iki ifrat hal arasındadır: onlarda illik gəlir adambaşına $10 000- $2500 arasında dəyişir.

BVF-in "2016-cı ildə ÜDM-in mütləq göstəricisi üzrə 100 ölkənin siyahısı"nda Azərbaycan $35,2 mlrd. ÜDM-lə $18,9 mlrd. mənfi artım göstərərək hətta 93-cü yerlə kifayətlənib. Bundan başqa, bizi Rusiya ilə elan olunmamış müharibə vəziyyətində olan təkcə Ukrayna deyil, hətta Özbəkistan və Türkmənistan belə qabaqlayıb. Sərvətinin həcminə görə lider mövqeləri ABŞ, Çin, Yaponiya, Almaniya tutub. Təskinlik verən bircə odur ki, reytinqdə Ermənistan yoxdur. Həm də ki, Azərbaycan alıcılıq qabiliyyəti pariteti üzrə reytinqdə 71-ci yeri tutub, amma $ 3700 göstərici ilə "Adambaşına ÜDM üzrə 100 ölkənin siyahısı"na düşməyib.

"Rəsmi məlumatlara əsasən, ölkəmizdə keçən il yoxsulluq 1 faiz - 4,9%-dən 5,9%-dək artıb. Həm də ki, bu ilin yanvar-may aylarında əhalinin nominal pul gəlirləri 18 mlrd. 613,9 mln. manat - ötən ilin analoji dövrü göstəricisindən 7,3% çox - təşkil edib. Bu günə inflyasiyanın tempi 14%-ə çatır. Hesabat dövründə adambaşına nominal pul gəlirləri 6,2% artaraq 1 min 917,5 manat səviyyəsinə çatıb. Lakin bütün vergilər və digər icbari ödənişlər edildikdən sonra bu rəqəm 30-40% azalıb. Bundan başqa, istehlakçıların alıcılıq qabiliyyəti 18% aşağı düşüb", - deyə Davamlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev deyd edib.

Ekspertin sözlərinə görə, real əmək haqqı və əhalinin gəlirləri 20% azalıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatları real mənzərəni əks etdirmir, bir qayda olaraq, onlar bir qədər şişirdilib. Bu hesabatlarda, adətən, real yox, nominal əmək haqqının artımı göstərilir. Bu, əhalini çaşdıran, rəqəmlərlə aparılan bir növ oyundur. Ticarət obyektlərinin balans sənədləri göstərir ki, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti, vətəndaşların gəlir və əmək haqları gözə çarpacaq dərəcədə aşağı düşüb.

Yeni tədqiqatlar göstərir ki, Azərbaycan gəlirlərin səviyyəsinə görə zəngin yox, kasıb ölkələrə daha yaxındır. ABŞ-da illik gəliri ildə $6500-dan az olan insanı çox kasıb hesab edirlər. Belə çıxır ki, orta azərbaycanlıdan 2 dəfə çox illik gəlir alan amerikalı ABŞ-da çox kasıb sayılır. Bizdə ölkə əhalisinin onda bir hissəsi özünü varlı, özünə hər bir şeyi qıya bilən adam hesab edir. Vətəndaşların yarısı zənn edir ki, nə varlı, nə də yoxsuldur. Əhalinin üçdə bir hissəsi sərt qənaət rejimində yaşayır, onlar hər bir xərc barədə əsaslı şurətdə götür-qoy etməli olur. Ölkə əhalisinin təqribən 6%-nin hətta ərzaq almağa belə pulu yoxdur.

Bəs yoxsulluğun səbəbi nədir? Birincisi, işsizlik, ikincisi, təhsil və səhiyyə sahəsində əmək haqqının az olması... Hərçənd digər dövlət qurumlarında da vəziyyət bundan heç də yaxşı deyil...