Media-icmal 01.03.19

2019-cu ilin fevral ayında dövlət başçısının əhali kateqoriyalarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı imzaladığı fərman və sərəncamların dəyərləndirilməsi, iqtisadiyyata dövlət müdaxiləsinə baxış, problemli kreditlərin həllilə bağlı fərmana ekspert şərhi və s. məsələlər bugünki (01 mart, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Fevral ayının sosial müdafiə sənədləri

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin fevral islahatları" sərlövhəli məqalədə dövlət başçısının 2019-cu ilin fevral ayı ərzində imzaladığı fərman və sərəncamları və onların nəticələrini dəyərləndirir.

Müəllif 2019-cu ilin yaddaşlara daha çox sosial sahədə inqilabi islahatların reallığa çevrildiyi tarix kimi yazılacağını bildirir: "Təkcə fevral ayında bunu şərtləndirən amillərə nəzər yetirsək görərik ki, İlham Əliyevin bir ayda imzaladığı 8 sərəncam, 4 fərman ölkə əhalisinin sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasına, aztəminatlı ailələrin, qaçqın və məcburi köçkünlərin, müharibə veteranlarının, şəhid ailələrinin, tələbələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə xidmət edib. Bütün bunlar isə Prezidentin böyük sosial islahatlar paketinin tərkib hissəsidir", deyə müəllif bildirir.

Yazı müəllifi ilkin olaraq dövlət başçısının bu il fevral ayının 8-də minimum əməkhaqqının 130 manatdan 180 manata qaldırılması barədə sərəncamını yada salır və sənədin özəl və dövlət sektorunda çalışan 600 min insanı əhatə etdiyini bildirir.

Müəllif hesab edir ki, bu sərəncam təkcə minimum əməkhaqqının artırılması kimi qalmayacaq, həm də əmək münasibətlərinin leqallaşdırılması istiqamətində sağlamlaşdırıcı təsir göstərəcək.

Yazı müəllifi yada salır ki, son 15 ildə ölkədə əməkhaqları 7 dəfə, eləcə də minimum əməkhaqları 6,5 dəfə artırılıb.

Məqalə müəllifi növbəti sənəd kimi tələbələrin bütün kateqoyiya üzrə təqaüdlərinin artırılması ilə bağlı sərəncamı yada salır və deyir ki, bu sənədlə 100 minə yaxın tələbənin təqaüdü artırılır, 2020/2021-ci tədris ilinə kimi indi 35% təqaüd alan tələbələrin əhatə dairəsinin 50%-ə çatdırılması hədəflənir.

Müəllif tikinti tələbləri pozulduğu üçün istisamara qəbul edilməmiş çoxmərtəbəli binalarda bu prosesin sadələşdirilməsi haqda sərəncam verildiyini bildirir və bunu "tikinti sahəsində inqilabi yenilik və ya memarlıq amnistiyası" kimi qiymətləndirir.

Məqalə müəllifi Əfqanıstan müharibəsi şəhidlərinin ailəsinə verilən təqaüdün 220 manatdan 300 manata qaldırılması, 12 min 200-dən çox şəhid ailəsinə birdəfəlik maddi yardım kimi 11 min manat ödəniş ediliməsi barədə sərəncamları, 600 min vətəndaşın sosial müavinət və təqaüdlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artması ilə bağlı sənədləri yada salır.

Müəllif vurğulayır ki, bu sırada məcburi köçkünlərə vahid aylıq müavinətin məbləği 40 manatdan 60 manata qaldırılıb, 233 min pensiyaçının müavinəti 116 manatdan 160 manata çatdırılıb.

Nəhayət, müəllif fevralın 28-də imzalanmış problemli kreditlərin həlli ilə bağlı sərəncamı vurğulayır və bu fərmanla 800 min nəfərin kredit probleminin birdəfəlik həll edildiyini bildirir.

Müəllif həm də iddia edir ki, bu, həm də vətəndaşla bank arasında etimad mühitinin bərpa olunmasıdır.

Bu sadalamalardan sonra isə müəllif yekun nəticə olaraq deyir: "Görülən işlərə əsasən deyə bilərik ki, 2019-cu il sosial inkişaf, əhalinin sosial müdafiəsi baxımından əvvəlki illərdən fərqlənən il olacaq. Prezidentin söylədiyi kimi, Azərbaycan bu il də uğurlar və inkişaf yolu ilə gedəcək".

