Media-icmal 01.06.19

Özəl sektorun inkişafı, qeyri-neft sektorunun ləng inkişaf etməsi iddiaları, dünya bazarında neftin dəyər itirməsinin Azərbaycana təsirləri və s. məsələlər bugünkü (01 iyun, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

80 faiz məhsul istehsalına malik özəl sektor

"Azərbaycan" qəzeti "Məhsul istehsalının 80 faizi özəl sektorun payına düşür" sərlövhəli məqalədə bu sahənin rolunu dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişafı iqtisadi sabitliyin təminatında mühüm rol oynayır, qeyri-neft sektorunda müəssisələrin çoxu özəl sektora aiddir, bu həm də qeyri-neft sektorunun inkişafında yerli sahibkarların xüsusi çəkiyə malik olmasının göstəricisidir.

Bununla yanaşı müəllifə görə, artıq neçə vaxtdır ki, Azərbaycanı seçən xarici investorlar da qeyri-neft sektoruna sərmayə qoymağa maraq göstərirlər,

2019-cu ilin ilk rübündə sosial-iqtisadi inkişafın yekunlarına aid iclasda dövlət başçısı İlham Əliyev də bu barədə danışıb: "Əgər əvvəlki illərdə daha çox neft-qaz sektoruna sərmayə qoyuluşu təmin edilirdisə, hazırda biz bunu qeyri-neft sektorunda görürük və bu da aparılan işlərin nəticəsidir. Çünki Azərbaycanda biznes mühiti yaxşılaşır, sərmayə qoyuluşu üçün daha yaxşı şərait yaradılır, həm yerli, həm xarici sərmayələr dövlət tərəfindən lazımi səviyyədə qorunur. Beləliklə, biz xarici və daxili sərmayəni cəlb etməklə ölkəmizi inkişaf etdiririk".

Müəllifin deməsinə görə, hazırda ölkə üzrə istehsal olunan məhsulların 80 faizdən çoxu özəl sektorun payına düşür ki, bu da ölkədə sahibkarlıq sinfinin formalaşması deməkdir.

Müəllif vurğulayır ki, dövlət xəttilə sahibkarlığın inkişafı üçün Sahibkarlığın İnkişafı Fondunun vəsaitləri hesabına bugünədək ölkə üzrə layihələrinin ümumi dəyəri 5 milyard manat olan 35600-dən çox sahibkara 2,3 milyard manat güzəştli kredit verilib.

Yazıda deyilir ki, bu kreditlər hesabına 165 mindən çox yeni iş yeri açılıb, bu kreditlərin 68 faizi aqrar sektorun, 32 faizi müxtəlif sənaye və digər sahələrin inkişafına yönəldilib, kreditlərin 75 faizi regionların, 25 faizi Bakı və paytaxt qəsəbələrin payına düşüb.

Müəllif deyir ki, regionlarda sahibkarlıq fəaliyyətinə yeni başlayanlar üçün Xaçmaz və Yevlaxdakı regional inkişaf mərkəzlərində biznes inkubatorlar yaradılıb, burada sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq istəyənlərə biznesin sirləri öyrədilir.

Məqalədə vurğulanır ki, hazırda ixracın stimullaşdırılması işləri davam edir, bu məqsədlə xarici ölkələrə 24 ixrac missiyası təşkil olunub, xarici ölkələrdə ticarət evləri yaradılıb, bu da ölkədə qeyri-neft ixracının artımına təkan verib.

Sonda isə oxuyuruq: "Bir sözlə, görülən tədbirlər, aparılan islahatlar, verilən dəstək sayəsində Azərbaycanda özəl sektor iqtisadiyyatın aparıcı qüvvəsinə, sosial sektorun əsas sahəsinə çevrilib".

Qeyri-neft sektoru niyə ləng inkişaf edir?-səbəblər

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "İlin ilk 5 ayı geridə qalır: Ölkə iqtisadiyyatındakı mənfi və müsbət tendensiyalar..." sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif ölkə iqtisadiyyatındakı mövcud durumu ekspertlərlə müzakirəyə çıxarır.