Borc yükü büdcə üzərində

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Dövlətin iqtisadiyyatda rolunun artmasının müsbətləri və mənfiləri" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif dövlətin iqitisadiyyata müdaxiləsinin neqativ və pozitiv cəhətlərini Sahibkarlığın və Bazar İqtisadiyyatının İnkişafına Yardım Fondu (SBİİYF) Beynəlxalq Özəl Sahibkarlıq Mərkəzinin (CİPE) maliyyə dəstəyi ilə Bakıda jurnalistlər üçün təşkil olunan ikigünlük "İqtisadi islahatlara jurnalist dəstəyi" adlı seminarda müzakirə mövzusu olub.

"Hazırda bütün dünyada dövlətin iqtisadiyyatda rolunun artması müşahidə edilir. Hər bir ölkədə bunu şərtləndirən amillər müxtəlifdir. Azərbaycan kimi ölkələrdə dövlətin iqtisadiyyatda rolunun yüksək olması bir sıra problemlərə yol açır. Bu problemlərdən ən başlıcası idarəetmədə effektivliyin azalmasıdır". Bunu isə həmin seminarda çıxış edən iqtisad elmləri doktoru, professor Rasim Həsənov bildirib.

R.Həsənov hesab edir ki, iri dövlət müəssisələrindəki qeyri-effektiv idarəetmə nəticəsində xarici maliyyə-kredit təşkilatlarından dövlət zəmanəti ilə alınan kreditlərin qaytarılması daha çox büdcənin üzərinə düşür: "Belə ki, 2019-cu ilin dövlət büdcəsində "Dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmət edilməsi" üzrə xərclərə 2 milyard 339,8 milyon manat, o cümlədən "Xarici dövlət borcu" üzrə 2 milyard 162,2 milyon manat vəsait ayrılıb.

Alim hesab edir ki, fiskal yükün belə artması büdcədən digər prioritet istiqamətlər üzrə ayırıla biləcək vəsaitlərin həcminin məhdudlaşması və ölkədə borc dayanıqsızlığının güclənməsi ilə nəticələnəcəkdir: "Bu isə öz növbəsində, strateji hədəflərin reallaşması və cəmiyyətin rifahının yüksəlməsinə xidmət etməli olan dövlət fondlarının resurslarının daha rasional istifadəsini əngəlləyəcəkdir".

R.Həsənov deyir ki, hətta bu sahədə özəlləşdirmə belə vəziyyəti dəyişə bilmir, 2018-ci il oktyabrın 1-nə bütövlükdə dövlətə məxsus 140 səhmdar cəmiyyətin ümumi nizamnamə kapitalı 170,0 milyon manat, dövlətə məxsus payların (səhmləri) həcmi 133,9 milyon manat olub: "Həmin cəmiyyətlər tərəfindən dövlət büdcəsinə 2017-ci ildə cəmi 40,6 min manat, 2018-ci ilin 6 ayı ərzində 13,2 min manat dividend ödənilib, bu vəsaitlər özəlləşdirmədən əldə edilən vəsaitlərə daxil edilib".

Eyni zamanda, alim bildirib ki, 2018-ci ilin iyulunda dövlət müəssisələrinin iştirakı ilə yaradılmış və nizamnamə kapitalında dövlətin payı olan 26 (bunlardan 15-i özəlləşdirməyə açıq olan) birgə müəssisədən büdcəyə heç bir divident daxil olmayıb.

Müəllifin sözlərinə görə, R.Həsənov maraqlı bir məqama da diqqəti cəlb edib, belə ki, bu ilin dövlət büdcəsindən 19 publik hüquqi şəxsin idarə olunmasına 405,4 milyon manat vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulur, Vergi Məcəlləsində publik hüquqi şəxslər mənfəət vergisindən tamamən azad ediliblər, bu da kommersiya gəliri əldə edən publik hüquqi şəxslərin niyə vergi ödəməməsi sualını gündəmə gətirir.

"Problemli kreditlər" məsələsi həll olundumu?

"Teleqraf.com"da isə "Kredit borclar nə qədər məbləğdə silinəcək? - Şərh" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Sayt Prezident İlham Əliyevin fevralın 28-də imzaladığı 2015-ci ilin devalvasiyalarının nəticəsi olaraq fiziki şəxslərin xarici valyutada olan kredit borclarının həlilə bağlı fəmanına dair iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun şərhinə yer verib.