İqtisadçı -ekspert Rəşad Həsənov "musavat.com"a açıqlamasında 2019-cu ilin ilk 5 ayını ötən 3 illə müqayisədə daha proqressiv hesab edir: "Həm iqtisadi inkişaf tempinin artması, həm əhalinin gəlirlərində artım, sosial-iqtisadi sferada qəbul edilən bəzi qərarlar bu istiqamətdə dinamikanı dəstəkləməkdədir. İqtisadiyyat bu dövrdə təxminən 3 faiz artım dinamikası nümayiş etdirib".

Amma ekspert bunu da vurğulayır ki, bu artım neft sektorunun böyüməsi, neft sektorunun artımı isə daha çox qaz hasilatının 36 faiz olaraq kəskin şəkildə artması hesabına baş verib.

Ekspertin deməsinə görə, bundan fərqli olaraq qeyri-neft sektorunun böyüməsi nisbətən ləng gedir, verilən proqnozlardan da aşağı səviyyədədir.

R.Həsənov deyir ki, bu ilin yanvar ayında başladılan struktur islahatı xarakterli qərarlar müvafiq istiqamətdə dinamikanı gücləndirsə də, son 2 ayda passivlik oldu.

Ekspert bu müddətdə bir sıra müsbət məqamları qeyd etməklə yanaşı iki əsas məqamı qeyd etməyə ehtiyac olduğunu bildirir: "Onlardan ən vacibi ölkə başçısının 2018-ci ilin iqtisadi yekunları ilə bağlı Nazirlər Kabinetinin iclasında səsləndirdiyi fikirlərdir ki, idarəetmə köhnəlib, yeni çağırışlara cavab vermir. Belə olduğu halda islahatlar müəyyən qədər daha qeyri-effektiv formada özünü təzahür etdirir" deyə R.Həsənov diqqəti əsas problemə yönldir".

Keçmiş maliyyə naziri Fikrət Yusifov isə "musavat.com" bildirib ki iqtisadiyyatın real sektoruna yatırımların həcmini artırmadan ondan müsbət gözləntilər mümkün deyil: "Artıq dördüncü ildir ki, ölkədə post-neft dövrü elan edilib və qeyri-neft sektorunun sürətli inkişafını təmin edə biləcək ciddi qərarlar qəbul olunub. Nəticələr isə qəbul edilmiş qərarlara heç də uyğun deyil".

F.Yusifov rəsmi statistikaya istinadən deyir ki, bu ilin 4 ayının nəticələri əvvəlki üç ayın göstəricilərindən geri qalır: "Belə ki, 2019-cu ilin birinci üç ayında ümumi daxili məhsulun artım sürəti 3% təşkil etmişdisə, dörd ayın yekunlarında bu rəqəm 0,9 % azalaraq, 2,1 % -ə enib. Dörd ayın yekunlarına görə, ÜDM baş vermiş azalmanın əsas səbəblərinin qeyri-neft sektoruna yatırımların həcminin bir il öncəki dövrlə müqayisədə kəskin aşağı düşməsi ilə bağlı olduğu heç şübhəsizdir.

Rəqəmlərə nəzər salaq: 2018-ci ilin 4 ayı ərzində 2017-ci ilin 4 ayı ilə müqayisədə qeyri-neft sektoruna əsaslı vəsait qoyuluşu 42,5% artmışdısa, cari ilin 4 ayı ərzində qeyri-neft sektoruna əsaslı vəsait qoyuluşu 2018-ci ilin 4 ayı ilə müqayisədə cəmisi 2,7% arta bilib", F.Yusofov bildirir.

F.Yusifova görə, qeyri-neft sənayesinə əsaslı vəsait qoyuluşu sahəsində isə daha kəskin azalmalar baş verib: "Belə ki, 2018-ci ilin 4 ayı ərzində 2017-ci ilin 4 ayı ilə müqayisədə qeyri-neft sənayesinə əsaslı vəsait qoyuluşu 58,1 % artdığı halda, cari ilin 4 ayında bu rəqəm 2018-ci ilin 4 ayı ilə müqayisədə 16,7% azalıb".

Keçmiş nazir deyir ki, 2018-ci ildə qeyri-neft sektorundan cəmi ixrac 1 milyard 689 milyon ABŞ dolları olub ki, bu da 2014-cü ildəki ixracından 20 milyon dollar azdır, bütövlükdə qeyri-neft sektorundan ixrac ümumi ixracın 8,3%-dən çox deyil.

F.Yusifova görə, bu, çox azdır və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində qəbul edilən qərarlara adekvat göstərici deyil və burada problem qəbul olunan qərarların yetərincə yerinə yetirilməməsilə bağlıdır.

Ekspert: Ölkə gündə 6,4 milyon dollar itirir

"Yeni Sabah.az"da isə "Azərbaycan gündə 6.4 milyon dollar itirir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif dünya bazarında neftin dəyər itirməsinin Azərbaycana mümkün iqtisadi təsirlərini iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramovla müzakirə edir.

Müəllifin deməsinə görə, neft yenidən ucuzlaşmağa başlayıb, bir müddət öncə bareli 73 dollar olan Brent markalı neft 65 dollara enib, bununla da son 3 həftədə neftin hər bareli 8 dollar azalıb.

V.Bayramov isə "Yeni Sabah"a bildirib ki, bu ay ABŞ-ın İrana sanksiyaları genişləndirməsinə və neft ixrac imkanlarını minimuma endirməsinə baxmayaraq, "qara qızıl" dəyər itirir.

Eksperin deməsinə görə, neftin dəyər itirməsi şist neft istehsalının artması, Səudiyyə Ərəbistanının gələn aydan hasilatı artıracağı, ən əsası ABŞ prezidentinin enerji məhsullarının qiymətinin azalmasının zəruruliyi ilə bağlı bəyanatları ilə əlaqədardır: "Qlobal neft təklifinin gündəlik 101.42 milyon barel olduğunu nəzər alsaq, bir zəng neft ölkələrinin "qara qızıl" satışından gündəlik gəlirinin 811 milyon dollar azalmasına səbəb olub", - V.Bayramov bu rəqəmləri diqqətə çatdırır.

Ekspert bu sahədə Azərbaycandakı vəziyyəti də şərh edərək deyir: "Azərbaycanın gündəlik neft ixracatı 798 min bareldir, o zaman son qiymət azalmalarının ölkəmizə daxil olan gündəlik neft gəlirlərini 6.4 milyon dollar azaltdığı aydın olur. Qeyd edək ki, bu mənfəət gəliri deyil, xərclər də Əməliyyat Şirkətinin payı daxil olmaqla, əldə edilən bütün gəlirdir", deyə ekspert vəziyyətə aydınlıq gətirir.

V.Bayramov dünya neft bazrında son qiymət azalmalarından əldə olunan belə bir nəticə təqdim edir ki, neft ölkələri üçün enerji gəlirlərindən asılılığın aradan qaldırılması əsas prioritet olmalıdır.

Ekspert xüsusi olaraq vurğulayır ki, bu həmçinin "neft bumu"nun bir daha qayıtmasının mümkünsüz olmasına işarədir: "Azərbaycan üçün də həm ixracatda, həm də büdcə gəlirlərində neftin payının azaldılması növbəti illərdə də əsas hədəf olaraq qalmalıdır. Kənar müdaxilələr ilə istənilən zaman neftin qiymətinin kəskin ucuzlaşması mümkündür" deyə V.Bayramov neftdən asılılığın perspertivinə aydınlıq gətirir.

Ekspert deyir ki, neftin qiyməti hələlik məqbul hesab olunsa da son baş verənlər enerji bazarında nikbin əhval-ruhiyyə formalaşdırmır: "Bütün hallarda Beynəlxalq Enerji Akademiyasının bəyan etdiyi kimi, neft ölkələri üçün neftdən asılılığın aradan qaldırılması və iqtisadiyyatın şaxələnməsi yeni "şokların təsirləri"ndən sığortalanmağın yeganə alternativsiz yolu olaraq qalmaqdadır".