Q.İbadoğlu deyir: "Birincisi, fərman yalnız fiziki şəxslərə şamil olunur, şirkət adına kredit götürənlərə aidiyyatı yoxdur. İkincisi, fərmanın əhatə dairəsinə yalnız 10 000 dollaradək xarici valyutada olan əsas kredit borcları daxildir, maksimum silinən borc 5 000 dollardan çox ola bilməz. Bu, o deməkdir ki, 1 nəfərin müxtəlif banklardan 10 000 dollaradək olan bir neçə borcu varsa, onun bütün borclar üzrə silinən məbləği 5 000 dolları ötə bilməz. Eyni zamanda, bu, elə başa düşülməməlidir ki, hər kəsin 5 000 dollaradək olan borcu silinəcək. Silinən borcun maksimum məbləği 5 000 dollar ola bilər.

Üçüncüsü, fərmana görə, silinən kredit müqavilələri yalnız 2012-ci ilin yanvar ayının 1-dən sonra bağlanmalıdır və kreditlərin qaytarılma vaxtından ən azı 365 gün keçməlidir. Bu, o deməkdir ki, 2012-ci ildən əvvəl və müddətindən asılı olaraq ən geci 2016-cı ildən sonra alınan kreditlər bura şamil olunmur.

Dördüncüsü, fərmana görə, silinən borclar 2 qrupda təsnifləşdirilir.

Bir qrupda 2012-ci ilin yanvarın 1-dən 2015-ci ilin fevral ayının 1-dək olan borclar üçün hər 1 dollara görə 15 sent silinəcək, yəni bu müddətdə 5000 dollar borcu olandan 750 dollar, 6000 dollar borcu olandan 900 dollar, 7000 dollar borcu olandan 1050 dollar, 8000 dollar borcu olandan 1200 dollar, 10000 dollar borcu olandan isə 1500 dollar silinəcək. Əgər borc sahibi tutaq ki, borcunun çox hissəsini ödəyib, az hissəsi qalıbsa,÷ onda ona hesablanan məbləğin bir hissəsi yerdə qalan borca silinəcək, artıq məbləğ isə həmin şəxsin sərəncamında qalacaq.

Fərz edək ki, sizin 6000 dollar borcunuz olub, onun 5500 dollarını ödəmisiniz, o halda sizə düşəcək 900 dollardan 500 dollarlıq borc bağlanacaq, yerdə qalan 400 dollar sizə veriləcək".

Q.İbadoğlu qeyd edib ki, ikinci qrupda 2015-ci il fevralın 22-dən həmun ilin dekabr ayının 21-dək olan borclar üçün hər 1 dollara görə 35 sent silinəcək:

"Yəni bu müddətdə 5000 dollar borcu olandan 1750 dollar, 6000 dollar borcu olandan 2100 dollar, 7000 dollar borcu olandan 2450 dollar, 8000 dollar borcu olandan 2800 dollar, 10000 dollar borcu olandan isə 3500 dollar silinəcək.

Bu zaman əgər borc sahibi, tutaq ki, borcunun çox hissəsini ödəyib, az hissəsi qalıbsa, onda ona hesablanan məbləğin bir hissəsi yerdə qalan borca silinəcək, artıq məbləğ isə həmin şəxsin sərəncamında qalacaq. Fərz edək ki, sizin 6000 dollar borcunuz olub, onun 4000 dollarını ödəmisiniz, o halda sizə düşəcək 2100 dollardan 2000 dollarlıq borc bağlanacaq, yerdə qalan 100 dollar sizə veriləcək.

Beşincisi, borclarınn bir hissəsi silinmiş (restrukturizasiya olunmuş) fiziki şəxslərin borc yükünün yüngülləşdirilməsini təmin edən digər tədbirlər də nəzərdə tutulub. Belə ki, fiziki şəxslər banklar tərəfindən illik faiz dərəcəsi 1 faizlə kredit götürüb borclarını bağlaya biləcək.

Nəhayət, fərmanının tətbiqi üçün 3 ay müddət ayrılıb. Bu müddət ərzində bocların bir hissəsi silinməli, məhkəmədə olan işlərə görə banklar iddialarını geri götürməlidirlər".